Ειρήνη Βαζούκου – Δύσκολες Αλήθειες  

 Η Δημοτική Επιτροπή Ισότητας Ρόδου παρουσιάζει την έκθεση «No Excuse» της Ειρήνης Βαζούκου στο Κατάλυμα της Γαλλίας, σε επιμέλεια Πόλυ Χατζημάρκου.

«Αδυνατώ να κάνω έργα που φέρνουν ανάταση ψυχής. Αυτό το αφήνω στη φύση.
Αν σου αρέσει το ηλιοβασίλεμα, πήγαινε να το δεις, ζήσε το… δεν θα το ζωγραφίσω εγώ. Εγώ θα φτιάξω όσα αισθάνομαι ότι είναι “κεραυνός” που καίει τους ανθρώπους. Είτε αυτό είναι βία, είτε είναι προκατάληψη, καταπίεση, αδικία, γυναικοκτονία, θρησκευτικός φανατισμός».
«Οι ατέλειωτες ώρες δουλειάς στο ατελιέ, η συχνή επιστροφή σε βιώματα, ο επίπονος δρόμος μεταξύ αυτογνωσίας και αυτοκριτικής, ταυτόχρονα με το να αφουγκράζομαι την κοινωνία γύρω και έξω από μένα, τη θέση της γυναίκας σε αυτήν, στο τώρα και στο πριν, αποτελούν κινητήρια δύναμη, ώστε να δημιουργήσω. Με ζωγραφικά έργα, με χάλκινα γλυπτά ή με κατασκευές-εγκαταστάσεις, θέλω να πιστεύω ότι η τέχνη μου είναι, με κάποιο τρόπο, «στρατευμένη», ότι μπορεί να ενωθεί  με άλλες φωνές που αγωνίζονται για ισότητα, ορατότητα και κοινωνική δικαιοσύνη».
Ειρήνη Βαζούκου

Εγκατάσταση Κρίνοι. Φωτό

Η επιμελήτρια της έκθεσης, Πόλυ Χατζημάρκου, σημειώνει στον κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση: «Στον κόσμο της τέχνης, η διερεύνηση και «αποτύπωση» ζητημάτων γύρω από τις έμφυλες ταυτότητες και τη βία κατά των γυναικών, αποτελεί μια θεματική με ζωτική κοινωνικοπολιτική και μαθησιακή διάσταση. Ως διακινητής και ως σύμμαχος, η τέχνη δημιουργεί έναν ασφαλή χώρο και μια κοινή γλώσσα, για να αναγνωρίσουμε, να επεξεργαστούμε, να δράσουμε ενάντια στην έμφυλη βία, την ψυχολογική κακοποίηση, την κοινωνική αποδοχή της καταπίεσης ή τη θεσμική αδικία.
H Ειρήνη Βαζούκου ξεχωρίζει ως μια δυνατή φωνή σε αυτή την παγκόσμια καλλιτεχνική συζήτηση. Στον πυρήνα της εικαστικής πρακτικής της, πολλά χρόνια τώρα, βρίσκεται το ακλόνητο βλέμμα της ίδιας στη γυναικεία ταυτότητα. Χρησιμοποιεί τα έργα της ως τόπο έμφυλης διαμαρτυρίας, αντίστασης, θεραπείας και μεταμόρφωσης. Υφαίνει μια αφήγηση τραύματος και θριάμβου, ρίχνοντας φως στις καταπιεστικές δομές (και εποικοδόμημα) που κυκλώνουν τις ζωές των γυναικών ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικής ή γεωγραφικής θέσης. Παράλληλα όμως, ιδιαίτερα στα έργα των δύο-τριών τελευταίων ετών, η καλλιτέχνιδα φωτίζει τη ρότα προς την γυναικεία ενδυνάμωση και χειραφέτηση.
Mετά την πρόσφατη έκθεσή της στο Παρίσι με τον -προστακτικό και ευαισθητοποιημένο- τίτλο “Light the fire”, η Βαζούκου επιστρέφει στη γενέτειρά της, τη Ρόδο, μεταφέροντας μέρος των έργων που εκτέθηκαν εκεί αλλά και παρουσιάζοντας νέα δουλειά. Ο τίτλος “No excuse” («Καμία δικαιολογία») είναι δανεισμένος από την ομώνυμη καμπάνια του ΟΗΕ (UN Women) που εστιάζει στα νομικά πλαίσια που χρειάζεται να ενισχυθούν, για τη διασφάλιση της ασφάλειας των γυναικών και την εξάλειψη της έμφυλης και σεξουαλικής βίας.
Καμία δικαιολογία, καμία ανοχή, δηλώνει και η ίδια. Η τέχνη της Βαζούκου δεν αποφεύγει τη δυσφορία ή τις δύσκολες αλήθειες. Αντίθετα, αναγκάζει τον θεατή να υπολογίσει το οδυνηρό, το άβολα οικείο, να ασχοληθεί άμεσα με τις ακατέργαστες γωνίες των πιο ύπουλων βιαιοτήτων της κοινωνίας.

Μέρος της εγκατάστασης No EXUCE

Είτε μέσα από εγκαταστάσεις, γλυπτικές φόρμες, κατασκευές ή ζωγραφικά έργα, το έργο της αποτυπώνει την πολύπλευρη φύση του θηλυκού πόνου. Αλλά ακριβώς μέσα σε αυτήν την ευαλωτότητα, βρίσκει τη δύναμή της. Γιατί στη δουλειά της, το τραύμα της πατριαρχίας, του μισογυνισμού, των κοινωνικών στερεοτύπων που διαιωνίζονται σε παραλλαγές, δεν είναι πλέον το τελικό σημείο. Είναι ένα σημείο εκκίνησης για την αλλαγή Παραδείγματος είναι σύμβολο ανθεκτικότητας και αντίστασης στην απόγνωση και την κοινωνική αδικία.
Στην έκθεση περιλαμβάνεται η ζωγραφική σειρά με τα εξπρεσιονιστικά λευκά νυχτικά -ίσως και υποψίες νυφικών ρούχων- κρεμασμένα σε σταυρούς. Σαν έτοιμα να καούν πάνω από έτοιμους βωμούς φωτιάς ή σαν ηρωικά σύμβολα που επέζησαν της καταστροφής και ανεμίζουν ως παντιέρες δύναμης και ανθεκτικότητας.
Την παραπάνω δυαδικότητα συναντάμε και στην εγκατάσταση με τα φορέματα από κόκκινο συρματόπλεγμα. Εγκλεισμός, πόλεμος, πληγή.  Παράλληλα, σαν σε μια αλλιώτικη, pro–choice «επίδειξη μόδας», τα φορέματα είναι περασμένα -όχι τυχαία- σε σιδερένιες αυτοσχέδιες κρεμάστρες. Μας υπενθυμίζουν τις σκοτεινές εποχές για το γυναικείο σώμα, όταν η μεταλλική κρεμάστρα -μαζί με άλλα αιχμηρά αντικείμενα-, γινόταν «εργαλείο» για παράνομες κα αυτοσχέδιες αμβλώσεις, επικίνδυνους τραυματισμούς και θανάτους. Η κρεμάστρα ως σύμβολο των αγώνων για το δικαίωμα στην άμβλωση και την αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος ήδη από τα δεκαετίες του ’60 και του ’70. Ως σύμβολο του τι ήταν και τι θα μπορούσε να είναι ξανά (παράδειγμα από το πρόσφατο 2022, η αναίρεση της ομοσπονδιακής συνταγματικής κατοχύρωσης του δικαιώματος στην άμβλωση από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ).
Τέλος, στην ενότητα με τους λευκούς κρίνους, η καλλιτέχνιδα αμφισβητεί τις αιωνόβιες συμβολικές και πολιτισμικές συνδηλώσεις που φέρει το λουλούδι σε σχέση με την γυναίκα, π.χ. μητρότητα, ομορφιά, αγνότητα και πνευματικότητα. Ευμεγέθεις κρίνοι κρεμιούνται ανάποδα, πιασμένοι από τα μακριά κοτσάνια τους, με τα σατέν πέταλα της γυναικείας φύσης, ντελικάτα και σεξουαλικά μαζί, να αντιπαρατίθενται με τους άτεγκτους, πυρωμένους μίσχους. Η θηλυκότητα επανανοηματοδοτείται κοντράροντας τους παραδοσιακούς κανόνες που απαιτούν τελειότητα ή αγνότητα και του ρόλου της γυναίκας ως κοινωνική κατασκευή, αφήνοντας χώρο στις αντίφαση, την ένταση, την αντίσταση και τη δυναμική της γυναικείας εμπειρίας».
Πόλυ Χατζημάρκου,
Msc Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων, Ιστορικός τέχνης & Ευρωπαϊκού Πολιτισμού 

Η έκθεση διοργανώνεται με την υποστήριξη της  Γαλλικής Προξενικής Αρχής Ρόδου και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου

Last modified: 21/11/2024