Μνήμες και Χρώματα: Απεικονίζοντας το Ελληνικό Τοπίο

Έντεκα καταξιωμένοι Έλληνες εικαστικοί (Σαράντης Καραβούζης, Νικόλας Κληρονόμος (αρχική εικόνα), Μαρίνα Κουτσοσπύρου, Ελένη Λύρα, Πένη Μαναβή, Ρούλη Μπούα, Μαρία Πάστρα, Κωνσταντίνος Ράμμος, Γιάννης Στεφανάκις, Δέσποινα Τσάκνη, Αλέκος Φασιανός) συνομιλούν με το ελληνικό τοπίο απεικονίζοντας εκείνες τις μικρές, σχεδόν αθέατες, πλευρές της ελληνικής γης. Μέσα από έργα που δεν ανασύρουν μόνο μνήμες, αλλά επαναφέρουν βιώματα ή ακόμα διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για νέες εμπειρίες, οι καλλιτέχνες αποτυπώνουν φευγαλέες στιγμές, όπως τη σιωπή μιας αυλής που διασπάται από το γλυκό κελάηδισμα ενός πουλιού, την ιδιότυπη ομορφιά ενός αστικού τοπίου και τέλος τη λυτρωτική δύναμη της ουσιαστικής σύνδεσης του ανθρώπου με τη φύση. Έτσι λοιπόν, τα έργα της έκθεσης, άλλοτε ήρεμα ή αινιγματικά κι άλλοτε επιβλητικά ή μετέωρα, άλλοτε με θέματα σύγχρονα κι άλλοτε από μακρινές εποχές, λειτουργούν ως τόποι περισυλλογής και συνάντησης, όπου παρόν και παρελθόν στιγμιαία συγκλίνουν για χάρη της τέχνης.

Π. ΜΑΝΑΒΗ Ο κήπος μου 5. Μικτή Τεχνική, λάδι και μελάνι σε καμβά, (80X80 cm)

Από τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά ως τις ηπειρωτικές κορυφογραμμές, το ελληνικό τοπίο υπήρξε ανέκαθεν πηγή έμπνευσης όχι μόνο για καλλιτέχνες, αλλά και για τους μεγάλους στοχαστές και ποιητές. Όπως οι αρχαίοι συγγραφείς διέκριναν μέσα στο τοπίο τον χαρακτήρα ενός λαού, έτσι και τα έργα αυτής της έκθεσης αποτυπώνουν την ίδια την ψυχή των Ελλήνων, όπως επηρεάζεται από τη γεωμορφολογία του τόπου: την ανθεκτικότητα, τη φωτεινότητα, την ποικιλομορφία και τη βαθιά αίσθηση του μέτρου και του κάλλους.
Στην εικαστική αυτή έκθεση, το τοπίο μεταμορφώνεται σε φορέα συλλογικής μνήμης, συναισθημάτων και πολιτισμικής ταυτότητας. Κάθε έργο, κάθε πινελιά, αποτελεί ένα βλέμμα προς το παρελθόν και μια σιωπηλή συνομιλία με το παρόν. Όμως αυτό που έχει κεντρική θέση στην έκθεση βρίσκεται στη σχέση του ανθρώπου με τη δική του γη – μια σχέση βαθιά και διαχρονική. Τα τοπία που απεικονίζονται δεν είναι απλώς γεωγραφικοί τόποι, αλλά σημεία αναφοράς της ψυχής, φορείς μιας άυλης συνέχειας.
Η έκθεση «Μνήμες και Χρώματα» είναι ένας στοχασμός πάνω στην ομορφιά της ελληνικής φύσης, αλλά και μια πρό(σ)κληση να αναστοχαστούμε την ευρύτερη έννοια του τοπίου μέσα από το διαχρονικό φίλτρο της τέχνης.

ΜΑΡΙΝΑ ΚΟΥΤΣΟΣΠΥΡΟΥ

Τέλος, ένα απόσπασμα του Γιώργου Θεοτοκά, που ενώνει τον αρχαίο στοχασμό με τη νεοελληνική αυτογνωσία, αναδεικνύει την καθοριστική επίδραση του εκάστοτε φυσικού περιβάλλοντος στο ψυχικό ανάγλυφο των ανθρώπων: «Τα στοιχεία της φύσης, η θάλασσα, το δάσος, το βουνό, το κλίμα δεν εξουθενώνουν, δεν μικραίνουν τον άνθρωπο, αλλά τον αναδεικνύουν. […] Παραδέχονται ότι αυτός είναι το κέντρο και το μέτρο του κόσμου […]. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η γοητεία του τοπίου είναι τόσο μεγάλη, τόσο κυριαρχική στη ζωή των ανθρώπων, ώστε φαίνεται να άφησε, ανέκαθεν, βαθιά ίχνη στην εσωτερική τους ζωή, συνειδητά ή ασυνείδητα». (Θεοτοκάς Γ., Προβλήματα του καιρού μας. Αθήνα, Ίκαρος, 1956 : 9-10)
Η παρουσίαση έργων τέχνης σε μη συμβατικούς χώρους (μουσεία, γκαλερί) έχει ως απώτερο σκοπό την προσέγγιση διαφορετικών κοινών. Επίσης, αντικατοπτρίζει μια αυξανόμενη τάση για την ευθυγράμμιση της τέχνης με την καθημερινή ζωή και αποτελεί ζωτικό καταλύτη για την καλλιτεχνική ανάπτυξη και τον πολιτιστικό πλουραλισμό με σκοπό τον εκδημοκρατισμό της τέχνης, τη μείωση του ελιτισμού και της αποκλειστικότητας. Άλλωστε η σύγχρονη τέχνη δεν αποτυπώνει μόνο τους προβληματισμούς της σύγχρονης κοινωνίας, αλλά προχωρά ίσως ένα βήμα πιο πέρα προμηνύοντας ζητήματα, που ακόμα δεν έχουν καν διαμορφωθεί.

Last modified: 04/08/2025