Black Humor – Θεραπεία και χωρίς άυλη συνταγογράφηση…

Η Βασιλική Σιάντη και η Ήρα Παπαποστόλου μιλούν για την έκθεση «Black Humor –  Η επανάσταση του πνεύματος»

Όλα όσα ακούμε, βλέπουμε, μαθαίνουμε, ζούμε καθημερινά περιέχονται σε δυο λέξεις «Black Humor». Το μαύρο χιούμορ, ο αυτοσαρκασμός, είναι η αντίσταση σε όλα όσα θέλουν να μας πνίξουν. Με την πρώτη επίσκεψη στον πλανήτη μας ένας εξωγήινος θα ξεσπούσε «θέλω επειγόντως να δω το διευθυντή». Αν τον συναντούσε η ‘Ήρα Παπαποστόλου θα τον έπαιρνε μαζί της στη γκαλερί Σιάντη για να γνωρίσει και άλλους αγανακτισμένους που δεν είναι όμως εξωγήινοι.

Βασιλική Σιάντη, διευθύντρια της Sianti Gallery

• Τι σας κέντρισε ώστε να αποφασίσετε την έκθεση.

Σχεδόν αμέσως όταν μου έκανε την πρόταση η Ήρα Παπαποστόλου δέχτηκα γιατί πραγματικά ήθελα να διαπιστώσω πως οι σύγχρονοι Έλληνες ζωγράφοι αποδίδουν την έννοια του χιούμορ. Ιδιαίτερα, ο τίτλος της έκθεσης “Black Humor” είναι δελεαστικός με τόσα ερεθίσματα που δίνει η σύγχρονη πραγματικότητα. Μου φάνηκε δύσκολο να το προσεγγίσουν οι καλλιτέχνες και ένιωθα ότι τους θέσαμε ένα πολύ ενδιαφέρον στοίχημα με τον ίδιο τους τον εαυτό.

• Είστε ευχαριστημένη από το αποτέλεσμα; Επιμελήτρια και καλλιτέχνες δικαίωσαν τις προσδοκίες σας;

Στον μεγαλύτερο βαθμό θα έλεγα ότι ναι τις δικαίωσαν. Είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπεις πως 14 καλλιτέχνες τελείως διαφορετικοί μεταξύ τους προσεγγίζουν το ίδιο θέμα. Ετερόκλητες προσωπικότητες εικονοποιούν την επικαιρότητα με σαρκαστική κυρίως διάθεση, αλλά όλοι με χιούμορ. Κάποιοι ζωγράφοι χρησιμοποιούν υπόγειο, άλλοι διδακτικό χιούμορ, ενώ αρκετά έργα έχουν συμβολικό χαρακτήρα.

• Ως άνθρωπος της τέχνης και νέα επιχειρηματίας θεωρείτε ότι η έκθεση αντικατοπτρίζει την επικαιρότητα και καθημερινότητα μας;

Είμαι απόλυτα σίγουρη ότι την αντικατοπτρίζει 100%. Και αυτός είναι ο λόγος που ανυπομονώ να ακούσω τα σχόλια του κόσμου μόλις δουν την έκθεση.

Λίλα Μπελιβανάκη – Fake Ceremony

• Οι περισσότεροι από τους ζωγράφους που μετέχουν ανήκουν σε μια νέα γενιά καλλιτεχνών. Πιστεύετε ότι είναι μια γενιά που υπόσχεται καλύτερες μέρες στην τέχνη.

Αυτό θα το αποδείξει ο χρόνος, αλλά τα δείγματα που έχουμε δείχνουν ότι αρκετοί καλλιτέχνες είναι βαθιά σκεπτόμενοι. Αντιλαμβάνονται, προβληματίζονται και τελικά επαναστατούν μέσα από την τέχνη. Κάτι που ξέρουν καλά να κάνουν. Με άλλα λόγια ενεργούν ως δημιουργοί αλλά και ως εκφραστές της αντίδρασης στην ασχήμια της καθημερινότητας αλλά πάντα με χιούμορ.

• Πιστεύετε ότι το lockdown και τα επακόλουθα, οι πόλεμοι στη γειτονιά μας, η οικονομική κρίση κοκ επηρεάζουν τη θεματογραφία μιας σκληρής, αυτοσαρκαστικής ζωγραφικής;     

Μα αυτό είναι αναπόφευκτο. Όλοι ζούμε το παρόν και είμαστε πολίτες του ίδιου κόσμου, που διαμορφώνεται με διαφορετικά κάθε φορά δεδομένα. Γι’ αυτό και οι καλλιτέχνες ενεργούν και με την ιδιότητα του σύγχρονου ανθρώπου. Αναμφισβήτητα, λοιπόν, οι περισσότεροι αν όχι όλοι οι εικαστικοί είτε εμπνέονται είτε επηρεάζονται από τα γεγονότα και τις καταστάσεις της πραγματικότητας. Άλλωστε, αυτό αποτυπώνεται και στην ζωγραφική τους, που λειτουργώντας ψυχοθεραπευτικά, αναδεικνύει τελικά την αισιόδοξη πλευρά της ζωής με μία χιουμοριστική αισθητική.

Βασιλική Σιάντη – Ήρα Παπαποστόλου. Φόντο Black, αλλά χαμόγελο φωτεινό.

Ήρα Παπαποστόλου, επιμελήτρια της έκθεσης

• Νομίζω ότι η έκθεση «Black Humor» είναι μια από τις καλύτερες ομαδικές που έχεις σχεδιάσει και επιμεληθεί. Με ποιες σκέψεις και προθέσεις ξεκίνησες;

Ευχαριστώ πολύ Γιάννη για τα καλά σου λόγια. Η ιδέα για την έκθεση προέκυψε ακριβώς πριν από δύο χρόνια όταν, αφού παρουσιάσαμε το βιβλίο μου «Σύγχρονοι Έλληνες Ζωγράφοι», ξανακοιτώντας τα έργα ορισμένων καλλιτεχνών, συνειδητοποίησα ότι αρκετοί από αυτούς χρησιμοποιούν το black humor στις δουλειές τους. Δυστυχώς, ήταν αδύνατον να συμπεριληφθούν όλοι σε μια έκθεση. Για παράδειγμα, έντονη είναι η απουσία του Θεόφιλου Κατσιπάνου αλλά και άλλων της γενιάς αυτής.
Στη συνέχεια ανέτρεξα για μια ακόμη φορά στο ανθολόγιο του μαύρου χιούμορ του Αντρέ Μπρετόν καθώς και άλλα βιβλία σχετικά με το χιούμορ και το γέλιο. Βλέπεις είναι μία έννοια αρκετά πρόσφατη καθώς πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία το 1682.
Θέλησα, λοιπόν, να φτιάξω μια ομάδα καλλιτεχνών που να ξαναχρησιμοποιήσει σαν βάση της το black humor μιας και – αποδεδειγμένα πια- είναι φαινόμενο πολιτισμού, αλλά να το μεταφέρει στο σήμερα. Σήμερα, που η πραγματικότητα στην Ελλάδα και στον κόσμο, με την πανδημία, την εικονική πραγματικότητα, την οικολογική καταστροφή, την αδιέξοδη πολιτική κατάσταση και με άπειρα κοινωνικά θέματα, είναι ζοφερή.
Με ένα black humor που να τη χτυπάει και που να αποδείξει, ταυτόχρονα, ότι είναι πέρα και πάνω από το political correct της τόσο πολυσυζητημένης woke culture.

• Με τους περισσότερους καλλιτέχνες έχεις συνεργαστεί στο παρελθόν. Θα λέγαμε ότι κατά κάποιο τρόπο συγκροτείται μια ομάδα;

Για μένα, είναι μια ομάδα. Μια ομάδα σύγχρονων Ελλήνων ζωγράφων που χρησιμοποιούν διάφορες εκφάνσεις του ρεαλισμού για να περιγράψουν, σχολιάσουν, κρίνουν και αντιμετωπίσουν με black humor τη σύγχρονη πραγματικότητα που βιώνουμε. Είναι μια ομάδα που δεν αρκείται στη φόρμα και στο χρώμα για να εντυπωσιάσει ούτε στις συμβατικές προσωπογραφίες ή τοπία για να εκφραστεί. Είναι μια ομάδα με περιεχόμενο.

• Είναι από τις λίγες εκθέσεις που τα έργα φιλοτεχνούνται για συγκεκριμένο πρότζεκτ. Είναι μια επιτυχία που την μοιράζεστε οι καλλιτέχνες, η γκαλερίστα και εσύ ως επιμελήτρια.

Πάντα οι ομαδικές εκθέσεις που οργανώνω έχουν συγκεκριμένο θέμα και προτιμώ οι καλλιτέχνες να γνωρίζουν το concept ένα χρόνο πριν για να φτιάχνουν έργα ειδικά έργα για την έκθεση. Γι’ αυτό και μου αρέσει να κάνω λίγες ομαδικές  εκθέσεις.
Η επιτυχία πάντα φαίνεται στο χειροκρότημα το οποίο βέβαια μοιραζόμαστε όλοι.

Γιώργος Παναγιώτης Καβούνης, «Άτιτλο», γραφίτης, κάρβουνο, μαρκαδοράκι σε χαρτί, 2024

• Όπως βλέπω τα έργα κρεμασμένα αυθόρμητα βρίσκομαι μπροστά σε μια εικόνα η Βασιλική και εσύ να υποδέχεσθε και να ξεναγείτε στην έκθεση τον πλέον σοφιστικέ δημιουργό μαύρου χιούμορ Γούντι Άλλεν. Αυτοσαρκασμός, η αναμέτρηση με τον εαυτό μας, ο εξοστρακισμός και η αντιμετώπιση του θανάτου, η απομόνωση, ο φόβος του αύριο: μια έκθεση που χωρά σε όλες τις ταινίες του διανοητή σκηνοθέτη και ηθοποιού.  

‘Όχι! Η Βασιλική τον ξεναγεί και εγώ τον πρήζω να μου παίξει κλαρινέτο! Πραγματικά, ο Γούντι Άλλεν σε μια ταινία του τα χωράει όλα, αλλά πιο πολύ την αυτοσαρκαστική αίσθηση του χιούμορ.
Μαύρο χιούμορ δεν είδαμε και στην ταινία του 1987 Goodmorning Vietnam του Μπάρι Λέβινσον, όπου τα τολμηρά και αθυρόστομα προγράμματα του ραδιοεκφωνητή το 1965 στο στρατιωτικό σταθμό της Σαϊγκόν φέρνουν σε αμηχανία το στρατιωτικό κατεστημένο;
Το black humor μπορεί, κατά τη γνώμη μου, να αποτελέσει την καλύτερη ψυχοθεραπεία – μέσα από τον αυτοσαρκασμό- ενός ολόκληρου λαού.
Το συνάντησα πρόσφατα και στην ταινία «Το τρίγωνο της θλίψης» (2022) σε σκηνοθεσία του Ρούμπεν Όστγουντ. Δυστοπία, πολιτική σκέψη, αναμέτρηση με τον εαυτό, αντιμετώπιση του θανάτου, σαρκασμός, black humor. Άλλο, όμως, ο κινηματογράφος και άλλο η ζωγραφική.

• Πόσο μαύρο χιούμορ ν΄ αντέξει το πρώτο μισό του 21^ου αιώνα; Πραγματικά είναι η πιο επίκαιρη έκθεση για τις πιο black μέρες που ζούμε.

Επίκαιρη ναι, γιατί είναι το ίδιο black με τις black μέρες που διανύουμε. Όσο για το πρώτο μισό του 21^ου αιώνα, αφού δεν αντέχει σχεδόν τίποτα και λύσεις δεν δίνονται, δεν μπορεί παρά να το ρίξει στο black humor. Σαρκασμός και αυτοσαρκασμός, προς το παρόν αυτά μας σώζουν, και δεν χρειάζονται και άυλη συνταγογράφηση!

— Η έκθεση «Black Humor – Η επανάσταση του πνεύματος» στη Sianti Gallery διαρκεί από τις 11 Οκτωβρίου ως τις 2 Νοεμβρίου֎

Last modified: 10/10/2024