H αδάμαστη φύση της Ιωάννας Κωνσταντίνου

 Δρ Εύα Κέκου,
Ιστορικός της Τέχνης & ανεξάρτητη επιμελήτρια εκθέσεων                                                                                                                                                                

Μια συζήτηση με την Ιωάννα Κωνσταντίνου που από «παιδί της πόλης» επέλεξε να περνά αρκετό από το χρόνο της στην Πίνδο και να απολαμβάνει τον κόσμο από τα ορεινά. Δεν είναι τυχαίο ότι σημαντικό μέρος του ζωγραφικού της έργου έχει επηρεαστεί από μεγάλους ορεινούς όγκους και από τη θέα της γης από ψηλά

• Στην εικαστική σας δουλειά αποτυπώνετε τα τοπία μέσα από μια πολύ πρισματική οπτική, που δεν έχει μόνο στόχο να συμπεριλάβει στοιχεία αλλά και να εμπλουτίσει την εικόνα με πληροφορίες από διαφορετικούς κόσμους και πολιτισμούς. Ποσό συνειδητά γίνονται όλα αυτά στις τοπιογραφίες σας και από πού αντλείτε τις ιδέες και τις πληροφορίες που φωτίζουν το εικαστικό σας έργο;

Γεννήθηκα στην Αθήνα και έζησα παλιότερα στο Λονδίνο, το Παρίσι, αλλά και το Όσλο. Είμαι, λοιπόν, ένα «παιδί της πόλης». Ωστόσο, τα τοπία που ζωγραφίζω αφορούν όσα λείπουν από την καθημερινή πραγματικότητα των μεγαλουπόλεων. Μέσα από αυτά, εκφράζω τις σκέψεις μου. Δεν αντιγράφω κάποια συγκεκριμένα μέρη που έχω δει και θαυμάζω. Αντλώ στοιχεία από παντού και τα ξανασυνθέτω, διανθίζοντάς τα με στοιχεία της φαντασίας μου. Ξεκίνησα να ζωγραφίζω με έναν αφηρημένο εξπρεσιονισμό, όπως πολλοί άλλοι εικαστικοί της γενιάς μου, όμως η σκέψη μου αργότερα άρχισε να στρέφεται γύρω από το νόημα της σχέσης του Ανθρώπου με τη Γη, την κυριαρχία μας σε αυτήν και τις καταστροφικές συνέπειες του πολιτισμού μας. Περνώντας μεγάλα διαστήματα του χρόνου στην ορεινή περιοχή της Πίνδου, αλλά και ταξιδεύοντας στην Ευρώπη και την Ασία, επηρεάστηκα από τη θέα της Γης από ψηλά, των μεγάλων ορεινών όγκων. Τα τοπία που δημιουργώ τα τελευταία χρόνια αφορούν έναν κόσμο ακόμα παρθένο, όπου ο άνθρωπος δεν έχει εισχωρήσει και η φύση παραμένει αδάμαστη.

• Με ποιον τρόπο, θα λέγατε, πως στο εικαστικό σας έργο αποτυπώνεται η αλήθεια και η κοσμοθεωρία σας;

Όπως είπα και προηγουμένως, η επιλογή μου να περνώ μέρος του χρόνου στην ορεινή Πίνδο χαρακτηρίζει και το έργο μου. Ο άνθρωπος έχει περισσότερη ανάγκη τη Φύση απ’ ό,τι θέλει να πιστεύει. Έχω την πολυτέλεια να περπατώ σε απόμερα ορεινά μονοπάτια και να αγναντεύω τις βουνοκορφές αρκετά συχνά ώστε η επαφή μου με τη Φύση να διατηρείται ζωντανή. Η ζωή μπροστά στον υπολογιστή δεν συνιστά επιλογή για εμένα. Τα τοπία που ζωγραφίζω βγαίνουν μέσα από τα αισθήματα που νιώθω κοιτάζοντας τη Φύση. Είναι αισθήματα ηρεμίας, χαράς, δέους, θαυμασμού, ταύτισης με το μεγαλείο της Δημιουργίας.

• Έχετε μια μεγάλη και πλούσια διαδρομή  διδασκαλίας στην ανώτερη εκπαίδευση αλλά και συνεργασίες με σημαντικούς πολιτιστικούς οργανισμούς της χώρας. Μιλήστε μας για την εμπειρία σας αυτή τις προηγούμενες δεκαετίες. Τι αποκομίσατε από αυτές τις συνεργασίες, αλλά και με ποιον τρόπο διαμόρφωσαν την αντίληψή σας για τον πολιτισμό και την εικαστική ζωή της χώρας, καθώς και εσάς προσωπικά;

Είναι αλήθεια ότι έχω συνεργαστεί στο παρελθόν με αρκετά μουσεία, αρχεία, βιβλιοθήκες, με το ΕΛΙΑ, κάνοντας συντήρηση έργων τέχνης σε χαρτί. Έχω διδάξει στο ΤΕΙ Αθήνας και υπήρξα υπεύθυνη του Εργαστηρίου Συντήρησης Χειρογράφων του ΜΙΕΤ, όπου δίδαξα και σε πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα εξειδίκευσης στο εν λόγω αντικείμενο. Έχω συνεργαστεί με συλλέκτες που διέσωσαν πολύτιμα αρχεία και καλλιτεχνικά σύνολα. Κοντά τους απέκτησα γνώσεις και εμπειρία, αλλά το σημαντικότερο είναι ότι έμαθα να αγαπώ την Ιστορία και να σέβομαι την ανθρώπινη δημιουργία. Ως εκ τούτου, αντιλήφθηκα ότι υπάρχουν στη χώρα μας άνθρωποι φωτισμένοι, που ασχολούνται με αυταπάρνηση με τις τέχνες και τα γράμματα. Χωρίς αυτούς, η Ελλάδα θα βρισκόταν πολιτιστικά σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο. Ήταν τιμή μου να συνεργαστώ μαζί τους και τους ευχαριστήσω όλους για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν.

• Γνωρίζω ότι ταξιδεύετε πολύ και ότι έχετε ζήσει και σπουδάσει στη Γαλλία. Ποιες διαφορές εντοπίζετε, αρχικά, στον τρόπο οργάνωσης και διαχείρισης της ζωής, αλλά και σε θέματα πολιτισμού και τοποθέτησης έναντι των καλλιτεχνών στο εξωτερικό; Τι σας λείπει από την εποχή που ζούσατε μόνιμα στο Παρίσι;

Η Ελλάδα δεν είναι Βόρεια Ευρώπη. Αυτό το γνωρίζουμε πολύ καλά όλοι μας. Τα προβλήματα των εικαστικών στις βόρειες χώρες, εάν δεν έχουν ήδη λυθεί, πάντως είναι σε μεγάλο βαθμό τακτοποιημένα. Το κράτος παρέχει στους εικαστικούς εργαστήρια για δημιουργία, βοηθάει προσφέροντας κατοικίες, διοργανώνει εκθέσεις και αγοράζει έργα. Μέσα από την εκπαίδευση, εξασφαλίζει την αγάπη και τον σεβασμό των πολιτών για την τέχνη και τον πολιτισμό. Σε άλλες χώρες οι εικαστικές τέχνες προωθούνται και διδάσκονται στα σχολεία, όχι ως μάθημα δεύτερης διαλογής όπως εδώ, αλλά ως απαραίτητο τμήμα μιας ουσιαστικής και δημοκρατικής παιδείας. Στην Ελλάδα, ο εικαστικός καλλιτέχνης είναι ένας φτωχός, παραμελημένoς πολίτης που, για να ζήσει, είναι αναγκασμένος να βρει εργασία σε άλλους τομείς. Ελάχιστοι εικαστικοί καταφέρνουν να ζουν μόνο από το καλλιτεχνικό τους έργο.

Lake, Sea

•  Με ποιον τρόπο τα ταξίδια σας αλλά και η επαφή σας με άλλους πολιτισμούς έχει επηρεάσει τη καλλιτεχνική σας δημιουργία;

Από την εφηβεία είχα την ανάγκη να ταξιδέψω στο εξωτερικό, σε αντίθεση με την υπόλοιπη οικογένειά μου. Άρχισα να ταξιδεύω από δεκατεσσάρων χρονών. Μαγευόμουν με το διαφορετικό τοπίο, τις εκσυγχρονισμένες κοινωνίες και αργότερα με κάθε αλλιώτικο πολιτισμό που συναντούσα. Οι εικόνες που έχω δει υπάρχουν πάντα μέσα μου, σαν μια πολύτιμη εικαστική παρακαταθήκη, και αναδύονται κάθε φορά που δημιουργώ μια νέα σύνθεση.

• Τη δουλειά σας τη διακρίνει μια ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των υλικών αλλά και στη διαχείριση των υλικών που χρησιμοποιείτε. Γιατί, αλήθεια, είναι σημαντικό στοιχείο η σωστή επιλογή υλικών και πόσο καθοριστικό είναι για τη δική σας δουλειά;

Στη Σορβόνη, μετά την ΑΣΚΤ, σπούδασα Ιστορία Τέχνης, Συντήρηση Έργων Τέχνης και Τεχνολογία Υλικών. Έμαθα τη διαφορά των ποιοτικών υλικών από τα κοινά φθηνά υλικά. Κατανόησα γιατί κάποια έργα που ζωγραφίστηκαν πριν από αιώνες λάμπουν ακόμα και γιατί κάποια άλλα αποχρωματίστηκαν. Η γνώση αυτή είναι οδηγός για τη δουλειά μου. Δεν μπορώ πια να χρησιμοποιήσω πρώτες ύλες που ξέρω ότι δεν αντέχουν στον χρόνο.

• Μέσα από τα χρόνια, με ποιον τρόπο πιστεύετε ότι αποτυπώνονται οι αγωνίες σας, οι ευχές σας, οι επιθυμίες και οι φόβοι σας;

Πιστεύω ότι όλοι θα έπρεπε να έχουμε οικολογική συνείδηση. Η δική μου συνείδηση, οι φόβοι μου για το μέλλον της Γης και οι ευχές μου, εκδηλώνονται μέσα από τοπία άνευ ανθρώπινης παρουσίας, τοπία που μας παροτρύνουν έμμεσα να ξανακοιτάξουμε γύρω μας και να δούμε τη Φύση στην πιο αυθεντική μορφή της. Δυστυχώς, οι άνθρωποι έχουμε γίνει πιο πολυάριθμοι από ποτέ και καταστρέφουμε το περιβάλλον που χρειαζόμαστε για την επιβίωσή μας. Θα έλεγα επομένως ότι τα έργα μου υμνούν τη Φύση και εκπέμπουν ταυτόχρονα ένα σήμα κινδύνου.

• Θα μας ενδιέφερε να μάθουμε πώς δέχεται το κοινό τη δουλειά σας; Με ποιον τρόπο συνδέεστε αλλά και επικοινωνείτε μέσω του έργου σας; Αν θέλετε, μιλήστε μας για ένα περιστατικό που επικυρώνει αυτή την ανάγκη σύνδεσης μέσω της καλλιτεχνικής διαδικασίας.

Έχω παρατηρήσει ότι σε κάθε θεατή αρέσει και διαφορετικό έργο. Αυτό συμβαίνει επειδή ο καθένας από εμάς βρίσκεται σε διαφορετική φάση της ζωής του και έχει διαμορφώσει την καλλιτεχνική του παιδεία σχεδόν μόνος του. Συνολικά, πάντως, θα έλεγα ότι τα όσα υπαινίσσομαι γίνονται αντιληπτά και το μήνυμα περνάει από τα έργα μου στο κοινό. Νιώθω ικανοποίηση όταν, μέσα από ένα έργο μου, κάποιος ταυτίζεται με την ιδέα της Φύσης και ονειρεύεται ότι βρίσκεται μέσα στο τοπίο που βλέπει.

• Μιλήστε μας για τα σχέδια σας, τα άμεσα αλλά και τα μακροπρόθεσμα – άλλωστε η έννοια του χρόνου είναι σχετική.

Στόχος μου είναι να επισκέπτομαι συστηματικά νέους τόπους, να δημιουργήσω νέα δικά μου τοπία και να βελτιώνω διαρκώς το εικαστικό μου έργο. Αντιλαμβάνομαι τον χρόνο ως σύμμαχο σε αυτό το εγχείρημα και ελπίζω να καταφέρω να επικοινωνήσω στο μέλλον με μεγαλύτερες ομάδες ανθρώπων.

• Τις πολύ δύσκολες ημέρες που διανύουμε, ας τελειώσουμε με μια ευχή σας!

Η ευχή μου είναι η εξής: Περισσότερη δημιουργία και περισσότερη, άμεση επαφή με τη Φύση για όλους!

Dystopic Sceneries Panoramic

Dr Eva Kekou

Last modified: 05/03/2025