Κώστας – Ηρακλής Γεωργίου: Μια πόλη έχει ανάγκη και τον Διόνυσο αλλά και τον Απόλλωνα 

Οι  Άγγελοι «του» έχουν απεκδυθεί  τη λατρευτική ιδιότητα,  παραμένουν όμως βυζαντινοί  στην καταγωγή και μεταφυσικοί στην ουσία 

 Με τον Κώστα – Ηρακλή Γεωργίου είμαστε φίλοι από φθινόπωρο του 1982. Ως Art director είχε αποχωρήσει από το «Βήμα» για να σχεδιάσει το περιοδικό στο οποίο θα συνεργαζόμουν από τις πρώτες μέρες έκδοσης του. Οπότε οι συζητήσεις μας για θέματα που έχουν να κάνουν με τις τέχνες (και όχι μόνο) κρατούν 35 χρόνια. Έστω κι αν μερικές φορές χανόμαστε. Άλλωστε ο Κώστας ως κοσμοπολίτης και μάλιστα Αλεξανδρινός, ταξιδεύει πολύ.
Θέλω να πω ότι με πολύ περηφάνια για το φίλο μου κατηφόρισα στο σταθμό του Μετρό Άγιος Δημήτριος για να «συναντήσω» το πορτρέτο του ήρωα Αλέκου Παναγούλη που φιλοτέχνησε και που δεσπόζει στο σταθμό.
Πέρυσι ο Κώστας – Ηρακλής Γεωργίου σε μια εκτενή εικαστική εγκατάσταση παρουσίασε στην Καβάλα τη νέα σειρά έργων του «Αγγελογραφίες» που πλαισίωσαν τις εκδηλώσεις «Άδοντες και Ψάλλοντες εν τη καρδία…». «Οι Άγγελοι αναπαράχθηκαν σε μνημειακές διαστάσεις και τοποθετήθηκαν στοχευμένα σε επιλεγμένα κτίρια-μνημεία, τοπόσημα του αστικού τοπίου. Τα κτίρια αυτά, σιωπηλοί μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας της πόλης, αλλά και της δικής τους μικρο-ιστορίας, αποτέλεσαν τον καμβά του καλλιτέχνη προκειμένου να ενορχηστρώσει ένα νοητό ταξίδι στο χώρο, στο χρόνο και την τοπική συλλογική μνήμη με οδηγό Αγγέλους-αγγελιαφόρους…»*
Αυτοί οι Άγγελοι σε άλλες διαστάσεις και ίσως με άλλο «προορισμό» εκτίθενται (27 Φεβρουαρίου – 31 Μαρτίου) στη γκαλερί «Ν. Χατζηκυριάκος- Γκίκας» της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης. Έτσι, λοιπόν, οι δυο τελευταίες μας συναντήσεις με τον καλλιτέχνη αφορούσαν στις «Αγγελογραφίες» που εκτίθενται στο αθηναϊκό κοινό, αφού στην Καβάλα οι άλλοι Άγγελοι παραμένουν ακόμη στις θέσεις τους και «… παρακολουθούν με την ασπρόμαυρη ματιά τους την έγχρωμη ζωή και τα πάθη των θνητών, έτοιμοι να εγκαταλείψουν τα ουράνια τάγματα και ν’ αυτομολήσουν στην τάξη των ανθρώπων…»*
Η συζήτηση μας ήταν επόμενο για μένα να ξεκινήσει από την εικαστική παρέμβαση στο μετρό, καθώς δεν μας δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσουμε δημόσια για το θέμα αυτό. Άλλωστε και ο Παναγούλης για μια γενιά Ελλήνων υπήρξε Άγγελος και μάλιστα με πύρινη ρομφαία (άλλο αν στο αποτέλεσμα υπήρξε προδομένος Άγγελος)!

• Κώστα, το μοναδικό έργο αισθητικής πλαισίωσης που υπάρχει στους σταθμούς   του Μετρό και αναφέρεται σε συγκεκριμένη προσωπικότητα είναι το έργο σου στο σταθμό Αγ. Δημήτριος – Αλ. Παναγούλης. Είναι η προσωπογραφία του Αλέκου Παναγούλη. Θα ήθελα να μου μιλήσεις για τη σκοπιμότητα μιας τέτοιας επιλογής.  

Ο σταθμός έχει το όνομα του Αλέξανδρου Παναγούλη, ως εκ τούτου, γίνεται προφανές το όποιο έργο θα πλαισίωνε αισθητικά το σταθμό δεν θα αγνοούσε αυτό το δεδομένο. Η ανθρώπινη μορφή, η προσωπογραφία εξ΄ άλλου, είναι στις προσφιλείς μου επιλογές.
Η μορφολογική αντιμετώπιση που έκανα στο έργο πιστεύω ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα του Αλέξανδρου Παναγούλη. Ήθελα τον Παναγούλη ανάμεσα στους ανθρώπους, όχι σε απόσταση από αυτούς- σε βάθρο. Η προσωπογραφία, ολοκληρώνεται μέσα από μια αλληλοδιαδοχή διάφανων επιφανειών. Μέσα από τη διαφάνεια των υλικών, το περιβάλλον του σταθμού, οι συρμοί, οι επιβάτες, συμμετέχουν αρμονικά στο έργο. O Παναγούλης «βρίσκεται» μέσα στον κόσμο – είναι ανάμεσά μας.

• Υπάρχει κάποια σχέση της εικαστικής παρέμβασης στο Μετρό με την εικαστική παρέμβαση που έκανες τον περασμένο Μάιο στην Καβάλα;

Είναι και τα δύο έργα για το δημόσιο χώρο γεγονός που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Το σκεπτικό, η μορφολογική αντιμετώπιση όμως, είναι διαφορετική στη περίπτωση του έργου μου στο Μετρό, από την εικαστική παρέμβαση που έκανα στην Καβάλα. Το έργο στο Μετρό είναι έργο στη μνήμη συγκεκριμένης προσωπικότητας. Η εικαστική παρέμβαση – δράση στην πόλη της Καβάλας είχε την πρόθεση να  ενεργοποιήσει τους πολίτες.

• …Δηλαδή;

Μια πόλη ζει, κινείται, πάλλεται περισσότερο στους ανοιχτούς της χώρους, στους χώρους δηλαδή που υπάρχουν ανάμεσα στα κτίρια και δευτερευόντως μέσα σ’ αυτά. Υπάρχει συσχετισμός μιας σειράς εννοιών όπως η δημοκρατία, η περιθωριοποίηση, η  ιδιωτικοποίηση, η ενεργή πολιτική δράση, η συλλογική μνήμη και ο συμβολισμός, με την πολυπλοκότητα της εμπειρίας του δημόσιου χώρου. Τα κτίρια και οι μεταβολές της χρήσης τους είναι το ημερολόγιο μιας οργανωμένης κοινωνίας. Σε αυτό είναι εμφανώς καταγεγραμμένη η ιστορίας της. Η πολιτιστική κληρονομιά δεν συνιστά απλώς ανάμνηση του παρελθόντος είναι, ίσως, το κλειδί του μέλλοντος της. Οι περισσότεροι νέοι στις μέρες μας ενηλικιώνονται μέσα σ΄ ένα πλαίσιο συνεχούς παρόντος χωρίς καμιά οργανική σχέση με το δημόσιο παρελθόν της εποχής που ζουν. Η ιστορική μνήμη είναι αναγκαίο να παραμένει ζωντανή.
Ακλόνητη είναι πεποίθησή μου ότι, ακόμα και σε καιρούς άνυδρους, η ομόθυμη συμπόρευση μιας κοινωνίας σε κοινό σκοπό κατασκευάζει όνειρα που έχουν την δυνατότητα της υλοποίησης τους και η ιστορική μνήμη θεμελιώνει τη δυνατότητα στην συνύπαρξη μιας κοινωνίας.

• Υπάρχει θα λέγαμε ένας αναστοχασμός…

Στόχος  μου ήταν οι Άγγελοι των «Αγγελογραφιών» να υπονομεύσουν ενεργά την πραγματικότητα που βιώνει σήμερα η χώρα, να αιχμαλωτίσουν και να κινητοποιήσουν αβίαστα, γόνιμα, την ανύποπτη ματιά του περαστικού που περιδιαβαίνει την πόλη του, βιώνει την καθημερινότητά του, αδυνατεί, πιθανά, ν’ αναγνωρίσει άμεσα και γρήγορα τα συμβαίνοντα και γλιστρά πάνω από οικείες εικόνες και βιώματα χωρίς να έχει τη δυνατότητα να τα οικειοποιηθεί και να τα υπερβεί. Τα έργα αναπαράχθηκαν σε μεγάλες διαστάσεις (2Χ3 μέτρα) και τοποθετήθηκαν στοχευμένα σε επιλεγμένα κτίρια – μνημεία, τοπόσημα του αστικού τοπίου της σημερινής Καβάλας. Tα κτίρια «αφηγήθηκαν» την μακραίωνη ιστορία της πόλης της Καβάλας. Πιστεύω, μια πόλη έχει ανάγκη κατά αναλογία και τον Διόνυσο αλλά και τον Απόλλωνα. Πιστεύω δεν είναι δημιουργική η επιμονή ορισμένων τοπικών αρχόντων, μόνο σε καρναβαλικές ή εμπορικές εκδηλώσεις.

• Ποιος ήταν ο «ρόλος» των Αγγέλων;

Καταρχήν, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι Άγγελοι των «Αγγελογραφιών» έχουν απεκδυθεί τις στενές θρησκευτικές συνεκδοχές, τη λατρευτική ιδιότητα, παραμένουν όμως αναγνωρίσιμα βυζαντινοί στην καταγωγή και μεταφυσικοί στην ουσία. Η συγκεκριμένη εικαστική παρέμβαση ήταν ένα νοητό ταξίδι στο χώρο, στο χρόνο, την τοπική μνήμη με οδηγό Αγγέλους-αγγελιαφόρους.

• Οι « Αγγελογραφίες» στην Αθήνα, Ελληνοαμερικανική Ένωση ακολουθούν το ίδιο σκεπτικό με την εικαστική παρέμβαση στην Καβάλα;

Εντελώς διαφορετικό σκεπτικό. Τα πρωτότυπα των έργων της εικαστικής παρέμβασης στην Αθήνα ακολουθούν μια άλλη διαδρομή. Απομακρύνονται από τη δημόσια τη μνημειακή τους λειτουργία και αποκτούν μια αμιγώς εσωτερική, προσωπική διάσταση. Στόχος  μου είναι η ενεργοποίηση μιας πιο προσωπικής σχέσης θεατή – έργου τέχνης. Επίσης σημείωσε ότι στα πρωτότυπα έργα, που παρουσιάζονται στην Αθήνα, η προσθήκη της διακριτικής χρήσης φύλλων ψευδόχρυσου με τη μορφή γεωμετρικών λεπτομερειών – που λειτουργεί από τη μία ως εικαστική υπόμνηση του άυλου φωτός που περιβάλλει τα ουράνια όντα και από την άλλη ως μια έμμεση αναφορά στην άυλη υπόσταση των προϊόντων της σύγχρονης τεχνολογίας – τα έργα αποκτούν διαφορετική υπόσταση. Επίσης, στο χώρο ακούγεται μια πρωτότυπη ηχητική σύνθεση, με βυζαντινή αφετηρία, που επιμελήθηκε και ερμήνευσε ο Χρυσοβαλάντης Ιωαννίδης.

• Ποιος είναι ο λόγος ύπαρξης ήχου στο χώρο;

Είναι μια πρόθεση – φιλοδοξία εκ μέρους μου, για μια συνομιλία εικόνας και ήχου που πιστεύω ότι συμπληρώνει την εικαστική εμπειρία τούτης της έκθεσης. Ο ήχος ακούγεται σαν να «μπαίνει» από ένα ανοιχτό παράθυρο, δεν είναι συνεχής, δεν κυριαρχεί στο χώρο, έχει κενά σιωπής. Μνήμες ήχων, θα μπορούσα να ισχυριστώ, από την παιδική μου ηλικία.

*Σύναξη Ασωμάτων Σιωπηλοί μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας μιας πόλης Καλλιρρόη Λινάρδου Επίκουρη Καθηγήτρια – Ιστορικός της Βυζαντινής Τέχνης ΑΣΚΤ

Last modified: 23/02/2018