Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Κατερίνα Ζαφειροπούλου: Κατασκευές με φανταστικές οδηγίες χρήσεως

Γιάννης Τζιμούρτας
Δημοσιογράφος

Η κάθε ενότητα έργων είναι μια δοκιμασία παρατήρησης και ανάλυσης ενός προβλήματος                                                              

Αυτή την έκθεση η Κατερίνα Ζαφειροπούλου θα την θυμάται για όλη της ζωή. Ξέρεις τι σημαίνει λίγες μέρες μετά τα εγκαίνια να έρχεται ένας κορονοϊός και να σου ανατρέπει τα πάντα; Να κλείνει η γκαλερί, να κλείνει η αγορά, να αμπαρώνεται ο κόσμος στα σπίτια του; Εκεί στη γκαλερί ΔΛ στον Πειραιά, η καλλιτέχνιδα παρουσίασε «…εικόνες ενός πλασματικού κόσμου που υπόσχεται ολοκλήρωση αλλά οδηγεί στο χάος…». Και το χάος το ζήσαμε μέσα και έξω. Και εδώ που τα λέμε το χάος της Κατερίνας είναι πιο «ελεγχόμενο» από το χάος που ακολούθησε στον έξω κόσμο.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Installation views

  • Ένας παλιός σου καθηγητής έγραψε πρόσφατα ότι «Τελικά όλα είναι θραύσματα». Είναι ως ένα σημείο σύνθεση θραυσμάτων η πρόσφατη δουλειά σου;

 H ατομική μου έκθεση This-is-how-to_ αναρτήθηκε σε χώρο που παλιά στεγαζόταν η βιομηχανία της «COSTAL». Η βιομηχανική αισθητική του κτηρίου είναι έντονη πράγμα που δημιουργεί μια επιφορτισμένη χωρική αίσθηση. Ο επισκέπτης της έκθεσης έρχεται αντιμέτωπος με ένα επίτοιχο δάσος ξύλινων  γλυπτικών κατασκευών. Ο συνδυασμός των δυο οπτικών ερεθισμάτων δημιουργεί μια συνθήκη διανοητικής σύνδεσης μεταξύ του πραγματικού χώρου και των εκθεσιακών αντικειμένων που η βιομηχανοποιημένη τους κοινή καταγωγή αποτελεί πεδίο σύγκλισης αλλά και ετερογενούς απόκλισης.
Οι κατασκευές αυτές προέκυψαν με κυρίαρχο concept την άρνηση της επίτευξης ενός προκαθορισμένου αποτελέσματος, δημιουργήθηκαν με αυτοσχέδια σύνθεση, συνένωση και συναρμολόγηση, ξύλινων κομματιών – θραυσμάτων βιομηχανικών αντικειμένων.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Profile image

Το «θραύσμα» ως εννοιολογικός όρος έχει απασχολήσει πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες. Θυμάμαι μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη που παρακολούθησα στο Central St. Martin’s College στο Λονδίνο στο διάστημα των μεταπτυχιακών μου σπουδών με τίτλο «Τρόποι ανάγνωσης και αξιολόγησης μιας καλλιτεχνικής πρακτικής από το Ω στο Α.». Σύμφωνα με αυτή: κάθε λογική σκέψη και μεθοδολογία που συνειδητά θρυμματίζεται, χρειάζεται αναπόφευκτα τον αντίστοιχο χρόνο για να οργανωθεί και να συναρμολογηθεί με αντίστροφους τρόπους ώστε να παράγει αποκαλυπτικά πολύπλοκους σχηματισμούς.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Λεπτομέρειες

  • Βλέποντας τα έργα στην έκθεση σχημάτισα την εντύπωση ότι όλα μοιάζουν ημιτελή ή με κατεύθυνση προς το άπειρο. Μπορείς να προσθέτεις κομμάτια, μέχρι να φθάσεις «πού;».

 Η επιμελήτρια της έκθεσης Χάρις Κανελλοπούλου στο κείμενο του καταλόγου αναφέρει τον όρο «Δίχως τέλος» στο πέμπτο βήμα ανάγνωσης της έκθεσης, πιο αναλυτικά: Οι συναρμογές της Ζαφειροπούλου παράλληλα, με την εγκατάστασή τους στον χώρο ακολουθούν την ίδια αίσθηση ελευθερίας και αντικατοπτρίζουν αυτή τη διάθεση,  προσεγγίζονται όχι ως έργα τέχνης με οριζόμενο τελικό περιεχόμενο και μορφή, αλλά ως μία νοητικά κινούμενη και εν δυνάμει διαρκώς συνεχιζόμενη δημιουργία.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Αντικείμενα που παραμένουν πάντα ανοικτά στην ανάγνωση και προσφέρουν προς ενδεχόμενη αξιοποίηση τις «αναμονές» των συνδέσμων τους –μοναδικές φόρμες, «παιχνίδια» ή διάκοσμοι, ή υβριδικές κατασκευές που τα επιτρέπουν όλα– προβάλλουν στη θέασή τους είτε ως μεμονωμένες καθαυτές δημιουργίες είτε ως ένα ρέον εικαστικό περιβάλλον που βρίσκει συνέχεια μέσα από την ασυνέχεια των επιμέρους μελών του. Δεκτικές στις αντιθέσεις –τακτικές και χαώδεις, σύνθετα πυκνές και γεωμετρικά λιτές, ρυθμικές και άτακτες– οι κατασκευές αυτές γεμίζουν το βλέμμα όπως ακριβώς γεμίζουν τον χώρο: βήμα-βήμα, συνεκτικά και περίτεχνα, χωρίς να επιδιώκουν το τέλειο ως σκοπό, αλλά και δίχως άσκοπο τέλος.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Installation views

  •  Με το manual μια κατασκευή είναι εκ των πραγμάτων πεπερασμένη και βέβαια προσχεδιασμένη. Σκίζοντας το manual αλλάζουμε κατεύθυνση, στόχο και πρόθεση. Βάζουμε στην άκρη τους νόμους; Μπορεί να υπάρξει το σύμπαν χωρίς τους νόμους; Πάμε προς μια αταξία; Σε μια εντροπία μη αντιστρεπτή; Μπορεί να υπάρξει μια κοινωνία χωρίς manual;

 Για την έκθεση σχεδίασα φανταστικές οδηγίες χρήσεως που δεν έχουν καμία λειτουργική συνοχή, εικόνες ενός πλασματικού κόσμου που υπόσχεται ολοκλήρωση αλλά οδηγεί στο χάος. Οι οδηγίες γίνονται δυνατότητες αρκεί να είσαι δεκτικός να τις διαβάσεις, να τις αποκωδικοποιήσεις και να αφεθείς στη μαγεία του απρόσμενου. Με άλλα λόγια να αναμετρηθείς με το αναπάντεχο. Πιστεύω πως αν πετάξουμε τις προκαθορισμένες οδηγίες, αν αφιερώσουμε χρόνο και ενέργεια να ξανασκεφτούμε δημιουργικά, αν απαλλαγούμε από τα δεσμά της μεθοδευμένης κατεύθυνσης και καθοδήγησης τότε ανοίγεται μπροστά μας μια αχανής περιοχή για αναστοχασμό, πηγαία εκφραστική δυνατότητα και απόλυτη ελευθερία.
Η έκθεση συνοδεύεται από δίγλωσσο κατάλογο που παραπέμπει στα γνωστά manual του ΙΚΕΑ. Το κείμενο της επιμελήτριας συγκροτεί μια αφηγηματική ανάγνωση και ερμηνεία για την πρόσληψη των έργων βήμα – βήμα. Οι οδηγίες χρήσεως ταξινομούν το εικαστικό υλικό κατά μέγεθος, σχήμα και συνδεσμολογία ενώ οι λεπτομέρειες των έργων αφήνουν ανοιχτές τις θεωρητικές αναμονές των συνδέσμων τους.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Λεπτομέρειες

Δε μπορώ να φανταστώ πώς θα λειτουργούσαμε χωρίς την σταθερότητα των φυσικών νόμων. Αν δεν βασιζόμασταν στην ανατολή του ηλίου κάθε μέρα και στις εποχές που διαδέχονται η μια την άλλη με ορισμένη σειρά η ζωή μας θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Αντίστοιχα ας αναλογιστούμε πως στις μέρες μας κρίνεται απαραίτητο να ακολουθήσουμε όλες τις οδηγίες για τη προστασία της δημόσιας υγείας από την πανδημία του κορωνοϊού. Οφείλουμε να προστατεύουμε υπεύθυνα τόσο την προσωπική μας υγεία, όσο και την υγεία του κοινωνικού συνόλου τηρώντας τους απαιτούμενους κανόνες υγιεινής και τα νέα προληπτικά μέτρα. Αυτές οι περιοριστικές συνθήκες οικειοθελούς εγκλεισμού μας καλούν να σκεφτούμε και να αναλογιστούμε αναφορές και απαντήσεις σε πράγματα που συμβαίνουν αναπάντεχα στη ζωή μας και ίσως να μας δώσουν τα βήματα για επαναπροσδιορισμό του ρόλου μας στο αύριο.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Οδηγίες Ι

  • Η λογική των προκατασκευασμένων ή των αντικειμένων που βρέθηκαν μέχρι πιο σημείο αντικατοπτρίζεται στην τωρινή σου δουλειά; Οι σουρεαλιστές που τα πρωτοχρησιμοποίησαν έδωσαν όντως μια πρωτόγνωρη καλλιτεχνική πρόταση, αλλά σε ένα υπάρχων περιβάλλον. Τελικά με αυτό το χαώδες παζλ, δημιουργείς έναν νέο περιβάλλον;

 Η κάθε ενότητα έργων μου είναι μια δοκιμασία  παρατήρησης και ανάλυσης ενός προβλήματος. Στην συγκεκριμένη ενότητα στον πυρήνα της σκέψης μου ήταν πώς οι αρχές του DIY (Do it yourself) αφήνουν χώρο για δημιουργική έκφραση, ανεπιτήδευτη κίνηση και ελευθερία. Τι μπορεί να προκύψει αν αλλάξουμε τις οδηγίες ενός προκατασκευασμένου αντικειμένου με μια ντανταϊστική διάθεση αυτοσχεδιασμού και αφεθούμε στο τυχαίο, μη μεθοδευμένο και άγνωστο;
Οι ξύλινες συναρμολογούμενες κατασκευές που προέκυψαν κλείνουν μέσα τους την ιδέα των readymades και των found objects  του σουρεαλισμού καθώς αποτραβιούνται από το πλαίσιο της αυτοματοποιημένης παραγωγή τους και παρουσιάζονται ως ένα ρέον περιβάλλον που δημιουργείτε από τις αναμονές των συνδέσμων τους προσδίδοντας τις δαιδαλώδεις δυνατότητες του κολάζ με ποικίλες οπτικές φυγές.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Installation views

  • Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιδέα της προσχεδιασμένης αταξίας.

 Η ιδέα της προσχεδιασμένης αταξίας προέκυψε όταν μου έκαναν δώρο ένα σύνθετο σε συναρμογές ξύλινο παιχνίδι με αναλυτικές οδηγίες κατασκευής και παιδεύτηκα πολύ να το φτιάξω. Κατάλαβα πως οι οδηγίες είναι περιοριστικές και η πραγματική αποκάλυψη και ευτυχία επήλθε όταν άρχισα να αυτοσχεδιάζω. Έτσι άρχισα να το «χαλάω» και να ταξινομώ τα κομμάτια του ανάλογα με το μέγεθος, σχήμα και την απαιτούμενη συνδεσμολογία κρατώντας  την προχαραγμένη πλάκα φυσικού ξύλου με αρίθμηση. Δηλαδή να το σχεδιάζω αυθαίρετα και να το συνθέτω όπως θέλω εγώ.  Για τη προετοιμασία της έκθεσης χρειάστηκαν πολλές ώρες, μέρες, μήνες χειρωνακτικής δουλειάς, πειθαρχίας, αμφισβήτησης και αυτοσυγκέντρωσης. Η μανιώδης οργάνωση και παρατήρηση των ξύλινων κομματιών ήταν η βασική μεθοδολογία παραγωγής του εικαστικού μου υλικού που άρχιζα να το συναρμολογώ και να το μορφοποιώ με όρους άλογους, διαφορετικούς και τυχαίους.

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Τεμάχια

  • Και μια πρακτική ερώτηση: Όλα αυτά τα αντικείμενα – εξαρτήματα είναι προκατασκευασμένα ή δικές σου κατασκευές;

 Για τη συνολική παραγωγή της έκθεσης χρειάστηκε να προμηθευτώ πολλά βιομηχανικά παιχνίδια, τα περισσότερα με αναγραφόμενη χώρα προέλευσης  made in China. Η ποικιλία των ξύλινων κομματιών ως προς το σχήμα, μέγεθος απαιτούμενη συνδεσμολογία εμπλούτιζε συνεχώς το εικαστικό μου υλικό και εμφάνιζε διαφορετικούς τρόπους συνδεσμολογίας και κατασκευής.
Επισκέφτηκα πολλά καταστήματα που πουλάνε τέτοιου τύπου παιχνίδια και εξειδικευμένα είδη μοντελισμού. Δε θα ξεχάσω την επίσκεψη μου σε ένα τέτοιο κατάστημα όπου ο ιδιοκτήτης με τρανταχτά επιχειρήματα περιέγραφε τα δύσκολα βήματα οδηγιών που πρέπει να ακολουθήσω για να το φτιάξω, τον αριθμό των αγοραστών – «μοντελιστών» που έχουν καταφέρει να το ολοκληρώσουν και φυσικά το προτεινόμενο μέρος που μπορώ να το βάλω ως «τελειωμένο» διακοσμητικό αντικείμενο στο χώρο μου. «Το ξύλινο τρόπαιο μου» όπως μου είχε πει.
Η εξοικείωση με το υλικό και τη τεχνική μου με οδήγησε ανεπάντεχα  να σχεδιάσω και να δημιουργήσω δικά μου κομμάτια ώστε να εμπλουτίσω τα έργα μου με νέες αναμονές που με οδηγούσαν να συναρμολογήσω νέα κομμάτια και αυτά χρειαζόντουσαν νέες αναμονές και ξανά συναρμολογούσα κομμάτια και νέες αναμονές και νέα κομμάτια και νέες αναμονές και_

Κατερίνα Ζαφειροπούλου

Οδηγίες ΙΙ

  • Μίλησε μας για τις προηγούμενες δουλειές σου.

 Ζω και εργάζομαι στην Αθήνα, καθημερινά περιστοιχίζομαι από τον λαβύρινθο των τυπικών οικοδομικών τετραγώνων. Οι εξωτερικές όψεις προβάλλονται στο δρόμο, ενώ οι εσωτερικές αθέατες πλευρές περιβάλλουν τον ιδιωτικό ακάλυπτο χώρο. Κάτω από αυτό το πρίσμα το ενδιαφέρον μου επικεντρώθηκε στις γυάλινες επιφάνειες των παραθύρων τα οποία ‘μεσολαβούν’, αντανακλούν ή προσδίδουν φως σαν συνεχώς μεταβαλλόμενα κάδρα δημιουργώντας τις μοναδικές διαπερατές οπές που συνδέουν τις δυο αυτές χωρικότητες. Πραγματοποίησα μια σειρά από  in situ έργα σε προϋπάρχουσες αρχιτεκτονικές δομές όπως παράθυρα, πόρτες, γυάλινο πάτωμα όπου ζωγράφιζα με υαλογράφο αυτό που έβλεπα από το διαφανές όριο – γυαλί.
Η προηγούμενη ενότητα δουλειάς μου με τίτλο «Inhabitants» προέκυψε από την γραμμική αποτύπωση αντικειμένων σε διάφορα επίπεδα γυαλιού από περιοδικά διακόσμησης και ντιζάιν επίπλων εμβληματικής αισθητικής και οικονομικής αξίας όπως αυτή διαμορφώνεται ως αποτέλεσμα  του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης σε μια περίοδο κρίσης. Στην προσπάθεια μας να διατηρήσουμε μια επαφή με το παρελθόν, με τους ανθρώπους, με τους χώρους συλλέγουμε ή αναπαράγουμε διάφορα αντικείμενα όπου χάνουν τις περισσότερες φορές τη χρηστικότητα τους αλλά γίνονται συμπρωταγωνιστές στη ζωή μας που μας φέρνουν αντιμέτωπους με τη σχέση μας με την ιστορία, την αξία της ανταλλαγής, τη δυσκολία της μετάβασης. Η μετατροπή της γραφής από θετικό σε αρνητικό ανάμεσα στο εικονιζόμενο θέμα και τον πραγματικό χώρο αποσκοπεί σε μια ασάφεια σχετικά με τη φωτογραφική αποτύπωση και τη ζωγραφική πράξη. Τα αντικείμενα αναγνωρίσιμα από το καθαρό και αυστηρό τους περίγραμμα, την προσαρμοσμένη κλίμακα, τα μεθοδευμένα πάχη γραμμών συσσωρεύονται ασταμάτητα σε ιδιωτικούς η δημόσιους χώρους αποπνέοντας μια ρευστότητα και μια αδυναμία για το λειτουργικό τους προσδιορισμό.

Last modified: 22/04/2020