Οι ήρωες του είναι μορφές σκοτεινές, ενός εσώκλειστου και εγκλωβισμένου κόσμου
Διάλεξε σαν μέσο επικοινωνίας τη χαρακτική και -μαζί με αυτή- μια ιδιαίτερη θεματολογία και διαφορετικές ποιότητες γραφής που τον εκφράζουν. Το έργο του Χριστόφορου Κατσαδιώτη περιγράφει ψυχικές καταστάσεις με τις οποίες μπορεί να ταυτιστεί και ο θεατής και μας ταξιδεύει στο υποσυνείδητο και στο όνειρο. Παραμορφωμένες φιγούρες – ανθρωπόμορφες ή ζωόμορφες – παρελαύνουν στα έργα του τα οποία εμπεριέχουν πάντα μια νέα σκέψη, μια καινούρια ιδέα. Με εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης συνεχίζει να μας εμπνέει. Μιλήσαμε κυρίως για τα πιο πρόσφατα έργα του, για τους ήρωές του και τα θρησκευτικά θέματα που επιλέγει για να εκφράσει τις ανησυχίες του καθώς και για κάποια χαρακτηριστικά της τεχνικής του. Σαν «σύγχρονος Οδυσσέας», ενοχλεί με τις αλήθειες του και τα βιώματά του ενώ ταυτόχρονα μοιάζει να δηλώνει πως δεν είναι με τον Άγιο Γεώργιο, αλλά με τον δράκο…

Η ημέρα του ερωτευμένων-La Saint-Valentin Eau-forte, Monotype, couleur-2016 Christophoros Katsadiotis 32,5 X 25 cm.
-
Μίλησέ μας για τους ήρωες στα χαρακτικά σου. Πόσο πολιτικοποιημένη είναι θεματολογικά η δουλειά σου;
Οι ήρωες μου έχουν τον χαρακτήρα του Οδυσσέα και των συντρόφων του, ενώ βρίσκω και κοντινές συγγένειες με την Περσεφόνη. Με βεβαιότητα όλοι μαζί, τιμούν όπως του αρμόζει, τον Θεό Διόνυσο.
Ετυμολογικά, υπάρχουν δύο εκδοχές για το όνομα «Οδυσσέας», όπου η μία συμπληρώνει την άλλη. Η πρώτη είναι πως προέρχεται από το ρήμα «ὀδύσσομαι» που σημαίνει εξοργισμένος, αλλά και ο μισούμενος από τους θεούς ή αλλιώς αυτός που δίνει αφορμές δυσαρέσκειας. Η δεύτερη εκδοχή λέει πως προέρχεται από το ρήμα «ὀδυνάω» που σημαίνει «προκαλώ πόνο» με την έννοια πως είναι αυτός που προκαλεί πόνο αλλά και αυτός που αισθάνεται πόνο. Ο Οδυσσέας εξάλλου αισθάνεται έναν διαρκή πόνο, πνευματικό και σωματικό – προκαλεί πόνο σε κάποιους άλλους και κάποιοι άλλοι προκαλούν πόνο σε αυτόν…
Η Περσεφόνη είναι η βασίλισσα του κάτω κόσμου, η οποία σχετίζεται με την σκοτεινή και αινιγματική, κατά κοινή ομολογία, πλευρά των έργων μου. Μια χθόνια θεότητα, η οποία δεχόταν τις ψυχές των νεκρών μέσα στη γη και η ενέργεια της ήταν τόσο ισχυρή, ώστε να επεξεργάζεται την γονιμότητα του εδάφους κάτω από το οποίο βασίλευε.
Όσο οι ρόλοι αυτοί, είναι πολιτικοποιημένοι για την εποχή τους, με λογοτεχνικές και ποιητικές μεταφορές, άλλο τόσο είναι πολιτικοποιημένη θεματολογικά η δουλειά μου.
Οι ήρωες στα χαρακτικά αλλά και στη ζωή μου είναι οι αποτυχημένοι, οι μη αποδεκτοί άνθρωποι, ως μια κοινή αποδοχή του όρου και της σημασίας της για την κοινωνία μας. Αυτοί είναι οι άνθρωποι της παρακμής, της υπερβολής, της κραιπάλης και του περιθωρίου. Άνθρωποι φοβισμένοι μεν, τολμηροί δε και πολλές φορές είναι χαρακτήρες αντιφατικοί, άγριοι, ταυτόχρονα όμως είναι τρυφεροί με καμουφλαρισμένες ιδιαίτερες ευαισθησίες. Παρά την σύνηθες, τραχιά με στοιχεία γκροτέσκο όψη τους, ταυτόχρονα υπάρχει μια εκλεπτυσμένη πλευρά τους. Αν θελήσει ο θεατής, μπορεί να διακρίνει την γλυκύτητα τους, από έναν υπαινιγμό σε κάποια λεπτομέρεια, στην κίνηση, στο ρούχο, στην ματιά ή σε έναν δισταγμό γαντζωμένο από μια ρυτίδα του βλέμματος. Οι ήρωες μου, είναι κυρίως μορφές σκοτεινές, ενός εσώκλειστου και εγκλωβισμένου κόσμου. Είναι οι χαρακτήρες αυτοί που συνεργούν επί του χαρακτικού έργου και του τελικού νοήματος με ένα «κλικ» στον θεατή, με έναν ενδοιασμό, αφήνοντας να δημιουργηθεί ένας συνειρμός, ο οποίος τελικά να μην τον αφήνει σε ησυχία. Πάντα προσπαθώ να υπάρχει μια ροή ως προς την σύνθεση, αλλά και μια αφήγηση ως προς το νόημα. Τουλάχιστον έτσι θέλω να πιστεύω…
-
Η δουλειά σου έχει να κάνει με το ασυνείδητο και το όνειρο. Πως το εισπράττει αυτό ο θεατής;
Αδιαφορώ για τη λογική και για το τι είναι «κανονικό», αφήνοντας τέτοιες έννοιες στο περιθώριο. Έτσι, μπαίνω στον κόσμο του ασυνείδητου. Πρώτα μπήκα και μετά το συνειδητοποίησα, εκεί δεν μπαίνει κανείς κατόπιν παραγγελίας… Αυτός ο κόσμος αποτελεί ένα πολύ γόνιμο και ουσιαστικό πεδίο, στο οποίο κρύβονται οι υπαρξιακές μας ανησυχίες, οι φοβίες, οι θαμμένες επιθυμίες μας και οι ανομολόγητοι πόθοι μας. Εκεί δρουν οι ήρωες μου. Οι συμμετέχοντες χαρακτήρες λοιπόν στα χαρακτικά μου, καθώς είναι χθόνιες και απόκοσμες υπάρξεις, καταφέρνουν να εισβάλουν εκεί και να «ξεγυμνώνουν» αυτά τα συναισθήματα, αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίον καταφέρνουν να αγγίζουν τους θεατές (αναγνώστες), όπου είτε «διαβάζουν» τα έργα μου με συμπάθεια, είτε με αποστροφή, κάτι που τελικά δεν έχει και τόση σημασία, διότι και στις δύο κατηγορίες, υπάρχει μια αντίδραση, που είναι και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι για εμένα. Έχω διαπιστώσει, κυρίως στους θεατές στους οποίους δεν αρέσει η δουλειά μου, το στοιχείο που τους απωθεί είναι πως, αυτό που βλέπουν, αν και είναι αόριστο, τους αποκαλύπτει κάποιο σημείο από τον ίδιο τους τον εαυτό, το οποίο δεν περίμεναν να το δουν, ή δεν θα ήθελαν να το δουν. Από εκεί και πέρα, δεν ξέρουν πώς να ερμηνεύσουν το συναίσθημα αυτό και ως πληροφορία πλέον, δεν ξέρουν τι να την κάνουν, που να την εντάξουν και πώς να την χειριστούν… Το γεγονός αυτό από μόνο του, προκαλεί κάποιου είδους σύγχυση. Οι ήρωες αυτοί, είναι σαν να «πιάνουν» τους θεατές στον ύπνο… Για τα έργα μου έχω ακούσει πολλά σχόλια… από το «μα καλά τι έχεις κάνει εδώ, τι σκοτεινά πράγματα είναι αυτά?» μέχρι που έχω δει θεατή να κλαίει μπροστά σε έργο. Φυσικά δεν έκλαιγε για την ποιότητα των χρωμάτων ή για την εικαστική σύνθεση, αλλά γιατί –φαντάζομαι- κάτι πιο βαθύ, αναδύθηκε από τον εσωτερικό του κόσμο…
-
Ποιοι άνθρωποι σε ενδιαφέρουν σαν χαρακτήρες στην πραγματική ζωή;
Σαν άνθρωπος, νιώθω μια έλξη για χαρακτήρες οι οποίοι είναι σαν να έχουν πάρει έναν ανεπίσημο ρόλο στην ζωή, και όχι αυτοί οι οποίοι πρωταγωνιστούν με τις ευλογίες της κοινωνίας μας. Με ελκύει κάθε ρόλος που δεν έχει φανταχτερή όψη και αυτοί είναι οι άνθρωποι που παραμένουν στην αφάνεια. Ακούγεται αντιφατικό, αλλά με αποστροφή επίσης, πολύ συχνά, με ελκύει ένα καθημερινό κοινότυπο περιβάλλον, όπου η καθημερινότητα γίνεται μονότονη ανία. Το ίδιο αισθάνομαι για κάθε είδους εξαρτημένους ανθρώπους και δακτυλοδεικτούμενους χαρακτήρες, τους οποίους με κάποιον τρόπο τους αισθάνομαι κοντινούς μου. Οι εθισμένοι σε κάθε είδους ουσία αλλά και σε κάθε είδους κατάσταση. Αυτοί που είναι μπερδεμένοι και αδύναμοι να ξεκολλήσουν από ιλαρές καταστάσεις. Αυτοί που τους έχει τραβήξει η δύνη της καθημερινότητας και των προσωπικών λαβύρινθων και δεν μπορούν να βγάλουν το κεφάλι τους προς τα έξω.
Με ελκύουν ως προσωπικότητες, οι εθισμένοι σε κάθε είδους ναρκωτικό και αυτοί οι οποίοι τους αρέσει όταν μουδιάζει το μυαλό τους. Αυτοί που θέλουν να είναι μέσα σε μια θολούρα και όλα να γίνονται αργά για να χουν τον χρόνο τους να πάρουν τις σωστές αποφάσεις, αλλά εν τω μεταξύ, τους έχει διαφύγει το αρχικό ερώτημα. Αυτοί που τελικά ξέφυγαν από το κέντρο τους και πλέον χάνονται μόνιμα. Οι μοναχικοί, οι μπερδεμένοι, οι άστατοι, αυτοί που έχουν μανίες και ιδεοληψίες. Οι μόνιμοι ταξιδιώτες και οι απελπισμένοι, θλιμμένοι περιηγητές. Αυτοί που δεν έλκονται από το πλήθος και όσοι δεν υπακούν σε συμβάσεις. Αυτοί που δεν τους βοηθάει, ούτε ο ίδιος τους ο εαυτός. Όλοι αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι, στην αληθινή ζωή, με κάποιον τρόπο καταφέρνουν και φροντίζουν για κάποιες λεπτομέρειες, εντελώς ασήμαντες από την μια, από την άλλη όμως, κανένας σεναριογράφος δεν θα μπορούσε να κάνει τόσο εύστοχα. Τόσο αυθόρμητα και με τέτοιο κόστος ζωής, χωρίς πρόβα, μιας και έξω! Κάπως έτσι μπορώ να φανταστώ τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του, λυσσασμένους για εμπειρίες, λυσσασμένους για ζωή! Αυτοί οι άνθρωποι είναι διχασμένοι μεταξύ ομορφιάς και πόνου, μα πως θα μπορούσαν να μην είναι και οι απόλυτοι ήρωες μου;
-
Πως θα είναι η τέχνη και οι θεατές της την εποχή μετά τον κορονοϊό;
Θεωρώ πολύ πιθανό, η αισθητική και οι ερμηνείες του κολασμένου γοητευτικού «μαύρου» και της δημιουργικής «σκοτεινής» γοητείας, να αργήσουν πολύ να ξαναπάρουν την ίδια σημασία που είχαν πριν την περίοδο της πανδημίας που διανύουμε (με όλες τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις και παραμέτρους τις οποίες ακόμη δεν ξέρουμε… αλλά με τα ως τώρα δεδομένα μπορούμε να εικάσουμε). Ήδη πιστεύω πως έχουν ξεκινήσει να σμιλεύονται και να πλάθονται ασυνείδητα, τα νέα ερεθίσματα, οι νέες φόρμες και οι νέες τάσεις που θα αναδυθούν κάποτε και θα πάρουνε με την σειρά τους όνομα και ταυτότητα, ως νέα κινήματα στην τέχνη. Μετά από τέτοια ισχυρά ταρακουνήματα για την ανθρωπότητα, τίποτα δεν μένει ανεπηρέαστο. Για παράδειγμα, μετά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (σε συνδυασμό πάντα και με τις κοινωνικές- βιομηχανικές εξελίξεις) αναδύθηκε ο εξπρεσιονισμός, ο φουτουρισμός, ο ντανταϊσμός, κ.α. Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεχείλισαν οι καμβάδες και τα ατελιέ από εκρήξεις χρωμάτων και ο αφηρημένος εξπρεσιονισμός κυριάρχησε. Η ύλη του χρώματος άρχισε να πέφτει στον καμβά με τις σπάτουλες, σχεδόν ωμή και να ζωγραφίζουμε ακόμη και με ίδιο μας το σώμα. Ο φόβος και η ανάγκη της έκφρασης έχουν μεγάλη δύναμη και είναι με βεβαιότητα ικανά να διαμορφώνουν χαρακτήρες και τάσεις. Η αισθητική του «σκοτεινού» και της δημιουργικής παραμορφωτικής κατάθλιψης πρόκειται να διαφοροποιηθούν και ο τρόπος κατανόησης και πρόσληψης από τον εγκέφαλο να αλλάξουν. Ίσως, στοιχεία τα οποία μέχρι σήμερα αποτελούσαν ελκυστικές εφαλτήριες διόδους και διεξόδους, να περνάνε στην ιστορία και να δημιουργείται κάτι νέο. Ακόμη και αν η ιστορία κάνει κύκλους, οι κύκλοι δεν είναι ίδιοι, ούτε έχουν την ίδια διάμετρο, ενώ και η ίδια η ύλη αλλάζει. Μετά την κρίση πιστεύω, πως ο «αναγνώστης» της τέχνης, θα έχει μετατοπιστεί και θα διαβάζει το κάθε έργο πλέον, από άλλη οπτική γωνία, ακόμη και αν μακροπρόθεσμα αυτή η μετατόπιση θα είναι αμελητέα ή ίσως μηδαμινή. Ο άνθρωπος, όχι μόνον την τέχνη θα «διαβάζει» διαφορετικά, αλλά και ολόκληρη την ζωή… Κάθε μεγάλο χτύπημα στην ιστορία του ανθρώπου, τον κάνει ελαφρώς να μετατοπίζεται… μέχρι να ξεχαστεί εντελώς και να έρθει το επόμενο.
-
Πως προέκυψαν τα θρησκευτικά σου θέματα;
Αυθόρμητα και ελεύθερα, σχεδιάζοντας τις φιγούρες αυτών των ηρώων και πιστεύοντας πως αυτοί οι ήρωες είμαστε τελικά όλοι εμείς, παραμορφωμένοι από το πέρασμα της ίδιας της ζωής από πάνω μας. Είδα να εμφανίζονται στα έργα μου, όντα μπερδεμένα, ανθρωπόμορφα ζώα και ζωόμορφοι άνθρωποι με παραποιημένα χαρακτηριστικά. Από αυτόν λοιπόν τον ολοκληρωμένο κόσμο, μεταξύ του επάνω και του κάτω κόσμου δηλαδή, όπως σε κάθε δομημένο σύμπλεγμα συνυπάρξεων, δεν λείπουν οι άυλες έννοιες. Έννοιες οι οποίες είναι απαραίτητες, για την ίδια την επιβίωση, αλλά και για να υπάρχει η Μεγάλη Ελπίδα. Μία από αυτές τις άυλες έννοιες είναι το αναγκαίο κακό των θρησκειών. Είναι οξύμωρο ότι ο άνθρωπος, ως ένα εξελιγμένο νοήμων ζώο, έχει ανάγκη να πιστεύει σε κάτι, σε μια καθοδηγήτρια πίστη κατασκευασμένη με την φαντασία του, και όχι από την ίδια του την ενέργεια και την ίδια την αλήθεια, το οποίο του προσδίδει περαιτέρω δύναμη, σε κάτι που ίσως τον σώσει ακόμη και από την ίδια κατάληξη της ζωής, τον θάνατο. Στο όνομα της πίστης αυτής όμως, δημιουργήθηκαν χαρακτήρες στην αληθινή ζωή, που μπόρεσαν να κάνουν την αθώα πίστη, εφαλτήρια για ανδραγαθίες, υπονομεύσεις… και εξασφάλιση λαθραίου κέρδους. Εμφανίστηκαν ιδιόμορφοι χαρακτήρες, με περίεργες σκέψεις και έμφαση στα συμφέροντα, διαπράττοντας μεγάλα εγκληματικά σχέδια εις βάρος της ίδιας της ανθρωπότητας και της φύσης του ανθρώπου.
Στο όνομα των εκάστοτε Θεών και Αγίων έχουν γίνει, ανά τους αιώνες, τεραστίων διαστάσεων οδυνηρές πράξεις και έχουν χρησιμοποιηθεί ως προσχήματα από τους πονηρούς και ισχυρούς αυτού του κόσμου, επηρεάζοντας μάζες ανθρώπων προς την καταστροφή που πηγάζει ταυτόχρονα από την επεκτατικότητα των ίδιων, αλλά και των κοινωνιών, είναι η φύση της ίδιας της εξέλιξης, με τα γνωστά αποτελέσματα. Όμως αυτή είναι η φύση του ίδιου του ανθρώπου, η μη αποδοχή της φύσης του, αλλά ούτε και της έννοιας του θανάτου, τον κάνουν να αναζητά την υστεροφημία με οποιοδήποτε κόστος. Οι Άγιοι λοιπόν και οι Παναγίες στα έργα μου, έχουν τον ρόλο που πήραν από την ίδια την ιστορία του ανθρώπου: σύμβολα δύναμης, στιβαρότητας, θέλησης, πείσματος, υποταγής και εξουσίας. Έναν ρόλο ικανό για όλα. Έναν ρόλο σχεδόν διαβολικό, ικανό να διαπράξει οποιαδήποτε τρέλα, αρκεί να πάρει την εντολή από τον εκάστοτε άρχοντα –καθοδηγητή. Έναν ρόλο που τελικά είναι τόσο κοντά στην ανθρώπινη φύση, αλλά ταυτόχρονα είναι μακριά από την ίδια την φύση. Έτσι λοιπόν οι άγιοι και τα σύμβολα των θρησκειών παίρνουν στα έργα μου το μέρος του κακού που εναντιώνονται στην αγνότητα. Άλλωστε, όλοι αυτοί οι Θεοί και οι θαυματουργοί άγιοι, από τον Θεό Ήλιο και τον Θεό Κεραυνό, από την αρχή της ιστορίας της ανθρώπου, μέχρι την Ελληνική, την Αιγυπτιακή, την Ινδική μυθολογία, αλλά και μέχρι το πιο μικρό χωριουδάκι στο κόσμο που έχει τα δικά του μυστικά, υπάρχουν θρησκευτικές εικασίες, δυνάμεις μεταφυσικές, αόρατες, ισχυρές, καλοί και κακοί, μύθοι, αλλά και ψήγματα μαγείας. Μέχρι τις μέρες μας λοιπόν, φανατικοί πιστοί διαφόρων θρησκειών, είναι ικανοί να ξεσκίσουν σάρκες και να ξεσκιστούν και οι ίδιοι, στο όνομα της Αληθινής Αγάπης και της μίας και μοναδικής Αλήθειας, ενώ όλα αυτά γίνονται για το καλό του Ανθρώπου και την επιβολή του ορθού λόγου. Όλα είναι ανθρώπινες επινοήσεις και όλα μαζί, μια φοβία, μια ενοχή και ένα θαύμα, πάνω στο ίδιο ξίφος. Εδώ να σημειώσω ότι επειδή τυχαίνει να αναμιγνύω ανθρωπόμορφα και ζωόμορφα γκροτέσκο στοιχεία στην δουλειά μου. Θέλω να προσθέσω πως για τα θρησκευτικά θέματα, υπάρχουν στην ιστορία των θρησκειών, Θεοί και άγιοι οι οποίοι εμπεριέχουν τον άνθρωπο στο ζώο και το αντίστροφο. Κάποιοι από αυτούς είναι ο Θεός Πάνας, ο Θεός Γκανέσα, ο Ανούβις, ο Άγιος Χριστόφορος ο κυνόμορφος, κ.α.
-
Μίλησέ μας λίγο για την τεχνική σου.
Ακολουθώ τις πατροπαράδοτες τεχνικές της οξυγραφίας και την διαδικασία του τυπώματος με πολλαπλές μήτρες εφόσον χρησιμοποιώ χρώμα. Όλα είναι αποτέλεσμα τεχνικών χαρακτικής, δηλαδή μέσω πρέσας και όχι επιχρωματισμού. Με τις πολλές προσπάθειες ώστε να πετύχω ένα τύπωμα το οποίο θα είναι πιο κοντά στην αισθητική μου, καταλήγω να έχω πολλά δοκίμια. Από κάθε μήτρα, κανένα χαρακτικό δεν είναι ίδιο με το άλλο, επειδή χρησιμοποιώ κάθε φορά διαφορετικές αποχρώσεις μελανιών και έτσι όλα είναι μονότυπα. Όπως καταλαβαίνετε με αυτόν τον τρόπο, κάποια στιγμή, γέμισα χαρακτικά. Και βέβαια, όλα τα χαρακτικά δεν είναι τέλεια. Οι τεχνικές δυσκολίες σε κάτι που γίνεται εξ ολοκλήρου χειροποίητα είναι πάρα πολλές και προκύπτουν συνεχώς… Έτσι, έπρεπε να βρω έναν τρόπο να ελευθερώσω τα συρτάρια μου, αν και δεν κάνω περισσότερα από 10 αντίτυπα περίπου για κάθε μήτρα. Αλλά σε περιόδους μεγάλης παραγωγικής μανίας, κάνω 3- 4 νέα χαρακτικά κάθε μήνα.. Συνήθως μετά από καιρό, κόβω και καταστρέφω τα αποτυχημένα τυπώματα και δημιουργώ νέες συνθέσεις. Με τόσα κομματάκια τυπωμένων χαρτιών τα οποία προκύπτουν από τόσα διαφορετικά χαρακτικά, συνήθως έχω ένα απρόσμενα όμορφο αποτέλεσμα, το οποίο τις περισσότερες φορές, γίνεται ακόμη καλύτερο έργο και από τα καλά μου τυπώματα.
Αφού έχω βρει τη νέα σύνθεση, ράβω το κάθε κομματάκι χαρτιού πάνω σε ένα άλλο χαρακτικό που το θεωρώ ως βάση και εκεί επάνω γίνεται το νέο παζλ. Το κάθε κομματάκι το ράβω με το αντίστοιχο χρώμα κλωστής για να μην είναι ορατό σε δύο με τρία σημεία. Αυτή διαδικασία, αν και ξεκίνησε ως τεχνική ανάγκη για να μου λύσει λειτουργικά προβλήματα (σχετικά με τις ποιότητες και τα διαφορετικά πάχη των τυπωμένων χαρτιών και της συγκόλλησης μεταξύ τους ), αποτελεί πλέον μια ιδιαιτερότητα με εννοιολογικό χαρακτήρα. Δι-ασφαλίζοντας έτσι τελικά, ως σημάδι ραφής και ως ουσιαστικό «δέσιμο», την σιγουριά της σταθερότητας της νέας σύνθεσης, ίσως ικανοποιώντας έτσι, ένα μέρος μιας προσωπικής μου ανασφάλειας.
Αρχική Εικόνα: Χριστόφορος Κατσαδιώτης φωτογραφία Μάνος Σπανός
Last modified: 29/04/2020