Γιώργος Σαλταφέρος – Η μνήμη της σιωπής

Η genesis gallery παρουσιάζει την πρώτη έκθεση της εικαστικής περιόδου 2025 -2026 Γιώργος Σαλταφέρος «Η μνήμη της σιωπής». Την καλλιτεχνική διεύθυνση και την επιμέλεια της έκθεσης έχει ο Γιώργος Τζάνερης. Την έκθεση προλογίζουν η Katharina Bütikofer, Εικαστικός, Επιμελήτρια, Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης, η Λήδα Καζαντζάκη, Ιστορικός Τέχνης και η Ίρις Κρητικού, Αρχαιολόγος, Ιστορικός Τέχνης και Ανεξάρτητη Επιμελήτρια.
Ακολουθεί μια συζήτηση του ζωγράφου Γιώργου Σαλταφέρου με την ιστορικό τέχνης Λήδα Kαζαντζάκη για την τελευταία δουλειά του ζωγράφου που παρουσιάζεται στην genesis gallery.

Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΚΑΘΡΕΦΤΗ

Βρεθήκαμε στην αυλή ενός ιστορικού, ανακαινισμένου καφενείου της Χώρας, στην Άνδρο όπου ζει και εργάζεται ο ζωγράφος Γιώργος Σαλταφέρος. Για να μιλήσουμε για την τελευταία του δουλειά, προστατευμένοι από τους δυνατούς αέρηδες. Ο λόγος του Σαλταφέρου, αβίαστος και συγκροτημένος, μας οδηγεί στην αποκρυπτογράφηση σημαντικών σημείων  του έργου του,  μας αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται την τέχνη αλλά και το σεβασμό που τρέφει για τα μοντέλα του και κατ΄επέκτασιν για τον ίδιο τον άνθρωπο.
Λήδα Καζαντζάκη

Λ.Κ.  Μελετώντας τα έργα σου όπου καθρέφτης, φυσικός ή κατασκευασμένος, αποτελεί ένα σημαίνον στοιχείο του σκέφτηκα μία από τις διαλέξεις «Περί Αλλοτινών χώρων» του Γάλλου φιλοσόφου Μισέλ Φουκώ. Αυτήν όπου μιλά για ένα «είδος μεικτής ενδιάμεσης εμπειρίας, ένα είδος καθρέφτη» ανάμεσα στην ουτοπία «έναν τόπο χωρίς τόπο», όπου βλέπω τον εαυτό μου εκεί που απουσιάζω, και την «ετεροτοπία». «Υπό την έννοια ότι καθιστά το μέρος όπου βρίσκομαι αυτήν τη στιγμή που κοιτάζομαι στο τζάμι ταυτόχρονα απολύτως πραγματικό, συνδεδεμένο με το χώρο που το περιβάλλει και απολύτως μη πραγματικό, καθώς προκειμένου να γίνει αντιληπτό είναι υποχρεωμένο να περάσει από αυτό το εικονικό σημείο που βρίσκεται εκεί». Τί σημαίνει για σένα ο καθρέφτης;

Γ.Σ.  Ο καθρέφτης για μένα έχει την δική του υπόσταση. Είναι ο μάρτυρας του χώρου και της μνήμης που  αντανακλά. Αναζητώ μέσα του την αφήγηση για πράγματα που  ο ίδιος είδε, χωρίς να είμαι μάρτυράς τους. Άρα αναζητώ τη δική του μαρτυρία. Για πράξεις που συνέβησαν στο χώρο και χάθηκαν σαν να ήταν αντανακλάσεις του. Η αντανάκλαση είναι μια ψευδαίσθηση που προσπαθώ να κρατήσω τη στιγμή που χάνεται. Να αποδώσω όπως στις πηγές ή στα ποτάμια αυτό το παιγνίδι μεταξύ φανταστικού και πραγματικού.

Λ.Κ.  Ο καθρέφτης αποτελεί ανέκαθεν, από τα μακρινά χρόνια του αρχαίου μύθου του Νάρκισσου μέχρι τα σύγχρονα της «Αλίκης στη χώρα των Θαυμάτων» ή  «Του πορτραίτου του Ντόριαν Γκρέι», ένα διαχρονικά μαγικό και συμβολικό μέσο αναγνώρισης αλλά και φαντασιακής-ιδεαλιστικής- πρόσληψης του εαυτού μας και του κόσμου γύρω μας. Στην ιστορία των εικαστικών τεχνών ο καθρέφτης χρησιμοποιείται από τα ρωμαϊκά χρόνια, τις τοιχογραφίες της  Πομπηίας για παράδειγμα, τους   «Γάμους των Αρνολφίνι» του Βαν Άικ , «Τις Κυρίες της Αυλής» του Βελάσκεθ  τις απειράριθμες αναπαραστάσεις των εργαστηρίων των καλλιτεχνών ή τις χωρικές του Κιπούρ και ως ένα ψευδαίσθητο μέσο επέκτασης  του χώρου και των προσώπων του. Στο δικό σου ζωγραφικό έργο ο φυσικός καθρέφτης, τα ποτάμια της Ελβετίας που αντανακλούν τα κτήρια της πόλης, αντικαθίσταται  τώρα από το πραγματικό αντικείμενο όπου προβάλλεται ενίοτε η ανθρώπινη μορφή. Θα έλεγες ότι πρόκειται για μια μετάβαση σε μια πιο ανθρωποκεντρική ζωγραφική;

Γ.Σ.  Όλες οι αντανακλάσεις μου είναι αφηγηματικές. Δεν θεωρώ ότι η τελευταία μου δουλειά είναι περισσότερο ανθρωποκεντρική αλλά η συνέχεια των αλωνιών, των αιμασιών, των κτηρίων των μεσαιωνικών πόλεων που  αντιμετωπίζω με τον ίδιο τρόπο όπως τους εσωτερικούς χώρους και τους δυο ανθρώπους που αποτυπώνω εδώ. Οι εσωτερικοί χώροι με ενδιέφεραν πάντα, Ιδιαίτερα όταν βρίσκονται σε κατάσταση παρελθοντολογικής αφήγησης και δεν είναι σύγχρονοι, ενεργοί. Προσπαθώ να αφουγκρασθώ αυτά που έχουν  να μου πουν. Όσον αφορά τις ανθρώπινες μορφές πρόκειται για άτομα που γνωρίζω, χωρίς να τα αναπαριστώ πιστά. Μπορεί να έχουν υπάρξει στους χώρους αυτούς  και μπορεί και να μην έχουν βρεθεί ποτέ εκεί. Το ζητούμενο είναι να δημιουργήσω έναν διάλογο μεταξύ του μάρτυρα της χωρικής μνήμης καθρέφτη και του προσώπου που καθρεφτίζεται σ΄αυτόν.

Λ.Κ. Η απόσταση του παρατηρητή που δημιουργείς μου φέρνει στο νου  τη γνωστή φράση που διατύπωσε σε μιαν επιστολή του ο ανατρεπτικός ποιητής του 19^ου αιώνα Αρθούρος Ρεμπώ «Εγώ είναι ένας Άλλος». Θέλοντας, θεωρώ, να δείξει αφενός τη διττή υπόσταση του ανθρώπινου όντος ανάμεσα στην εικόνα του και στο είναι αλλά και της νέας συνείδησης του σύγχρονου καλλιτέχνη ως εκφραστή του εαυτού του και των άλλων  και παρατηρητή ταυτόχρονα. Θα ήθελες να τη σχολιάσεις με βάση την καλλιτεχνική σου εμπειρία και ιδιαίτερα την πρόσφατη δουλειά σου;

Γ.Σ.  Θα έλεγα ότι εδώ ανακύπτει το ερώτημα  πόσο υποκειμενική ή πόσο ψυχρή και αντικειμενική είναι η παρατήρηση τρίτων. Η προσέγγισή μου όμως είναι πάντα βιωματική. Με τη διαφορά  ότι στη δουλειά αυτή  η παρατήρησή μου είναι πιο αποσπασματική. Έτσι ώστε ο θεατής να δημιουργήσει το δικό του αφήγημα, τη δική του ιστορία που θα με ενδιέφερε πολύ να την ακούσω…

Λ.Κ. Αυτό που μου έκανε εντύπωση στα τελευταία σου έργα είναι η εστίαση του χρωστήρα σου στο σώμα  και στη γλώσσα του και όχι στο βλέμμα. Δημιουργώντας έτσι νομίζω ένα σύμπαν εσωτερικό των μορφών που ο θεατής βλέπει, παρατηρεί, χωρίς να δημιουργείται η συνήθης επαφή με αυτές…

Γ.Σ.  Ισχύει αυτό που είδες. Δεν θέλω να εκθέσω τα πρόσωπα που ζωγραφίζω. Αισθάνομαι ένα δέος μπροστά στην ταυτότητα του κάθε ατόμου. Αφήνω την ελευθερία στον θεατή να δημιουργήσει τη δική του εικόνα. Γι΄αυτό είναι το σώμα που αφηγείται και όχι το πρόσωπο. Η ανωνυμία των μοντέλων προκαλεί μιαν άλλου είδους ταύτιση του θεατή.    

Λ.Κ.  Σκέφτηκα κοιτώντας τες ότι ίσως έτσι δηλώνεις, όπως ο Μαγκρίτ στο έργο «Να μην αναπαραχθεί» όπου ένας άνδρας καθρεφτίζεται με την πίσω όψη του, ενώ το βιβλίο δίπλα του σωστά, ότι το πρωτότυπο του ανθρώπου δεν αναπαράγεται…

Γ.Σ. Δεν είχα υπ΄όψιν μου αυτό το έργο του Μαγκρίτ. Αλλά, όσο  τρελό και αν ακούγεται, είχα σκεφτεί κάποια στιγμή να κάνω μιαν ακουαρέλα της κοπέλας που να βλέπει την πλάτη της στον καθρέφτη. Αυτό που όμως ήθελα πιο πολύ είναι να  δει τον εαυτό της όπως τον βλέπω εγώ, όχι κάτι άλλο. Το αληθινό πρόσωπο, ο πραγματικός εαυτός ενός ανθρώπου δεν μπορεί να αναπαραχθεί. Αντίθετα αποκαλύπτεται και με μια του κίνηση.

Last modified: 24/09/2025