Frida Kahlo: Χρωμάτισα τη δική μου πραγματικότητα

Κόρη φωτογράφου είχε συνηθίσει να ποζάρει από παιδί. Το πρόσωπό της ήταν παιχνίδι. Αργότερα, ταλαντούχα ζωγράφος, αντιμετώπισε στον καμβά ό,τι δικό της. «Ζωγραφίζω τον εαυτό μου γιατί τον περισσότερο καιρό είμαι μόνη και γιατί είμαι το αντικείμενο που γνωρίζω καλύτερα από όλους τους άλλους».
Εκρηκτική, εκκεντρική, αινιγματική δεν είναι τυχαίο ότι η Frida Kahlo θαύμαζε και μελετούσε τον Πήτερ Μπρίγκελ τον πρεσβύτερο και τον Ιερώνυμο Μπος.
Οι πληγές της είτε είναι σωματικά τραύματα από ατυχήματα και ασθένειες είτε ψυχολογικά, εμφανίζονται κυρίαρχα στο έργο της. Χρησιμοποιεί μια προσωπική κρυπτογραφική συμβολική γλώσσα που την είχε δημιουργήσει μελετώντας όλους τους πολιτισμούς του κόσμου. Ενθουσιάζεται και ενστερνίζεται τους μύθους των αρχαίων λαών της Αμερικής, της Άπω Ανατολής αλλά και την αρχαιοελληνική μυθολογία.
Η καλλιτεχνική της πρόταση είναι εκρηκτική, αισθησιακή, πολύπλοκη. Φωτίζει και αποκαλύπτει την ψυχή της γιατί στο έργο της ζητά την «εσωτερική αλήθεια».
Με το να ζωγραφίζει τον εαυτό της, η Frida ζωγράφισε τη ζωή της και τα συναισθήματά της. Στα πορτρέτα της μίλησε για την αγάπη, την απελπισία, τη μοναξιά και τον πόνο. Στα ίδια έργα όμως υπάρχει αίσθηση της υπερηφάνειας και της αμφισβήτησης.

Η Frida με τον Diego Avera στο ατελιέ τους

Ξεκίνησε να ζωγραφίζει όταν έφηβη καθηλώθηκε στο κρεβάτι μετά από τραγικό τροχαίο. Ήδη είχε κινητικά προβλήματα από πολιομυελίτιδα στα πρώτα της παιδικά χρόνια.
Τριάντα χειρουργικές επεμβάσεις τη διατήρησαν στη ζωή, αλλά καθηλωμένη τον περισσότερο καιρό σε ένα κρεβάτι.Γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού στις 6 Ιουλίου 1907, αλλά η Frida δήλωνε ως ημερομηνία γέννησης 7 Ιουλίου 1910. Ήταν η ημέρα που ξεκίνησε η μεξικάνικη επανάσταση με τον Αιμιλιανό Ζαπάτα και η ίδια δήλωνε ότι γεννήθηκε για την επανάσταση.
Στα 21 της παντρεύτηκε τον Ντιέγκο Αβέρα, διάσημο την εποχή του Μεξικανό ζωγράφο.
Έφυγε από τη ζωή το 1954. Αν και ήταν ήδη γνωστή σε σημαντικούς καλλιτεχνικούς κύκλους, πολλά χρόνια μετά το θάνατο της ήρθε η παγκόσμια αναγνώρισα καθώς θεωρείται η σημαντικότερη γυναίκα ζωγράφος του 20ου αιώνα.

Είναι αδύνατο να διαχωριστεί η ζωή και το έργο της από το υπέροχο πρόσωπό της. «…κανένας μας δεν μπορεί να φτιάξει ένα κεφάλι όπως το φτιάχνει η Φρίντα» Πάμπλο Πικάσο (γράμμα στον Ριμπέρα). Οι πίνακες της είναι η αυτοβιογραφία της. Πολλοί συνάδελφοι της ζωγράφοι και τεχνοκριτικοί – όπως ο Αντρέ Μπρετόν- την είχαν κατατάξει ως σουρεαλίστρια. Χαρακτηρισμό που η ίδια δεν αποδεχόταν: «Νομίζουν ότι είμαι υπερρεαλίστρια. Δεν είμαι και δεν ήμουν. Ποτέ δεν είχα βαμμένα όνειρα. Χρωμάτισα τη δική μου πραγματικότητα».

Οι δυό Φρίδες, 1939

Ο Ντιέγκο και η Φρίντα χώρισαν το 1939. Οι δυο Φρίντες είναι από τα πλέον γνωστά και αγαπημένα της έργα. Σε ένα συννεφιασμένο ουρανό που καλύπτει το φόντο, οι δυο Φρίδες κάθονται δίπλα – δίπλα, ατενίζοντας ήρεμα προς τα εμπρός. Η μία φορά την παραδοσιακή μεξικάνικη φορεσιά που άρεσε στον Ντιέγκο. Στο ένα χέρι κρατά ένα μικρό μενταγιόν που έχει μέσα ένα πορτρέτο του Ντιέγκο. Με το άλλο χέρι σφίγγει το χέρι της άλλης εκδοχής του εαυτού της. Φορά ένα λευκό ευρωπαϊκό φόρεμα και κρατά μια ιατρική τανάλια. Και οι δύο έχουν ορατές καρδιές και η καρδιά της «παραδοσιακής» Frida είναι κομμένη και σχισμένη. Η κύρια αρτηρία, η οποία προέρχεται από τη σκισμένη καρδιά κάτω από το δεξί χέρι, κόβεται από τις χειρουργικές τσιμπίδες που κρατιούνται στην αγκαλιά της. Το αίμα συνεχίζει να στάζει στο λευκό φόρεμά της και κινδυνεύει να αιμορραγεί μέχρι θανάτου. Ο ουρανός γεμάτος από ανακατωμένα σύννεφα μπορεί να αντικατοπτρίζει την εσωτερική αναταραχή της Frida.

Στον Leon Trotsky ανάμεσα στις κουρτίνες, 1937

Πρόκειται για αυτοπροσωπογραφία που η Φρίντα ζωγράφισε για να δωρίσει στο Λέον Τρότσκι για τα γενέθλιά του. Το χαρτί που κρατάει αφιερώνει το πορτρέτο στο Λεόν: «Για τον Λεόν Τρότσκυ, με όλη μου την αγάπη, αφιερώνω αυτόν τον πίνακα στις 7 Νοεμβρίου 1937. Frida Kahlo στο Saint Angel, Mexico». Το πορτρέτο είναι ζωγραφισμένο με ζεστά και απαλά χρώματα, και η Φρίντα φαίνεται όμορφη, σαγηνευτική και αυτοπεποίθηση.
Ο Τρότσκυ, από τις πρωτεργάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, το 1936 εξορίστηκε από τον Στάλιν που τον κατέταξε στους εχθρούς του. Καμιά χώρα δεν παραχωρούσε άσυλο στον Ρώσο πολιτικό αλλά ο Ντιέγκο Ριβέρα, έπεισε τον Μεξικό πρόεδρο Λαζάρου Καρντένα και δέχτηκε στη χώρα. Τον Ιανουάριο του 1937, ο Τρότσκι και η σύζυγος του Ναταλία έφθασαν και φιλοξενήθηκαν από τη Φρίντα και τον Ριβέρα. Μάλιστα αναπτύχθηκε και ερωτική σχέση μεταξύ τους. Το έργο παρουσιάστηκε το 1938 στη Νέα Υόρκη στη γκαλερί Τζουλιάν Λεβί με τίτλο «Ανάμεσα σε δύο κουρτίνες».

Frida kahlo αυτοπροσωπογραφία με μαϊμού (1938)

Μια σύνθεση τόσο δυνατή… Η μαϊμού και η Φρίντα βλέπουν τον κόσμο κατάματα… Το βλέμμα της Φρίντα ψυχρό με σφιγμένα χείλη. Το βλέμμα του πιθήκου αθώο, τρυφερό. Έχει το χέρι του πίσω από το λαιμό της Φρίντα προστατευτικά και με αγάπη παρόλο που η Φρίντα φορά ένα κολιέ από κόκκαλα…Ανθρώπινη βαρβαρότητα, φυλαχτό, αλλά συμβολικά παραπέμπει και στην προϊσπανική Αμερική της οποίας οι κατακτητές ξερίζωσαν τη ζωή και τον πολιτισμό. Η μαϊμού ήταν για τους Αζτέκους ένα ζώο με πάμπολλους συμβολισμούς. Ήταν προστάτης του χορού, σύμβολο του πόθου. Το περιβάλλον της ζούγκλας με τα φύλλα ένα ακόμη στοιχείο της ψυχολογικής της παγίδευσης εκείνη την εποχή. Ήταν παραγγελία του Προέδρου του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Ν. Υόρκης Conger Goodyear.

Στο νοσοκομείο Henry Ford, 1932

Το έργο της εξέφρασε, μια μεγάλη αγάπη για τη φύση και τα ζώα και αμφισβήτησε την εκβιομηχάνιση και τον καπιταλισμό. Στο Henry Ford Hospital, για παράδειγμα, Frida ζωγραφίζει τον εαυτό της στο κρεβάτι του νοσοκομείου του Ντιτρόιτ όπου νοσηλεύεται μετά τη δεύτερη αποβολή. Είναι «περιτριγυρισμένη» από το αγέννητο μωρό της, το κάταγμα λεκάνης που την εμπόδισε να γίνει μητέρα, ένα ιατρικό διάγραμμα του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος, κάτι που μοιάζει με ιατρικό μηχάνημα. Όλα συνδέονται με το σώμα της με τον ομφάλιο λώρο. Στο βάθος φαίνονται το νέφος πύργοι και φουγάρα της Ford Motor Company, η οποία ανήκε στον Edsel Ford, γιο του Henry Ford, ο οποίος χρηματοδοτούσε το νοσοκομείο όπου νοσηλευόταν η Frida. Ένα έργο τόσο δυνατό χωρίς συναίσθημα…

My Birth 1932

Είναι η γέννησή της; Το βρέφος έχει το κεφάλι της Φρίντα. Η ταυτότητα της γυναίκας που γεννά παραμένει άγνωστη καθώς το κεφάλι της είναι καλυμμένο με ένα σεντόνι. Μήπως η απουσία της ταυτότητας για τη μάνα μαρτυρά την ανεξαρτησία της Φρίντα; Ανεξαρτησία καλλιτεχνική, ιδεολογική, πολιτική, σεξουαλική, ερωτική∙ Μια Φρίντα ξένη από δεσμεύσεις και περιορισμούς. Όμως απορίες γεννά η ύπαρξη της Μαντόνας στον τοίχο. Η Παρθένος κοιτάζει με δάκρυα και συμπάθεια, όμως δεν μπορεί να κάνει τίποτα για την κατάσταση. Κάτω από το σώμα της μητέρας υπάρχει μια μεγάλη σταγόνα αίματος που πιθανός υπαινιγμός για την πρόσφατη αποβολή της Φρίντας.
Σημειώνεται ότι είναι το πρώτο έργο μιας σειράς που αναφέρεται στη ζωή της και την ξεκίνησε με ενθάρρυνση του Ντιέγκο Ριβέρα. (1932)

Ένα μικρό ελάφι

Όταν κοιτάζεις τα έργα της Φρίντα βλέπεις τη δύναμη ακόμη κι όταν αυτή είναι ένα πληγωμένο ελάφι (1946). Είναι το πρόσωπο που όσο μεγαλώνει ο πόνος, τόσο αρνείται να ηττηθεί. Στο έργο αυτό η Frida απεικονίζει το νεαρό ελάφι που τραυματίστηκε θανάσιμα από βέλη. Το υπόβαθρο είναι ένα δάσος με νεκρά δέντρα και σπασμένα κλαδιά, γεγονός που υποδηλώνει το αίσθημα του φόβου και της απόγνωσης. Πολύ μακριά είναι ο φωτισμένος ουρανός φέρνει κάποια ελπίδα οποία όμως ποτέ δεν θα φθάσει στο τραυματισμένο ελάφι.
Το 1946 η Φρίντα χειρουργήθηκε στη σπονδυλική στήλη ελπίζοντας να απαλλαγεί από τους φριχτούς πόνους στην πλάτη. Οι ελπίδες διαψεύστηκαν και η με το έργο αυτό αποτυπώνει την απογοήτευσή της. Στην κάτω αριστερή γωνία, ο καλλιτέχνιδα έγραψε τη λέξη «Carma», Ακριβώς όπως και σε άλλες αυτοπροσωπογραφίες της η Frida εκφράζει τη θλίψη ότι δεν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα της.
Ο πίνακας έχει πολλές ερμηνείες. Κάποιοι υποστήριζαν ότι εξέφραζε την απογοήτευσή τους για τη χειρουργική επέμβαση. Για άλλους απεικονίζει την ανικανότητά της να ελέγχει το πεπρωμένο της. Ενώ κάποιοι διέκριναν σεξουαλικές προεκτάσεις και μια έκφραση των αγώνων της με τις διαφορετικές σχέσεις.
Στις 3 Μαΐου 1946, η Frida έδωσε αυτό το έργο στους φίλους της Lina και Arcady Boitler ως γαμήλιο δώρο, με τη σημείωση «Σας αφήνω το πορτρέτο μου, έτσι ώστε να έχετε την παρουσία μου όλες τις μέρες και τις νύχτες που είμαι μακριά από σας».