Τόνι Μιλάκης: Οι δαίμονες κοιμούνται μέσα μας

Εύα Τζιμούρτα
Ιστορικός Τέχνης – Διαπολιτισμική Επικοινωνία

Ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι ο δικαστής αλλά ο συνήγορος της ανθρώπινης ύπαρξης                              

Ο Τόνι Μιλάκης είναι ένας αφοσιωμένος ζωγράφος, έντιμος απέναντι στην τέχνη του. Η ζωγραφική του είναι μια συμπυκνωμένη ενέργεια, σταθερή και αναγνωρίσιμηΗ παραστατική καθαρότητα των έργων του δρα μαγνητικά, αιχμαλωτίζοντας το βλέμμα και παρασέρνοντας το νου σε συλλογισμούς, ενίοτε με αινιγματική διάθεση άλλα και αποκαλυπτικά. Δεν σε εξαπατά. Συμβαίνει, σε πράγματα που είναι αυτά που φαίνονται, να ανακαλύπτεις το βάθος τους, την πολυδιάστατη φύση τους…μέσα από τη δύναμη μιας πρώτης  «ευανάγνωστης» εικόνας να μεταφέρεσαι σε εδάφη περισυλλογής… Εύφορα εδάφη τα έργα του Τόνι Μιλάκη με τον οποίο είχαμε μια γόνιμη συζήτηση!…

Οι καλεσμένοι (The Guests), acrylic on canvas, 120x 90 cm, 2018

  • Πριν από λίγα χρόνια είχα τη χαρά να συνεργαστούμε στην έκθεση σου «Περί Βίας και άλλων Δαιμονίων» στο Παρίσι στη γκαλερί του «Δεσμού». Θυμάμαι ότι ήταν από τις εκθέσεις που γέννησαν πολλές συζητήσεις, οι επισκέπτες ανέπτυσσαν διάλογο με τα έργα, τα αποκωδικοποιούσαν, τους εξέπλητταν, ενίοτε τους σόκαραν διαπιστώνοντας όμως συγχρόνως το όφελος τους. Με δύναμη «μίλησες» μέσα στα  έργα σου για τη βία, μας παρέπεμψες σε οικείες καταστάσεις επίκαιρες εν μέσω κρίσης, αναδύοντας όμως πάντα μια αδιαμφισβήτητη αίσθηση διαχρονικότητας. Τα πρόσωπα αλλάζουν, όμως οι «δαίμονες» και τα έρμαιά τους παραμένουν οι ίδιοι μέσα στους χρόνους και τις εποχές … Σαν ένα έργο που αν και σκηνοθετείται διαφορετικά και αλλάζει τους ηθοποιούς του, διατηρεί τις ίδιες ορμές, και σκοπούς του…

Αγαπητή Εύα πέρασαν κάποια χρόνια από τη εν λόγο έκθεση, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις τα πράγματα φιλτράρονται στη μνήμη και μένουν μόνο τα ουσιαστικά. Ένα πράγμα που προσωπικά μου έμεινε όσον αφορά την οργάνωση  ήταν η ευγένεια και ο επαγγελματισμός σου. Ζούμε σε καιρούς συναρπαστικούς για ένα δημιουργό, με άφθονο υλικό για τέχνη και ατελείωτα ερεθίσματα, αλλά αν κοιτάξουμε πιο βαθιά τίποτα δεν έχει αλλάξει και τίποτα δεν είναι πρωτοφανές. Τα ουσιώδη παραμένον ίδια και οι ρόλοι που πρέπει να υποδυόμαστε έχουν μοιραστεί εδώ και χιλιάδες χρόνια πριν. Το έργο αυτό που καλούμαστε να συμμετέχουμε είναι παλιό όσο και η  ανθρώπινη πορεία πάνω στη γη.

Μοιρολόι στους Βουλιαράτες, acrylic on canvas, 120x 90 cm, 2018 

Γυρνώντας στην έκθεση του 2016, είμαι της άποψης ότι οι προβληματισμοί για τους οποίους μιλούσε αντέχουν το στοίχημα του χρόνου, ακριβώς λόγο διαχρονικότητας των θεμάτων. Οι δαίμονες, που πολλές φορές κοιμούνται μέσα μας, δεν εξαφανίζονται τόσο εύκολα, είναι υποχρέωση μας να τους γνωρίσουμε όσο γίνετε καλυτέρα, τις πήγες που αντλούν δύναμη, τις αδυναμίες τους,  για να μπορούμε σε έναν επόμενο στάδιο να τους δαμάσουμε.

  • Σήμερα ποια είναι τα ζητήματα της ζωγραφικής σου; Συνεχίζουν οι «δαίμονες» της επικαιρότητας να αποτελούν αντικείμενο των θεμάτων σου; Ποια (συνεχίζει) να είναι η σχέση σου με την επικαιρότητα;

Η επικαιρότητα για έναν καλλιτέχνη, για έναν στοχαστή εντέλει, είναι μόνο η επιφάνεια. Όσοι παραμένουν στην επιφάνεια, χωρίς να κάνουν γεωτρήσεις εις βάθος, στην κάρδια της ανθρώπινης ύπαρξης, δεν μπορούν να υπερηφανεύονται ότι βρίσκουν σημαντικά πράγματα. Οι θησαυροί και τα σπουδαία είναι σε μεγάλα βάθη εκεί που τα φώτα της επικαιρότητας δεν φτάνουν εύκολα.  Για μένα η επικαιρότητα είναι απλά η αφορμή και όχι το αποτέλεσμα, είναι η αφετηρία για τα ταξίδια μου και όχι το τερματικό σημείο.

Η Μανιόλα στο μπαλκόνι (Maniola on the Balcony) acrylic on canvas, 120×90 cm, 2019

  • Συχνά δημιουργείς πορτρέτα των οικείων σου, που μαρτυρούν μια συγκινητική θα λέγαμε προσήλωση τόσο στο πρόσωπο που βρίσκεται απέναντί σου όσο και στην εξέλιξη της ίδιας σου της Τέχνης. Μίλησέ μας λίγο γι’ αυτά τα πορτρέτα.

Κάθε ζωγράφος, αν είναι σωστός και ειλικρινής, ζωγραφίζει τον κόσμο γύρω του, τα όσα άγγιξε και βίωσε σε ανθρώπινο επίπεδο, τα όσα του είναι οικεία και γνωρίζει. Κάποτε ένας πελάτης μου ζήτησε να του ζωγραφίζω μια σειρά έργων με θέμα τους Ιθαγενείς της Αμερικής, προσφέροντας μου καλά λεφτά, πρόσφορα την οποία αρνήθηκα. Ήταν ένας κόσμος που δεν γνώρισα, άρα δεν μπορούσα να μιλήσω για αυτόν. Μου ήταν τελείως αδιανόητο να ασχοληθώ με κάτι τόσο ξένο για μένα. Την ίδια ματιά διατηρώ σε όλα όσα ζωγραφίζω. Οι άνθρωποι μου (με τις  αγάπες τους, τις εμμονές τους, τα μίση, τα πάθη, τους φόβους και τα προβλήματα τους), είναι και τα θέματα μου, είναι μέρος του πύρινα της αλήθειας μου, της ανθρώπινης και βεβαίως και της καλλιτεχνικής. Όλα αυτά τα πορτρέτα των κοντινών μου ( με αυτούς που μοιράζομαι το ίδιο χάδι από τον ήλιο, πίνω το ίδιο νερό, τρώω τους ίδιους καρπούς της ζωής, που μας χτύπα ο ίδιος αέρας και πατάμε την ίδια γη), αποτελούν στοιχεία  κυρίαρχα σε αυτή την επιβεβλημένη βουτιά αυτογνωσίας. Στη παγκόσμια ιστορία μπορεί ένας καλλιτέχνης να προσφέρει μόνο  μιλώντας με αφορμή τη δική του αλήθεια και όχι για στοιχεία και φαινόμενα που παντελώς αγνοεί.

Τρεις μελέτες για ένα πορτρέτο της Ελένης, τρίπτυχο (Three Studies for a Portrait of Eleni triptych) acrylic on canvas, each panel60x50 cm, 2020

  • Παρατηρούμε επίσης τη σημασία της ιστορικής μνήμης στο έργο σου, αναφορές -λιγότερο ή περισσότερο άμεσες – σε γεγονότα που σημαδεύουν την ιστορία τόπων, λαών, προσώπων. Πιστεύεις ότι η τέχνη μπορεί να δώσει μια άλλη διάσταση στην ιστορία; Να προσθέσει πληροφορίες ή άλλες οπτικές γωνίες σε εμπειρίες / γεγονότα που έχουν συμβεί;

Όταν θέλουμε να μάθουμε για τον τρόπο σκέψης των αρχαίων Ελλήνων εξερευνούμε τα έργα του Φειδία ή του Πραξιτέλη. Όταν θέλουμε να μάθουμε για την Ιταλική Αναγέννηση, για τους ανθρώπους που έζησαν τότε, τις συνήθειες, την κοσμοθεωρία τους ή για ιστορικά γεγονότα, τρέχουμε αμέσως στον Λεονάρντο, στον Μιχαήλ Άγγελο η στον Ραφαήλ. Με τον ίδιο τρόπο μπορούμε να συμβουλευόμαστε κάθε σημαντικό καλλιτέχνη για να μάθουμε πράγματα που συσχετίζονται με την ιστορική μνήμη της εποχής που αυτός έζησε. Κάθε βίωμα προσωπικό, όταν ξεπερνά τον μικρόκοσμο μας και προσπαθεί να δώσει μια τίμια απάντηση σε θεμελιακά υπαρξιακά και διαχρονικά ζητήματα, εμπεριέχει μέσα του και το ιστορικό στοιχειό.

Toni Milaqi, Self-Portrait in the Studio acrylic on canvas, 120×90 cm, 2019

  • Η ανθρώπινη παρουσία είναι συχνή στα έργα σου, σε διαφορετικούς συχνά ρόλους. Κοιτώντας τα, έστω και από μακριά, διακρίνω μια βαθιά αγάπη για τον Άνθρωπο που όμως συχνά σαν να σε απογοητεύει… Μπορεί να είναι και έτσι; Ποια είναι η σχέση σου ως καλλιτέχνη απέναντι στον Άνθρωπο;

Εφόσον ο άνθρωπος υπάρχει, ο καλλιτέχνης δεν μπορεί να είναι ο δικαστής αλλά ο συνήγορος της ανθρώπινης ύπαρξης. Ρόλος του καλλιτέχνη είναι να πορεύεται μαζί του, να τον κατανοήσει, να τον μελετήσει, να τον κάνει να συνειδητοποιήσει το υπάρχον πλαίσιο που το περιβάλει, να ντύσει με μια ποιητική ματιά και αισθητική τη σπουδή αυτή. Η τέχνη δεν υφίσταται χωρίς τον άνθρωπο ως παραγωγική διαδικασία, ως αντικείμενο μελέτης ή ως τελευταίως αποδέκτης του καλλιτεχνικού προϊόντος. Γεννήθηκε στις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού και θα τον συνοδέψει όσο ζει και αναπνέει. Το να είμαι ένας μικροσκοπικός κρίκος σε αυτή την αλυσίδα ζωής, το να συμμετέχω σε αυτήν την πανάρχαια συνομιλία δισεκατομμυρίων ανθρώπων τόσες χιλιάδες χρόνια τώρα,  μόνο βαθύτατη συγκίνηση και απόλυτη χαρά μπορεί να μου προσφέρει. Ζωγραφίζω, άρα υπάρχω.

 

Last modified: 04/05/2020