Θανάσης Μπερούτσος: Πάντοτε υπάρχει ένας ήρωας που αλλάζει πρόσωπα

Νικολένα Καλαϊτζάκη
Ιστορικός Τέχνης/Curator

ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΠΕΡΟΥΤΣΟΣ «Για να φτάσεις λοιπόν από το «εντός» στο «εκεί», έχεις ανάγκη το όχημα που λέγεται «εδώ». Εδώ φτιάχνεις την αφετηρία με τα στοιχεία που επιλέγεις να γεμίζουν την ανθρώπινη διάσταση σου που ονομάζεται Ζωή…». Ο γλύπτης Θανάσης Μπερούτσος μιλά στο Art22 για την πρόσφατη δουλειά του, για τη φιλοσοφία και σκέψεις που χαρακτηρίζουν το έργο του.

  • «Π.Δ. 407/80 – Πορεία Διαρκείας 487 και πλέον χιλιομέτρων», είναι ο τίτλος του έργου σας που παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του ’15 στην Δημοτική Πινακοθήκη των Ιωαννίνων. Πρόκειται για τρεις εγκαταστάσεις που καταλαμβάνουν τον χώρο και προσκαλούν τον θεατή να περπατήσει επάνω στα ίδια τα βήματα ζωής ενός ταξιδευτή, σε μία κατάδυση στον χωροχρόνο, σε μία αφήγηση σε χρόνους τρεις, στους διάφανους κόσμους του συνειδητού και του ασυνείδητου. Πώς προέκυψε η αρχική σύλληψη της ιδέας και κατά πόσο το έργο είναι βιωματικό;

Όταν μου δόθηκε η ευκαιρία να εργασθώ ως Διδάσκων (Π.Δ. 407/80) στο τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ήταν τόση η χαρά, να ζήσω μια τέτοια εμπειρία που μου διέφυγε τελείως η διάσταση. Σε ενεστώτα χρόνο ο στόχος είναι πάντα το μάθημα, το μάθημα που δίνεται και το μάθημα που παίρνεται. Το έργο «Π.Δ. 407/80 … Πορεία Διαρκείας 487 και πλέον χιλιομέτρων» μπορεί να παρουσιάστηκε με την μορφή μιας έκθεσης – εγκατάστασης, αλλά δεν είναι άλλο από (αν μου επιτρέπεται να πω) ένα «ημερολόγιο καταστρώματος», μέσα από το οποίο τα γεγονότα – μαθήματα έλαβαν την πραγματική τους διάσταση στον προσωπικό μου χρόνο.
O Άρα πρόκειται για μια καταγραφή την οποία καταθέτω με πρόθεση όχι απαραίτητα να ταυτιστεί ο θεατής με αυτήν αλλά να γνωρίσει με έναν τρόπο εικαστικό αυτό που νομίζει ως πεζή πραγματικότητα των Πανεπιστημίων.

  • Η αφήγηση του έργου ανήκει σε τρεις χρόνους «στο εκεί, στο εδώ και το εντός». Από ποιά στοιχεία προσδιορίζεται ο κάθε χρόνος;

Οι πόλεις χτίζονται με κενά και γεμάτα στοιχεία. Τα κενά αφορούν τις ροές και τα γεμάτα αφορούν τις ζωές. Αν μπορούσαμε αυτή την σχέση να την δούμε από ένα υψηλότερο σημείο θέασης, όλη αυτή την ροή της ζωής θα την βλέπαμε ως ένα χάρτη. Αναλύοντας αυτόν το χάρτη σε σχήματα και αφήνοντας τις λεπτομέρειες μέσα σε παρενθέσεις φτιάχνουμε έναν λαβύρινθο. Στον λαβύρινθο, όπως όλοι ξέρουμε κατοικεί ο Μινώταυρος. Πάντοτε υπάρχει ένας ήρωας που αλλάζει πρόσωπα, άλλοτε λέγεται Θησέας, άλλοτε Superman. Όλοι προσπαθούν να σκοτώσουν τον Μινώταυρο. Και αν ο Μινώταυρος είμαι εγώ ή είσαι εσύ, πόσο ήρωας μπορεί να είναι ο ήρωας και ένα κουβάρι, πόση δύναμη μπορεί να περικλείει για να είναι το απόλυτο υπερόπλο;
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το «εντός». Η Αύρα που περικλείει όλους τους ανθρώπους και όλα τα αντικείμενα και όλη τη Γη είναι η πεμπτουσία των στοιχείων που χαρακτηρίζουν τις οντότητες μας. Βρίσκεται στον θυμοειδή χώρο και μας επιτρέπει να εξελισσόμαστε στις ανθρώπινες υποστάσεις μας, ώστε τη στιγμή που θα ελέγχουμε την δράση μας στην Αύρα (Επί – Δ(ρω) – Αυρο(ώ)ς ) να μπορούσαμε να έχουμε την απόλυτη πληρότητα με το Ευ δηλαδή την Ευδαιμονία.

OO

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 
Για να φτάσεις λοιπόν από το «εντός» στο «εκεί», έχεις ανάγκη το όχημα που λέγεται «εδώ». Εδώ φτιάχνεις την αφετηρία με τα στοιχεία που επιλέγεις να γεμίζουν την ανθρώπινη διάσταση σου που ονομάζεται Ζωή. Πρώτα και πάντα και μόνο με ΕΡΩτήματα, που στέκονται κολώνες και πάνω τους δένεις πολλές κορδέλες, σαν γαϊτανάκι. Κάποιες κορδέλες γίνονται ΈΡΩτας και οι υπόλοιπες γίνονται συναισθήματα, έτσι γεμίζει το «εδώ». Μετά παίρνεις ένα κουβάρι δένεις την άκρη του στο «εδώ» και αρχίζεις τις ροές. Τα «εκεί» είναι πολλά, όσο πιο πολλά τόσο πιο καλά.

  • Στον πρώτο χρόνο, στο «εκεί», στην αφετηρία «των χιλιομέτρων», για ποιό λόγο επιλέξατε την ασπρόμαυρη απόδοση της εικόνας των τοπίων;

Dust in the Wind, all we are is Dust in the Wind…  Είναι και αυτός ο άνεμος, τι θα κάναμε αν δεν τον είχαμε;! Κλείσε το στόμα και την μύτη και προσπάθησε να τον παρατηρήσεις, όλα γίνονται μαύρα, στην έλλειψη της αναπνοής. Πάρε μια βαθιά ανάσα και στείλε την να φτάσει ως την άκρη των δακτύλων του ποδιού σου και μετά αφέσου να γίνεις άνεμος.  Τι μας διδάσκει ο άνεμος; Πως μπορούμε να χαρτογραφήσουμε τις ροές μας, τα κενά μας δηλαδή. Τι χαρακτηριστικό έχουν τα κενά; Πως για να σχηματοποιηθούν χρειάζονται περιγράμματα. Πώς ξεκινάει ένα περίγραμμα; Από την πρώτη κουκκίδα που κάνει το μολύβι στο χαρτί και, τελικά… Ποιός είναι ο άνεμος; Αυτός που ελέγχει το μολύβι. Αλλά κάποιες φορές αυτός ο άνεμος γίνεται ανεμοστρόβιλος που στο πέρασμα του αφήνει άμορφες μάζες, τις μορφές και κάνει τα μάτια να τσούζουν και να βλέπουν θολά – ίσως και ασπρόμαυρα.

  • OΟ γύψινος σάκος «στο εδώ», τοποθετημένος σε κεντρικό σημείο του χώρου και ολόγυρα ασπρόμαυρα σχέδια στους τοίχους, με πρωταγωνιστές τους ανθρώπινες φιγούρες. Ποιές είναι αυτές οι φιγούρες και για ποιό λόγο επιλέξατε να τις αποδώσετε ασπρόμαυρες;

Αυτή η εγκατάσταση, είναι ένα μνημείο στον κάθε Μινώταυρο. Εγκλωβισμένος ο καημένος μέσα στον Λαβύρινθο του, να παίζει τον θύτη και το θύμα ταυτόχρονα, ως μια διπολική διαταραχή, έχοντας στο μυαλό του, την ελευθερία – το ιδεατό και στην καρδιά του τον Έρωτα – το Ιδεώδες, ζει περιμένοντας την λύτρωση, ψάχνει εναγωνίως έναν Θησέα, έναν εξωτερικό παράγοντα δηλαδή, ενώ η λύτρωση είναι μια ενδοσκοπική κατάσταση. Ο χρόνος σε αυτή την εγκατάσταση δείχνει το πραγματικό του πρόσωπο, την αχρονικότητα. Είναι όλοι οι χρόνοι μαζί. Τα σχέδια στους τοίχους είναι μια ανάμνηση της ως τώρα ζωής του. Μια αποτύπωση της παιδικής ηλικίας του ίδιου και των παιδιών του μια παρουσία, του Έρωτα του, μια πυξίδα θα μπορούσαμε να πούμε, που λειτουργεί ως Μίτος στο Λαβύρινθό του.
O

  • Εστιάζοντας όμως στον γύψινο σάκο, έκπληξη στον θεατή προκαλεί o ήχος του παραδοσιακού, πολυφωνικού, ηπειρώτικου τραγουδιού «αλησμονώ και χαίρομαι», καταγραφή σ΄έναν δίσκο της Δόμνας Σαμίου, το οποίο και ενεργοποιείται από την κίνηση του θεατή στο χώρο  παίζοντας  μέσα από τον γύψινο σάκο. Ποιός ο συμβολισμός του;

Παρένθεση είναι ο χώρος μέσα στον οποίο αποθέτουμε στοιχεία, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα την ουσία των πραγμάτων. Πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να σημειώνει σκέψεις στο χαρτί. Έχω ένα συρτάρι που τα βάζω αυτά μέσα. Τις προάλλες άνοιξα το συρτάρι αυτό και βρήκα και φωτογραφίες, κάποιες πιο παλιές είχαν ξεθωριάσει κιόλας, είχα και καιρό να ανοίξω αυτό το συρτάρι, μάγκωνε δεν με άφηνε εύκολα να το ανοίξω, το ένοιωσα και βαρύ στο χέρι μου και έκανε ένα περίεργο ήχο την ώρα που άνοιγε και την ώρα που έκλεινε.
Σε αυτή τη εγκατάσταση τίποτε δεν είναι τυχαίο. Το βάρος του έργου αφορά το βάρος του παρελθόντος. Το χρώμα του έργου αφορά την αχρονικότητα του. Ο ήχος του ξεκλειδώνεται από την κάθε ύπαρξη που θα βρεθεί δίπλα του, μιας και όλο το τραγούδι, φτιάχνεται από ανθρώπινες φωνές και θυμίζει τον ήχο που κάνουν τα ταξιδιάρικα πουλιά, χαρακτηριστικό γνώρισμα των  ηπειρώτικων πολυφωνικών τραγουδιών. Αυτά όμως που λέει το τραγούδι μόνο ο κάθε «Μινώταυρος» μπορεί να τα νιώσει.
O

  • Στον τρίτο χρόνο, «στο εντός» ο πρωταγωνιστής της ιστορίας, σε στάση »ζεν». Μια φιγούρα συρμάτινη με led που περιβάλλεται από ασπρόμαυρα σχέδια γλυπτών από τον ναό του Ασκληπιού στην Επίδαυρο. Ποιός ο συμβολισμός τους;

Το έργο «ΖεΝ» είναι μία απεικόνιση του κλειστού συστήματος Άνθρωπος-Φύση-Αύρα. Ο Διογένης ο Κυνικός, έψαχνε με ένα κερί «Φώτα» μέσα στην ημέρα και όλοι τον έλεγαν τρελό, ο ίδιος φωτισμένος νους είχε ζητήσει ως τελευταία επιθυμία να τον θάψουν μπρούμυτα όταν πεθάνει, γιατί όπως είχε πει, κάποια μέρα τα πάνω θα έρθουν κάτω. Κυνικός, τρελός ή καλλιτέχνης; Σίγουρα η Νόηση του ξεκινούσε από την Ζωή αλλά είχε ενέργεια που δρούσε επί της Αύρας του. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ήταν ένας Ιδεατός Μινώταυρος. Ήταν αυτάρκης, είχε κατανοήσει την φύση του υλισμού σε σχέση με την φύση του ανθρώπου. Ενώ είχε την δυνατότητα, είχε επιλέξει να ζει σε ένα πιθάρι. Αντλούσε την ενέργεια από τον ήλιο και ήταν σοφός – φωτισμένος, χωρίς Master και Διδακτορικά. Ζούσε σε απόλυτη πληρότητα με τη φύση. Σε αυτό το σημείο έρχεται ο καλλιτέχνης- Δάσκαλος (δαίω καλώς), να δηλώσει την ανάγκη της ύπαρξης του. Τρελός, κυνικός ή Νοητός Ήλιος, για να μας ξυπνήσει, από τον ύπνο της καθημερινότητάς μας και μέσα από μια διαλογιστική στάση ενκοίμησης να προβάλει εμπρός μας την έξοδο από την Πλατωνική Σπηλιά, το σύγχρονο Matrix.
O

  • Ανάμεσα στην πρώτη και την δεύτερη εγκατάσταση, το έργο «mea culpa» (δικό μου λάθος), ενώ ανάμεσα στην δεύτερη και την τρίτη, το έργο «σφηνα-κι η Τέχνη». Ποιός ο ρόλος τους;

Οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου, στην περίπτωση του καλλιτέχνη ευφραίνει και τον οίστρο του. Σε μικρές ποσότητες το αλκοόλ από πάντα και πάντα αφήνει τις λεπτομέρειες μέσα στις παρενθέσεις, χαλαρώνει τον συνειδητό νου και ανοίγει παράθυρα στην Πλατωνική Σπηλιά. Δεν είναι λίγοι οι καλλιτέχνες σε όλη την ιστορία της Τέχνης που το χρησιμοποίησαν συνειδητά ή εν αγνοία τους, για να τους μεταμορφώσει, από επίδοξους Superman, σε ξεκάθαρους ήρωες Μινώταυρους. Γιατί τελικά την ανθρώπινη φύση μας, πώς αλλιώς παρά μέσα από τα λάθη μας μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε και να δούμε πόσο ηρωική είναι.
Official site  www.beroutsos.gr

O

 

 

 

Last modified: 08/05/2016