Αλέξανδρος Δημητριάδης, αφήνομαι στη χαρακτική να με οδηγήσει στα δικά της κρυμμένα μονοπάτια...

Γράφει η Εύα Κέκου,
Ιστορικός Τέχνης

Γνώρισα τον Αλέξανδρο Δημητριάδη πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη. Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση το έργο του και έδωσα προσοχή στη δουλειά του, κυρίως στην πιο πρόσφατη με τον τίτλο scripts. Τη βρήκα ιδιαίτερα αξιόλογη και νομίζω αξίζει να σταθεί κανείς σε αυτόν τον καλλιτέχνη, να δει τη δουλειά αλλά και την πορεία του συνολικά.

Ο Αλέξανδρος εξετάζει την έννοια της γραφής με όρους έρευνας, αλλά και ψυχαναλυτικής διαδικασίας. Όντας ο ίδιος στην εκπαίδευση, χρησιμοποιεί την τάξη ως πρωτόλειο ερευνητικό υλικό, συλλέγοντας πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία της εκμάθησης της γραφής. Παρατηρεί τα παιδιά σε αυτοματοποιημένη γραφή που απελευθερώνει το υποσυνείδητο και χρησιμοποιεί το χαρτί ως μέσο καταγραφής σε ό,τι παρεμβάλλεται ανάμεσα στην εσωτερική διαδικασία και το εξωτερικό περιβάλλον.

Δεν είναι μόνο οι λέξεις και η σειρά τους όπως εύστοχα επισημαίνει η Μαρία Γιαγιάννου. Είναι και ο τρόπος που τις γράφεις. Ξεχάσαμε ότι μόνο το χειρόγραφο μπορεί να αποκαλύψει εκείνες τις ασύνειδες πτυχές της προσωπικότητας του γράφοντος. Καθώς και τις συνθήκες όπου γράφει. Ο υπολογιστής και κάθε μηχανή γραφής, που μας δίνουν χρόνο (καθώς μας τον παίρνουν) και ευκολία, έχουν παροπλίσει τη χειρόγραφη διαδικασία. Μένουν τα σημειωματάριά μας και οι λίστες για τα ψώνια, ως μαρτυρίες για την «προτηλεματική» σύνδεση του χεριού. Του χεριού που λικνίζεται με το μυαλό που συλλογίζεται.

Κάπως έτσι ο Αλέξανδρος Δημητριάδης στα έργα του τεραστίων διαστάσεων αποτυπώνει τη γραφή με μια αντίστροφη πορεία, από το έλλογο στο υποσυνείδητο, αφήνοντας σε εμάς το ελεύθερο να ερμηνεύσουμε την κατα-γραφή αυτή σε ένα δεύτερο επίπεδο αφήγησης.

Συζήτησα με ενδιαφέρον με τον Αλέξανδρο Δημητριάδη, θέλοντας να μάθω περισσότερα για τη πορεία του, τον τρόπο που παρατηρεί τον κόσμο και την Τέχνη, αλλά και τα σχέδιά του.

Με ποιο τρόπο η ζωγραφική σας γραφή αποτελεί ένα αποτύπωμα για το πώς εσείς βλέπετε το κόσμο, τη δαιδαλώδη και χαοτική μορφή του αλλά και τα διεθνή τεκταινόμενα;
Η γραφή της ζωγραφικής μου και όπως αυτή εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια, αποτυπώνει καταρχήν την σχέση που απέκτησα με την τέχνη και την μετέπειτα προσδοκία μου να αποτυπώσω το δικό μου ίχνος και χαρακτήρα στα έργα μου. Καταρχήν θα ήθελα να διαφοροποιηθώ από την παρατήρηση ότι ο κόσμος είναι χαοτικός και δαιδαλώδης ή αν έστω ακόμα και τέτοιος, προσωπικά, τον βρίσκω πάντα πηγή έμπνευσης, κρατώντας μάτια και αυτιά ανοιχτά απέναντι σ’ αυτόν τον κόσμο.
Ως προς τα διεθνή τεκταινόμενα, ανάμεσα σε όλους κι εγώ, στέκομαι θεατής, αλλά ταυτόχρονα και ενεργός παρατηρητής, διατηρώντας μόνιμα μια διερευνητική διάθεση ως πηγή υλικού για τη δουλειά μου. Να συμπληρώσω πως για εμένα χαοτικό και δαιδαλώδες είναι όχι ο κόσμος αλλά το σύμπαν και ο άνθρωπος, ο οποίος προέρχεται απ’ αυτό και επιστρέφει σ’ αυτό. Εξαιτίας αυτού θεωρώ πως είναι χαοτική η μορφή με την οποία λειτουργεί. Άποψη την οποία δε θεωρώ καθόλου ρομαντική, ακόμα και αν δείχνει τέτοια.
Και γενικότερα πιστεύω πως όλος ο πλανήτης βρίσκεται πλέον σε μια διαδικασία ανασυγκρότησης και επανεκκίνησης, όσο κι αν κάποιοι «ισχυροί» δεν το διακρίνουν αυτό. Κι όμως, κάτι νέο εδραιώνεται, ο κόσμος αλλάζει και το «μορφολογικό χάος» του θα δείχνει λιγότερο ανισόρροπο. Οι πολιτισμοί θα έχουν να προσφέρουν στην ανθρωπότητα νέα πράγματα, αξιοποιώντας με σοφία και αρμόνια τη γνώση του παρελθόντος.
Έτσι, λοιπόν, η τέχνη που κάνω με τη ζωγραφική και τη χαρακτική μου, θέλω να πιστεύω πως είναι ο δικός μου τρόπος να προσθέσω κάτι σ’ αυτόν τον πολιτισμό. Αν κάποιος καλλιτέχνης θέλει να πει κάτι νέο, έχει να τοποθετηθεί με κάτι επιπλέον στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης, σπουδάζοντας και το παλιό εξελίσσεται δημιουργώντας κάτι νέο.

Πώς τοποθετείτε μέσα σε αυτά τον εαυτό σας και την Τέχνη;
Προσωπικά δε θέλω να τοποθετώ τον εαυτό μου σε πλαίσια και νόρμες όπως αυτά καθορίζονται από τα συστήματα γενικότερα, αν και αποτελώ κι εγώ -όπως όλοι- μέρος αυτών των τεκταινόμενων. Αυτό που κάνω είναι να εκφράζω μέσω της δουλειάς μου τις προσωπικές επιλογές, τις επιρροές που δέχθηκα, τις αναζητήσεις μου για δημιουργία, γενικά τις αξίες μου. Θεωρώ τον εαυτό μου από τους «τυχερούς με τα θέλω τους» που μπορούν να καταπιαστούν με το δημιουργικό κομμάτι της παραγωγής έργου στον κόσμο που λέγεται «τέχνη».
Πιστεύω πως κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα σ’ αυτήν, μιας και τη θεωρώ σημαντικότατο καταλύτη για την ποιότητα της ζωής. Συνοψίζοντας, για μένα η τέχνη σήμερα είναι η ανεικονικότητα σε συνδυασμό με τη σχετικότητα της σύλληψης ή της αντίληψης.

Με ποιο τρόπο οι μορφές τέχνης σε προϊστορικές εποχές μπορούν να θεωρηθούν αναφορές και τεκμηρίωση στη δουλειά σας;
Αν αναφέρεστε στις «Γραφές», είναι αλήθεια ότι μπορούμε να ανατρέξουμε σε εικονοπλασίες προϊστορικών εποχών. Αν και ποτέ δεν έθεσα στον εαυτό μου ένα παρόμοιο ερώτημα, προσπαθώντας τώρα να απαντήσω, ας σκεφτούμε την ανάγκη για εικόνα στις εποχές εκείνες όπου το πνεύμα και ο πολιτισμός λειτουργούσαν εντελώς διαφορετικά. Κάτι τέτοιο κάνει κι ένα μικρό παιδί, του οποίου η προσπάθεια να γράψει, με εμπνέει σήμερα και υιοθετώ στη δουλειά μου τη δράση του. Αν σκεφτούμε ότι όπως ο μάγος μια φυλής ξόρκιζε τον κίνδυνο χαράζοντας σύμβολα στους βράχους μιας σπηλιάς, αντίστοιχα το παιδί που δοκιμάζει να γράψει με το δικό του τρόπο, καθιερώνει την δική του υπόσταση!

Πότε αρχίσατε να ενδιαφέρεστε για την Τέχνη εν γένει, για τα εικαστικά ιδιαίτερα και με ποιό τρόπο αυτή σας η πορεία συνέβαλλε στην έκφραση σας και επικοινωνία ως σκεπτόμενο άτομο;
Από μικρό παιδί είχα την τάση να αναπαράγω με τα χέρια μου αυτό που με εντυπωσίαζε ως ερέθισμα από τον κόσμο γύρω μου. Στην πορεία ήρθανε διάφορα ερεθίσματα και πολλοί εξωγενείς παράγοντες να με επηρεάσουν. Κατόπιν και μετά το πέρασμα από τη ζωγραφική στη χαρακτική οδηγούμε στην συνειδητή αγάπη μου για τη δεύτερη. Ακόμα και σήμερα όμως, αναζητώ το δικό μου Δισκοπότηρο στην Τέχνη μέσα από πειραματισμούς και συνεχή σπουδή.

Στη συνολική σας πορεία και το καλλιτεχνικό σας έργο τί άλλο σας έχει απασχολήσει πέραν της γραφής (αναφερθείτε στο έργο σας συνολικά και την πορεία σας ως καλλιτέχνης)
Όπως ανέφερα και πιο πάνω για μένα η αγάπη προς τη ζωγραφική δεν έπαψε να υπάρχει ποτέ και η ενασχόληση μου σε ερασιτεχνικό επίπεδο υπήρξε συνεχής. Στην πορεία, τέλη της δεκαετίας του ’90, γνωρίζω τη γραφιστική και ασχολούμαι επαγγελματικά με αυτήν, συνδυάζοντας τις εικαστικές μου αναζητήσεις με τις εφαρμοσμένες τέχνες.
Όταν ο κύκλος της 10ετούς ενασχόλησης με τη γραφιστική έκλεισε, αποφάσισα να ασχοληθώ αποκλειστικά με τα εικαστικά σπουδάζοντας πλέον τη ζωγραφική με τον αγαπημένο μου δάσκαλο Gianni Sani στην Περούτζια (Accademia di Belle Arti «Pietro Vannucci»). Εκεί πολύ γρήγορα μου κέντρισε το ενδιαφέρον κι ένα άλλο εργαστήρι, αυτό της Marillena Scavizzi, όπου διδασκόταν η χαρακτική. Η αλχημεία των οξέων, τα διάφορα υλικά και οι πρωτόγνωρες τεχνικές, καθώς και τα κοπίδια που χάραζαν τα λινόλεουμ, αλλά και οποία άλλη επιφάνεια επιδέχεται χάραξη, με γοητεύσαν πολύ. Τόσο, ώστε να καταλήξω να παρουσιάσω τη πτυχιακή μου εργασία για τη ζωγραφική βασισμένη στη χαρακτική μέσα από το πρίσμα ενός ευρύτερου πεδίου σύλληψης και αντίληψης για τις δυο αυτές εικαστικές τέχνες.
Στη ζωγραφική αρχίζει να διαμορφώνεται το γλωσσολόγιό μου, καθώς εγκαταλείπω ενσυνείδητα τους συμβατικούς τρόπους με τα πινέλα και τα χρώματα. Στρέφομαι στην αξιοποίηση της δυναμικής άλλων υλικών στοιχείων και των ιδιοτήτων τους με ό,τι εμπεριέχουν αυτά, προκείμενου να ανακαλύψω νέες δυνατότητες μορφοπλαστικής απεικόνισης σε γεωμετρικούς σχεδιασμούς. Τις εικόνες αυτές προσπαθώ να αποδώσω και στη χαρακτική, ενώ παράλληλα αφήνομαι στην ίδια τη χαρακτική να με οδηγήσει και στα δικά της κρυμμένα μονοπάτια…
Παράλληλα με τη ζωγραφική, η πολυγλωσσία στο εργαστήρι του καθηγητή μου μού έδωσε την ευκαιρία να πειραματιστώ και να γνωρίσω κι αλλά μέσα εικαστικών εκφράσεων όπως το video, την επεξεργασία της ηλεκτρονικής εικόνας αλλά και τις κατασκευές και τις εγκαταστάσεις, πράγματα που γίνονται άλλωστε σήμερα σε όλες τις σύγχρονες Σχολές Καλών Τεχνών.

Έχετε σπουδάσει και ζήσει κάποια χρόνια στην Ιταλία. Με ποιο τρόπο αυτές οι επιρροές καταγράφονται στη δουλειά σας, το έργο σας και την προσωπικότητά σας;
Ο τόπος θα έλεγα ελάχιστα με επηρέασε παρ’ όλη τη συσσώρευση υψηλής αισθητικής που τον χαρακτηρίζει. Το σημαντικό, όπως προανέφερα, ήταν το είδος και η ποιότητα της δουλειάς στα εργαστήρια εκεί. Είναι λογικό να πιστεύει κανείς ότι οι σπουδές και η ζωή σε πόλεις με μεγάλη παράδοση στον πολιτισμό και τις τέχνες, επηρεάζουν την διαμόρφωση της κουλτούρας και των ερεθισμάτων των ανθρώπων. Κάτι τέτοιο σε σπουδαστές σχολών καλών τεχνών θα έπρεπε ελάχιστα να επιδρά προκειμένου μέσα από τη γνώση και τη μελέτη όλων αυτών των στοιχείων να μπορέσει να ξεπηδήσει κάτι το νέο και όχι να γίνει οδηγός απαρέγκλιτος. Είμαστε ευτυχείς που συμβαίνει αυτό και οι νέοι καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν πραγματικά με το έργο τους στην πρόοδο της σύγχρονης ιστορίας της τέχνης. Άλλωστε όπως και ο Chia, όταν μετοίκησε από την Ιταλία στις ΗΠΑ, δήλωσε πως μόνον τότε κατάφερε να αποτινάξει από τους ώμους του όλο αυτό το πολιτιστικό βάρος των αιώνων της Ιταλικής παράδοσης.

Ποιές εμπειρίες σημαντικές για εσάς έχουν ενσωματωθεί στο έργο σας;
Θα ήταν άδικο να σταχυολογήσω ορισμένες μόνον από αυτές ως τις σημαντικότερες, μιας και θεωρώ εν δυνάμει το σύνολο από εμπειρίες μέσα στη ζωή μου ως πηγή έμπνευσης και κατόπιν έκφρασης τους στα έργα μου. Προσπαθώ απλά να κρατάω το χρήσιμο για μένα υλικό, όπως αυτό πολλές φορές προκύπτει από την κρίση μου απέναντι τους και την προσεκτική τους αποδόμηση με σκοπό το κάτι νέο στη δημιουργία.

Θεωρείτε ότι η καλλιτεχνική δουλειά είναι περισσότερο προϊόν ταλέντου, αναζήτησης ή/και συνδέεται με την έρευνα και την επιμονή;
Για μένα ταλέντο είναι το να ενδώσεις στην αγάπη σου για κάτι, όταν συνειδητοποιήσεις τι είναι αυτό και να του μείνεις πιστός για πάντα. Η τεχνική μπορεί να διδαχθεί στο σχέδιο, τη μουσική, την υποκριτική, αν και στο τραγούδι θα δεχτώ ότι, η καλή φωνή είναι «χάρισμα». Χωρίς όμως την επιμονή, τη μελέτη, την έρευνα που προκύπτει και την εμμονή θα έλεγα που εμφανίζεται, καθώς ο καλλιτέχνης ανακαλύπτει στοιχεία του προσωπικού του γλωσσολογίου, δεν μπορεί κανείς να φτάσει στην πραγματική δημιουργία.

Ποιά είναι τα άμεσα σχέδιά σας;
Εκτός από τη μόνιμη αναζήτηση για τη διαφοροποίηση και το «νέο», στοιχείο αλληλένδετο με τη δουλειά μου, ήδη έχω αποκτήσει ένα σύνολο έργων ικανό να με αντιπροσωπεύσει ως δημιουργό και το οποίο θέλω να παρουσιάσω δημοσίως.

Ποιά από τα όνειρά σας, συνδέονται με τη δουλειά και το έργο σας και ποια μηνύματα θέλετε να περάσετε μέσα από τη δουλειά σας;
Όνειρο μου είναι να ταξιδέψω πολύ. Είναι παιδεία τα ταξίδια, αστείρευτη τροφή για σκέψη. Θεωρώ πως ταξιδεύοντας ο άνθρωπος κερδίζει ό,τι και από το διάβασμα, τον κινηματογράφο, το θέατρο. Οι επισκέψεις σε αξιοθέατα, μνημεία και μουσεία παντός τύπου, σε κάθε μου ταξίδι, είναι για μένα μια ζωντανή ανοιχτή εγκυκλοπαίδεια, κι ολόκληρη η ταξιδιωτική εμπειρία με τις εντυπώσεις και τις νέες γνώσεις, ακόμη και υποσυνείδητα, αποτελούν όλα μαζί αφορμές για το έργο μου.
Όσον άφορα τα μηνύματα που θα ‘θελα να μεταφέρω μέσω της δουλειάς μου, δεν είναι ξεκάθαρα ακόμη και σε μένα τον ίδιο καθώς και αυτά μεταβάλλονται. Με το είδος της τέχνης που υπηρετώ μορφολογικά, επιδιώκω την ελεύθερη βούληση του θεατή που έρχεται σε επαφή μ’ αυτή. Να αναγνώσει και να ερμηνεύσει με τον δικό του τρόπο ελεύθερα, να σκεφτεί ότι θέλει και να οδηγηθεί σε διαφορετικές ερμηνευτικές επιλογές. Αυτό πιστεύω συμβαίνει γενικότερα με τη σύγχρονη τέχνη είτε είναι παραστατική ή μη, είτε είναι εννοιολογική είτε συμβολική είτε οτιδήποτε άλλο.