Τάκης Στεφάνου: Τη στιγμή της δημιουργίας χιλιάδες πράγματα συνυπάρχουν μέσα στον καλλιτέχνη.

Μαρία Ξυπολοπούλου
Φιλόλογος – Συντ. Θεμάτων Πολιτισμού

1.mitraELLASΕικαστικός, σκηνογράφος, καθηγητής στο τμήμα επιστημών της τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, πολυσχιδής προσωπικότητα, ο Τάκης Στεφάνου, παρουσιάζει στη γκαλερί Έρση την έκθεση «Πορτραίτα προς αποφυγήν – Πορτραίτα προς μίμηση». Δεκατέσσερα έργα μικρών διαστάσεων παίρνουν μορφή ανάμεσα στην προβληματική και το χρόνο της καταγραφή του ιστορικού τοπίου του σύγχρονου ανθρώπου. Μια έκθεση σαρκασμός για τους ανθρώπους που τάχτηκαν να μας υπηρετούν κι αυτοί ερωτεύτηκαν την καρέκλα τους.

Καταρχήν θα ήθελα να μου πείτε λίγα λόγια σχετικά με την επιλογή του τίτλου της νέας σας έκθεσης «Πορτρέτα προς αποφυγήν- πορτρέτα προς μίμηση».
221Η έκθεση αποτελεί μέρος ενός μεγάλου έργου μικρών κατασκευών που έχω ξεκινήσει να δουλεύω χωρισμένο σε ενότητες από το 2000 και δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα. Η κάθε ενότητα έχει διαφορετικό τίτλο. Αυτή που παρουσιάζω στη συγκεκριμένη έκθεση αναφέρεται στην ασχήμια των ανθρώπινων χαρακτήρων που συναντάμε σήμερα. Αυτοί οι χαρακτήρες μπορεί να είναι αρχηγοί, ανώτατοι κρατικοί υπάλληλοι, κρατικοί λειτουργοί ή και καλλιτέχνες, οποιοσδήποτε  που δεν κάνει συνεπές έργο. Μέσα από τα έργα της θεματικής ενότητας αυτής γίνεται αναφορά στη νοσηρότητα της λειτουργίας κάποιων ανθρώπων που βρίσκονται σε θέσεις κλειδιά και προωθούν από αυτές τα συμφέροντα κάποιων άλλων. Νομίζω πως αυτό το φαινόμενο είναι χαρακτηριστικό της εποχής μας. Ο τίτλος δόθηκε από τον συνάδελφο στη σχολή επιστημών της τέχνης στα Ιωάννινα Θάνο Χρήστου–  γιο του καταξιωμένου Καθηγητή Ιστορίας της Τέχνης Χρύσανθου Χρήστου– που δυστυχώς έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Ιούλιο. Ο Θάνος είχε γράψει ένα κείμενο παρουσίασης της έκθεσης εν είδη καρτών που βρίσκεται στη γκαλερί. Οι τίτλοι των έργων της συλλογής σαρκάζουν, περιπαίζουν, ειρωνεύονται, εκφράζουν τους καιρούς στους οποίους ζούμε. Τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει «το μνημείο της κακοποιημένης καρέκλας»; Στο συγκεκριμένο έργο αναφέρομαι σε ανθρώπους που βρίσκονται τοποθετημένοι σε κάποια σημεία και εξυπηρετούν συμφέροντα από την άνεση και τη δύναμη της καρέκλας 4.YPSILAistamenosτους. Ένα άλλο έργο μέρος της ενότητας αυτής, που ενδεικτικά θα μπορούσα να αναφέρω, είναι αυτό που φέρει ως τίτλο «ζεύγος με μπάρμπα στην Κορώνη» στο οποίο με σαρκαστική και περιπαικτική διάθεση αναφέρομαι στο λεγόμενο «μέσο» που τον έβαλε στη θέση. Σίγουρα τέτοιοι άνθρωποι δεν εξυπηρετούν το λειτούργημα της θέσης τους. Θέμα της γενικότερης έκθεσης μου με τίτλο το ιστορικό τοπίο είναι ο άνθρωπος και η εξέλιξή του υπό το βλέμμα μιας ιστορικής ματιάς. Ένα κομμάτι της έκθεσης λοιπόν είναι αφιερωμένο σε αυτούς τους ανθρώπους. Ωστόσο η έκθεση αποτελείται από πολλά επιμέρους κομμάτια (η εξέλιξη από την εποχή του σκεπτόμενου ανθρώπου έως και σήμερα, η πολιτική, οι χαρακτήρες που υπάρχουν στις κοινωνικές δομές και οι σταθερές κοινωνικές ομάδες που μπορεί κανείς να συναντήσει σε όλες τις εποχές όπως είναι η άρχουσα τάξη, οι «παρατρεχάμενοι» , οι άνθρωποι της καρέκλας και ο απλός κόσμος).

 Διακρίνουμε μια σκηνογραφική διάθεση σε πολλά έργα σας και σε αυτά της νέας σας έκθεσης. Κατά πόσο οι σπουδές σας και κυρίως η ενασχόλησή σας με τη σκηνογραφία,   επηρεάζουν τη ζωγραφική σας δουλειά;
Η σκηνογραφία είναι άλλο πράγμα από τη ζωγραφική. Είναι σαφές ότι μου δίνει εκφραστικά μέσα για την τέχνη μου. Ωστόσο, θα ήθελα να τονίσω πώς το ενδιαφέρον της σκηνογραφίας είναι ακριβώς η συνεργασία της με άλλες τέχνες. Το θέατρο ευνοεί την πολυφωνία, είναι μια μορφή τέχνης όπου εμπλέκει πολλά πρόσωπα και τομείς, είναι ο σκηνοθέτης, οι εκφραστές-ηθοποιοί, οι φωτιστές, οι σκηνογράφοι, τα τεχνικά μέσα. Όλα αυτά τα στοιχεία που έχει η σκηνογραφία ασφαλώς και είναι χρήσιμα για τη δουλειά μου που είναι οι κατασκευές, και τα κρατάω. Πλέον, τα έργα μου έχουν τη δική μου σφραγίδα. Είναι εύκολο να αναγνωρίσει κανείς από την τεχνοτροπία  αν κάποιο έργο είναι δικό μου.

3.agnwstosPATRIOTISΣτα έργα σας χρησιμοποιείτε αρκετά το κάρβουνο σαν υλικό. Είναι ένα υλικό που ακολουθεί τη ζωγραφική από την αρχή της ως σήμερα.  Η τραχιά γη της Ηπείρου, οι ηπειρωτικοί βράχοι έχουν επηρεάσει το έργο σας;
Γενικά στα έργα μου χρησιμοποιώ ύλες περιβάλλοντος. Το κάρβουνο ακολουθεί τους ανθρώπους από την εποχή των σπηλαίων, όταν οι άνθρωποι εκείνης της εποχής έπαιρναν το κάρβουνο από την εστία που άναβαν φωτιά και το χρησιμοποιούσαν. Πρόκειται για ένα ζωντανό υλικό, το κάρβουνο δεν καίγεται. Έπειτα το κάρβουνο έχει πολλούς συμβολισμούς, ενδεικτικά μόνο να αναφέρω «η ψυχή μαύρη σαν κάρβουνο». Υπάρχουν και άλλες φράσεις και άλλοι συμβολισμοί.  Σίγουρα, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο η επιρροή μου από το μέρος στο οποίο ξεκίνησα να κάνω τα έργα της συλλογής μου. Αν και μένω πλέον στην Αθήνα, το έργο της ευρύτερης έκθεσης μου με τίτλο «ιστορικό τοπίο» θα το ολοκληρώσω εκεί όπου το ξεκίνησα. Ο τόπος, η νοοτροπία των ανθρώπων του, δεν μπορεί να σε αφήνουν ανεπηρέαστο. Η τέχνη δεν είναι άλλο από ένας καθρέφτης τού τι συμβαίνει, τι υπάρχει αυτή τη στιγμή, δίνει το στίγμα της εποχής και αντανακλά τη νοοτροπία των ανθρώπινων κοινωνιών. Δεν είναι τυχαίο ότι μπορούμε να καταλαβαίνουμε τους ανθρώπους της εκάστοτε εποχής μέσα από μελέτη της ιστορίας της τέχνης. Δεν θα μπορούσα να παραλείψω βέβαια να αναφερθώ και στους δύο σπουδαίους μεγάλους δασκάλους μου τον Νίκο Νικολάου και τον Γιάννη Μόραλη, εκφραστές του συμβολισμού που επηρέασαν την εικαστική μου δραστηριότητα.

Μερικά έργα θυμίζουν απολιθώματα, είναι μνήμη; Είναι μήνυμα από το παρελθόν για τη γη που καταστρέφουμε;
Σαφώς και πολλά πράγματα λειτουργούν συνειρμικά. Ωστόσο δεν μπορώ να ξέρω τι υπάρχει ακριβώς στο μυαλό μου εκείνη τη στιγμή που φιλοτεχνώ ένα έργο. Την ώρα της δημιουργία δεν λειτουργείς μόνο λογικά.  Στη σημείωση της ιδέας και στην αρχική οργάνωση, εκεί τελειώνει το «λογικά». Όταν μπεις στην εκτέλεση και αφεθείς στην αναζήτηση του πράγματος, περνάς σε μια μεταδοτική φάση, δεν αναγνωρίζεις τι κάνεις, γίνεσαι δημιουργός. Η αλήθεια είναι ότι έμαθα από αναλυτές του έργου μου – ένας από αυτούς ήταν και ο Θάνος- πολλά που δεν τα είχα προσέξει ή σκεφτεί μόνος μου πριν. Είναι οι συνειρμοί, το όραμα, οι αισθήσεις, οι γεύσεις, χιλιάδες πράγματα που εκείνη τη στιγμή της δημιουργίας συνυπάρχουν μέσα στον καλλιτέχνη.

Διδάσκετε και σε διάφορους χώρους, κάνετε σεμινάρια εκτός από το πανεπιστήμιο. Θα ήθελα να μου πείτε κάτι για το δάσκαλο που έχετε μέσα σας
Ο δάσκαλος υπάρχει από κάποιους μαθητές. Δεν καρπίζει τίποτα σε ένα αδιάφορο περιβάλλον. Αν υπάρχουν άνθρωποι με δίψα και ταλέντο ο δάσκαλος αντλεί από μέσα του όλη τη δύναμη για να βγάλει από αυτούς τους ανθρώπους τις δυνατότητες τους. Ο τρόπος του δασκάλου είναι αυτός που θα αναδείξει το μαθητή. Έχω δει πολλούς φοιτητές να ενδιαφέρονται για το τμήμα της σχολής όπου δίδασκα. Πρόκειται για μια σχολή που έχει και μια θεωρητική βάση, πέρα από το πρακτικό μέρος που απευθύνεται σε καθαρά εικαστικούς.

5.tetragwnoΘεωρείτε πως για να υπάρχουν τόσα εργαστήρια διδασκαλίας τέχνης τελικά η τέχνη είναι έκφραση ή διέξοδος;
Είναι εκπληκτικό πιστεύω αν προσέξουμε ότι ο παλαιολιθικός, ο νεολιθικός και ο σύγχρονος άνθρωπος δεν διαφέρουν ως προς τα συναισθήματα, τις ανάγκες και τις εγκεφαλικές δυνατότητες. Ωστόσο αν και ο παλαιολιθικός άνθρωπος ήξερε το κίτρινο χρώμα, το έβλεπε γύρω του, όπως και το κόκκινο χρώμα από τις παπαρούνες το προσέγγισε με διαφορετικό τεχνικό τρόπο ώστε να το πετύχει στην εικαστική του δημιουργία. Η συμβολή της ιστορίας και της θεωρίας της τέχνης είναι μεγάλη. Πρέπει να υπάρχουν σχολές που θα διδάσκουν ιστορία της τέχνης και να εμβαθύνουν στη μελέτη του θεωρητικού κομματιού της. Αν δεν υπήρχαν οι διάφορες σχολές, οι θεωρίες και οι ανησυχίες του εικαστικού κόσμου δεν θα μεταβιβάζονταν. Υπάρχουν υπέροχα κινήματα, από το quattrocento της ιταλικής αναγέννησης, μέχρι το σουρεαλισμό, το φωβισμό, τον Cezanne και τον Πικάσο. Πρόκειται για σπουδαία μαθήματα δασκάλων που έχουν προηγηθεί. Αναμφίβολα το θεωρητικό μέρος της εικαστικής πορείας είναι σημαντικό.  Η τέχνη για εμένα, οι τρείς πρωτογενείς μορφές της που είναι ο λόγος με κορωνίδα την ποίηση, η μουσική και η γλυπτική, είναι πνευματική και υλική ανάγκη σε κάθε εποχή. Η τέχνη μας δίνει την απαραίτητη τροφή για το πνεύμα, η τέχνη είναι πολιτισμός.

 Αν ήταν στο χέρι σας να ανακαινίσετε ένα μεγάλο μέρος των Ιωαννίνων μέχρι που θα έφθαναν οι παρεμβάσεις σας;
Τα Γιάννενα είναι μια ιστορική πόλη. Αυτό που σαν άνθρωπο με ενοχλεί είναι ότι στην κοινωνία τους δεν έχει μείνει ούτε μια μικρή γωνιά που να διατηρεί τη φυσική της ομορφιά. Είναι κρίμα σε ένα τέτοιο υπέροχο τόπο να στερεί κανείς τη φυσικότητά του. Δυστυχώς, ο πολιτισμός κάθε εποχής αφήνει το στίγμα του αλλά και την ασχήμια του. Αν λοιπόν μπορούσα κάτι να αλλάξω θα ήταν τα κακώς κείμενα ώστε να μπορούσε κανείς να βρει μια φυσική, απείραχτη γωνιά μέσα στην πόλη γιατί έξω από την πόλη υπάρχει το στολίδι της λίμνης.
Θα ήθελα η δουλειά μου, τα έργα μου, να μιλάνε σε κάθε άνθρωπο ξεχωριστά, να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των έργων μου και του κοινού. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο,  άλλοτε με θεατρική διάθεση, άλλοτε με περιπαιχτική και ειρωνική, πολλές φορές εκφράζει ακόμα και θυμό για τη νοσηρότητα της σημερινής κατάστασης.
Τα πορτρέτα που θα δείτε είναι νοσηρά, προς αποφυγή ωστόσο αυτό επιτυγχάνεται όχι εις βάρος της αισθητικής αξίας. Ένα έργο οφείλει να έχει αισθητική αξία γιατί αυτή είναι που θα σε ελκύσει να ασχοληθείς με αυτό.

 

Last modified: 20/12/2017