Pascaline Bossu: Γιατί το παιδί δεν μαθαίνει να ζωγραφίζει μέσα από τις χρωμοσελίδες

 Η Pascaline Bossu είναι εικαστικός, γραφίστρια, διακοσμήτρια και φωτογράφος. Γεννήθηκε στη Lorraine (Nancy) της Γαλλίας και σπούδασε στο Strasbourg και στην Ecole Supérieur des Arts Appliqués «Olivier de Serres» στο Παρίσι. Ανακάλυψε την Ελλάδα από παιδί κάνοντας διακοπές κάθε καλοκαίρι στο νησί της Θάσου. Από το 2000 ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως γραφίστας και εικαστικός. Το 2003 δημιουργεί το εργαστήρι Coccinelle στην Αγία Παρασκευή όπου διδάσκει σχέδιο, ζωγραφική και γλυπτική σε παιδιά και ενήλικες. Δημιουργεί καλλιτεχνικές παρεμβάσεις για το Ελληνο – Γαλλικό Λύκειο Eugène Delacroix και τα Notos Gallery. Εδώ και πέντε χρόνια συνεργάζεται με το Μουσείο Ηρακλειδών.
Το Μουσείο Ηρακλειδών υπηρετεί από το 2004 την τέχνη, την παιδεία και τον πολιτισμό. Όραμά του είναι να προσφέρει στους νέους την πνευματική και ψυχική καλλιέργεια, που θα τους καταστήσει ικανούς να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες απαιτήσεις της σημερινής αλλά και της αυριανής εποχής.

• Μιλήστε μας λίγο για τη δουλειά σας.

Όταν δουλεύω μου αρέσει να πειραματίζομαι∙ να δημιουργώ ανάλογα με αυτό που θέλω να εκφράσω την εκάστοτε στιγμή, την εκάστοτε περίοδο. Τα τελευταία 20 χρόνια, ασχολούμαι με την τεχνική της επιχρωματισμένης φωτογραφίας, την κίνηση στη φωτογραφία, τη σύνθεση διαφορετικών στοιχείων αλλά αυτό δεν αποκλείει το να χρησιμοποιώ παράλληλα και πιο κλασικά υλικά όπως παστέλ, μελάνια, ακουαρέλες και λάδια.

• Ποιες είναι οι επιρροές σας;

Συνήθως τα θέματα με τα οποία θα επιλέξω να ασχοληθώ είτε θα είναι πολύ προσωπικά είτε θα προέρχονται από καταστάσεις στις οποίες θέλω να εκφράσω την αντίδραση και τον προβληματισμό μου χρησιμοποιώντας την τέχνη. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η καταπίεση των φυλών και των λαών που ενώ ζουν αρμονικά στη φύση και στο περιβάλλον το οποίο έχουν επιλέξει, εντούτοις βρίσκονται ξαφνικά κυνηγημένοι από εκεί. Με ενδιαφέρει επίσης πάρα πολύ η αξία του ανθρώπου σε σχέση με την αξία του χρυσού που κυριαρχεί και κυβερνάει τις αγορές.
Βέβαια, υπάρχουν και στιγμές όπου ζωγραφίζω εικόνες που με κάνουν να γαληνεύω. Εμπνέομαι σε αυτή την περίπτωση από ότι βλέπω και παρατηρώ γύρω μου∙ τα δέντρα, τη φύση, την ομορφιά των εκφράσεων ενός ανθρώπινου προσώπου.
Μου αρέσει να ψάχνω και να ανακαλύπτω έναν καλλιτέχνη που θαυμάζω σε βάθος. Λατρεύω τη διαδικασία της  έρευνας∙ να ανακαλύπτω και να μαθαίνω έναν καλλιτέχνη μέσα από τις δικές τους προσωπικές έρευνες για την τέχνη, τις σκέψεις τους, τις συναντήσεις, τους έρωτες , τα γεγονότα και τις στιγμές που τους στιγμάτισαν. Θα μπορούσα να αναφέρω τον Da Vinci, τον Gauguin, τον Yves Klein, τον Klimt, την Sonia Delaunay ή την Niki de st Phalle ως μερικούς από τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες. Θαυμάζω επίσης την αρχιτεκτονική. Λατρεύω να περπατάω στις πόλεις και να κοιτάω τις αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες στα κτήρια. Στην Αθήνα συγκεκριμένα μου αρέσουν ιδιαίτερα τα νεοκλασικά σπίτια και κυρίως εκείνα της εποχής του 30.

• Την περασμένη χρονιά, παρουσιάσατε την έκθεση με τίτλο «Που είναι ο χρυσός μου;». Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο για αυτή την ενότητα δουλειάς;

Τον πρώτο καιρό της κρίσης είχα σταματήσει για ένα διάστημα να δουλεύω. Κοιτούσα γύρω μου και παρατηρούσα ότι σε όλες τις γωνιές θα έβλεπα αφίσες και μικρά κίτρινα μαγαζιά που έφεραν την επιγραφή «Αγοράζουμε το χρυσό σας». Αμέσως άρχισα να σκέφτομαι πως ήταν τα πράγματα στην Ελλάδα το 2000 και πώς μια δεκαετία μετά. Υπήρξαν εποχές όπου η πλειοψηφία των Ελλήνων ασχολούταν θερμά με το χρηματιστήριο έχοντας πάντα την σιγουριά ότι θα κερδίσει και θα κάνει περιουσία. Έπειτα υπήρχε μια έντονη κίνηση στις αγορές και στην κατανάλωση με πιστωτικές κάρτες.  Όταν η κρίση ξέσπασε και οι κυβερνήσεις μιλούσαν για ανάγκη λιτότητας του βίου, ένα από τα πρώτα θύματα της κατάστασης αυτής ήταν και τα μαγαζιά που άρχισαν να κλίνουν και στη θέση τους να ανοίγουν τα μικρά κίτρινα μαγαζάκια του χρυσού. Μέσα από την ενότητα αυτή που ονόμασα «πού είναι ο χρυσός μου;» ως απάντηση στην αφίσα και στα σλόγκαν «αγοράζουμε το χρυσό σας»  που βλέπαμε παντού γύρω μας για ένα μεγάλο διάστημα,  προσπάθησα να εκφράσω τη διπολική αντίθεση ανάμεσα στην αξία του χρυσού και την αξία του ανθρώπου.

• Ποια είναι η σημασία πιστεύετε της αναγνώρισης και των βραβείων για έναν καλλιτέχνη και πιο συγκεκριμένα για εσάς;

Κάθε καλλιτέχνης έχει ανάγκη να αναγνωριστεί το μήνυμα που προσπαθεί να μεταφέρει. Ίσως κάποιες φορές να αρκείται απλώς στο να ακουστεί. 

• Με αφορμή την έκθεση «Μεταμορφώσεις των Αθηνών. Φωτογραφικό Οδοιπορικό 1839-1950» που φιλοξενείται στο νέο κτίριο-παράρτημα του Μουσείου Ηρακλειδών αναλάβατε την επιμέλεια  τεσσάρων εργαστηρίων ζωγραφικής για παιδιά 9 ως 15 ετών με θέμα την πόλη της Αθήνας. Σύμφωνα με το project οι συμμετέχοντες εμπνέονται μέσα από επιλεγμένα έργα του ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου (σε συνεργασία με το «Atelier Σπύρου Βασιλείου») και από φωτογραφικά έργα της έκθεσης, ανάμεσα στα οποία και μια σύγχρονη φωτογραφία του δημοσιογράφου και μελετητή της Αθήνας, Νίκου Βατόπουλου.  Θα θέλαμε να μας μιλήστε λίγο  για αυτό το project.

Τα παιδιά κατά τη διάρκεια των τεσσάρων συνεδριών που πραγματοποιούνται έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν την αρχιτεκτονική της Αθήνας του 19^ου και της αρχής του 20^ου αιώνα. Θα ακολουθήσουν και άλλες συνεδρίες που θα έχουν ως θεματική τις φορεσιές των Αθηναίων εκείνης της εποχής, μια παρουσίαση που θα συνδυαστεί με μια έρευνα διάφορων πορτρέτων που έχουν προκύψει από παλιές φωτογραφίες.

• Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;

Προέκυψε σε συνεργασία με την έκθεση των φωτογραφιών που έχουν θέμα την παλιά Αθήνα και διοργανώνεται από το Μουσείο Ηρακλειδών. Προσωπικά αγαπώ την εικόνας εκείνης της Αθήνας, λυπάμαι πραγματικά που δεν καταφέραμε να προστατέψουμε το κέντρο της πόλης από τις καταστροφές που έφερε σε αυτή ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο εμφύλιος που ακολούθησε. Η Αθήνα θα ήταν μια από τις ωραιότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Εντούτοις, δεν απογοητεύομαι. Ελπίζω πάντα πως μια μέρα όλες οι παλιές κατοικίες θα αναπαλαιωθούν και πως νεότεροι δεινοί αρχιτέκτονες θα δώσουν στην Αθήνα ένα καινούριο πρόσωπο. Έχω υπόψη μου διάφορα προγράμματα, οικολογικού περιεχομένου, που δεν περιμένουν παρά να αποκτήσουν τα μέσα ώστε να θέσουν σε εφαρμογή τις ιδέες τους.

• Υπάρχουν στην Αθήνα διάφορα εργαστήρια που απευθύνονται σε παιδιά. Τι είναι αυτό πιστεύετε που διαφοροποιεί το δικό σας;

Θα έλεγα πως διαφέρει ο τρόπος με τον οποίο δουλεύω με τα παιδιά. Συνηθίζω εδώ και δέκα χρόνια που ασχολούμαι με παιδιά να ζωγραφίζω και να σχεδιάζω μαζί τους. Θα μπορούσα να πω ότι σε ένα αρχικό επίπεδο συνδημιουργούμε. Κάποιες φορές δανειζόμαστε και στοιχεία για αναπαραγωγές άλλων έργων. Τα παιδιά μαθαίνουν ωστόσο μέσα από αυτή την διαδικασία  να εμπνέονται και να καταλήγουν να φτιάχνουν τα δικά τους έργα.
Πιστεύω ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό project καθώς στοχεύει να ευαισθητοποιήσει και να κάνει την νέα γενιά να συνειδητοποιήσει πως η Αθήνα είναι μια πόλη σε διαρκή εξέλιξη, μια πόλη η οποία έχει «χτιστεί» από σημαντικούς Έλληνες αλλά και ξένους αρχιτέκτονες αλλά συγχρόνως και μια πόλη που έχει υποστεί σημαντικές καταστροφές κατά τη διάρκεια της ιστορίας της. Η πόλη της Αθήνας δεν είναι μόνο το ιστορικό της κέντρο για εμένα. Υπάρχουν όμορφες συνοικίες επίσης στην περιοχή της Κυψέλης, του Μεταξουργείου ή στον Κεραμικό.  Θαυμάζω αυτά τα παλιά κτήρια και ελπίζω πως σύντομα θα λυθούν τα χέρια σε αυτούς που έχουν ήδη αρχίσει να προετοιμάζουν μια αναπαλαίωση των γοητευτικών αυτών οικοδομημάτων. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εστιάσει κανείς στο ότι στην Αθήνα σε αντίθεση με άλλες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν συναντάμε τόσο συνοικίες γκέτο. Οι διαφορετικοί πολιτισμοί και οι διαφορετικές φυλές μπλέκονται η μια μέσα στην άλλη και συνυπάρχουν σε όλα τα σημεία της πόλης.

• Τι θα πρέπει να λαμβάνει κανείς υπόψη του όταν απευθύνεται σε νεαρό ηλικιακά κοινό;

Θα πρέπει να έχει την υπομονή να το ακούσει, να το ενθαρρύνει, να χειριστεί σωστά την αμηχανία, το άγχος, το φόβο και την ανασφάλεια του καθώς και να βρίσκεται κοντά κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας.

• Γιατί είναι σημαντικό να υπάρχουν στα μουσεία και στους χώρους τέχνης, προγράμματα που να απευθύνονται σε νεαρό ηλικιακά κοινό;

Γιατί τα παιδιά αγαπούν αυτές τις δραστηριότητες. Είναι γεμάτα ενέργεια και περιέργεια, διψούν για την γνώση και την ανακάλυψη.

• Είστε μια καλλιτέχνιδα που ξεκίνησε την πορεία της στη Γαλλία και την συνέχισε στην Ελλάδα. Ταξιδεύετε επίσης συχνά. Έχετε παρατηρήσει διαφορές στην εκπαίδευση των καλλιτεχνών στις άλλες χώρες σε σχέση με την παρεχόμενη στην  Ελλάδα; Υπάρχει θεωρείτε μια καλά οργανωμένη παιδεία και πολιτιστική πολιτική που λαμβάνει υπόψη της την εκμάθηση και την καλλιέργεια των νέων;

Είναι φανερό ότι τα προγράμματα στη Γαλλία είναι διαφορετικά από την Ελλάδα. Θα αναφέρω ένα παράδειγμα. Μια συνάδελφος άνοιξε ένα εργαστήριο στη Λυών πριν 10 δέκα χρόνια. Στα επόμενα χρόνια άνοιξε ήδη το λιγότερο άλλα πέντε εργαστήρια στις συνοικίες της Λυών. Εκεί υπάρχει πραγματικά ζήτηση τόσο από τους γονείς όσο και από τα παιδιά για χώρους εκμάθησης των εικαστικών.

• Η ενασχόληση με τα εικαστικά από μικρή ηλικία πιστεύετε ότι ευνοεί τον μαθητή να ανακαλύψει την καλλιτεχνική του φύση;

Ασφαλώς. Είναι εμφανές ότι ένα παιδί που έχει μια παραπάνω έφεση και ευκολία σε αυτό πως αργότερα θα τα καταφέρει να το εξελίξει πολύ περισσότερο. Αρκεί να το ανακαλύψει και να το καλλιεργήσει. Αυτό συμβαίνει σε όλους τους τομείς όχι μόνο στα εικαστικά. Μπορεί να αφορά τα αθλήματα, τη μουσική, τις τέχνες, τις επιστήμες. Μέσα από τη διαδικασία της εκπαίδευσης το παιδί θα μάθει να εμπιστεύεται τον εαυτό του και το ταλέντο του. Ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται θα μπορέσουν να επιβεβαιωθούν.

• Καλλιτέχνης, τελικά γεννιέσαι ή γίνεσαι;

Θα έλεγα και τα δύο. Σίγουρα μπορεί να υπάρχει κάποια εκ φύσεως κλίση ή ταλέντο στο σχέδιο σε κάποια παιδιά. Όμως η τέχνη θεωρώ ότι είναι ανοιχτή για όλους τους ανθρώπους που θέλουν να μάθουν ή να εκφραστούν μέσα από αυτή.

• Η καλλιέργεια, η μάθηση και η χαρά της ανακάλυψης καινούριων πραγμάτων δεν περιορίζονται ηλικιακά. Ποια είναι τα οφέλη ωστόσο των νεαρών παιδιών που θα συμμετέχουν στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες ενός μουσείου;

Πέρα από γνώσεις και εμπειρίες, οι νεαροί μαθητές των μουσείων έχουν τη δυνατότητα να γεμίσουν με ενέργεια, ζωντάνια και καλή διάθεση.

• Οι γονείς ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των παιδιών σε δημιουργικές δραστηριότητες; Πιστεύουν ότι η δημιουργία και η καλλιτεχνική έκφραση μπορεί να συνδεθεί και με την μάθηση;

Δυστυχώς όχι. Είναι ακόμη λίγες οι περιπτώσεις στις οποίες μπορούμε να χαμογελάμε θετικά. Είναι πραγματικά κρίμα.

• Συχνά τα παιδιά συγκρίνουν αυτές τις δραστηριότητες με άλλες πιο ελκυστικές και διασκεδαστικές που προτείνονται από διάφορους εκπαιδευτικούς ή πολιτιστικούς θεσμούς. Ποιες είναι οι δυσκολίες του να δουλεύει κανείς με παιδιά;

Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά κουράζονται πιο γρήγορα από ότι οι ενήλικες. Συμβαίνει μάλιστα κάποιες φορές να είναι συγκεντρωμένα για συγκεκριμένη ώρα. Πρέπει λοιπόν όποιος δουλεύει με παιδιά να ξέρει να διαχειρίζεται έξυπνα το χρόνο. Στο εργαστήριο που δουλεύω θα μιλήσουμε λίγο για τη ζωή του καλλιτέχνη, έπειτα θα προσπαθήσω να βρω άλλα στοιχεία που θα κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον τους ώστε να μην χάσουν και τη συγκέντρωσή τους.

Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που θα ξεχωρίζατε μιλώντας για τα έργα των παιδιών;

Τα παιδιά δημιουργούν έργα που χαρακτηρίζονται από φαντασία, αυθορμητισμό και εκφραστικότητα. Ακόμα και στις περιπτώσεις προσπάθειας αντιγραφής ενός έργου άλλου καλλιτέχνη θα παρατηρήσει κανείς πως καταλήγει το καθένα να έχει το δικό του ύφος. Χρειάζεται ωστόσο να έχουν κάποιες κατευθύνσεις κάποιες φορές όπως είναι ο ορισμός ενός θέματος.

• Ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την αξία των παιδικών έργων τέχνης θεωρείτε πως έχει αλλάξει;

Αρκεί να δούμε πιστεύω πως ήδη υπάρχουν μουσεία που φιλοξενούν αυτά τα έργα τόσο στην Αθήνα όσο και σε ολόκληρη την Ευρώπη και τον κόσμο.

• Θα ήθελα τη γνώμη σας. Δεν θα έπρεπε πιστεύετε να δίνουμε περισσότερη έμφαση και σημασία στην ενστικτωδώς καλλιτεχνική δημιουργία του παιδιού από ότι στην κατευθυνόμενη καλλιτεχνική παραγωγή που προέρχεται μέσα από το σχολείο και τους εργαστηριακούς χώρους διδασκαλίας των εικαστικών;

Το πέρασμα από το σχολείο είναι καταστροφικό στο επίπεδο της εκμάθησης του σχεδίου γιατί δυστυχώς συχνά βουλιάζουμε στα στερεότυπα. Και τι εννοώ όταν λέω στερεότυπα; Είναι αυτό το κλασσικό σχέδιο που θα σου δώσει κάθε παιδί εάν του ζητήσεις να ζωγραφίσει ελεύθερο θέμα∙  ένα τετράγωνο σπίτι στο κέντρο της λευκής σελίδας αριστερά ένα δέντρο και δεξιά ένα μπαλόνι. Ωστόσο δεν θα πρέπει να παραβλέπουμε και τις καλές περιπτώσεις, εννοώ υπάρχουν φυσικά και εκπαιδευτικοί που κάνουν καταπληκτική δουλειά με τους μαθητές τους.
Ίσως θα έπρεπε να δούμε λίγο πιο προσεκτικά τα ζωγραφικά μπλοκ  που κυκλοφορούν στο εμπόριο για τα παιδιά. Προσωπικά, απεχθάνομαι τις χρωμοσελίδες. Αν μπορούσα να προτείνω κάτι στους εκπαιδευτικούς και στους γονείς θα ήταν να τα αφήσουν στην άκρη αυτά τα μπλοκ, τις ξυλομπογιές και τις κυρομπογιές που είθισται να δίνουν στα μικρότερης ηλικίας παιδιά. Θα ήταν πιστεύω καλύτερο να καλλιεργήσουν τη φαντασία και να ξεκινήσει αυτό από τα ίδια τα μέσα δημιουργίας και έκφρασης που θα επιλέξουν να δώσουν στο παιδί. Είμαι υπέρ επίσης των διεπιστημονικών εκπαιδευτικών μεθόδων. Η συνεργασία μεταξύ μουσικών, ηθοποιών, εικαστικών  και κάθε είδους καλλιτέχνη καθώς και με ανθρώπους άλλων ειδικοτήτων όπως μάγειρες, χημικούς, φιλολόγους είναι κάτι που θα λειτουργούσε πολύ θετικά εάν εφαρμοζόταν.

• Το ελληνικό κοινό θα λέγαμε ότι δεν είναι ιδιαίτερα εξοικειωμένο με την φωτογραφική αισθητική και την ιστορία της φωτογραφίας. Με βάση αυτά τα δεδομένα, ποια θεωρείτε ότι είναι η σημασία του project που δουλεύετε στο μουσείο Ηρακλειδών; Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα από το project θα έρθει σε επαφή με τη φωτογραφία μια ομάδα συμμετεχόντων που εκπροσωπεί τη νέα γενιά. 

Μέσα από το project τα παιδιά μπορούν να ανακαλύψουν τη φωτογραφία ως ένα πραγματικό έργο τέχνης. Θα μελετήσουμε και θα έχουμε την ευκαιρία να δουλέψουμε με φωτογραφίες που χαρακτηρίζονται αισθητικά από μια  καλλιτεχνική προσέγγιση.

• Μιλήστε μας για τα επόμενα σχέδιά σας.

Ετοιμάζω μια έκθεση με θέμα τις παραδοσιακές ενδυμασίες που θα παρουσιαστεί το 2016. Πρόκειται για μια δουλειά που στηρίζεται στην ιδέα της ομοιότητας που οφείλεται στη γενεαλογική μετάδοση κάποιων στοιχείων από γενιά σε γενιά. Το project θα έχει ως βάση την ίδια μου την κόρη η οποία και έχει μια διπλή ταυτότητα∙ την ελληνική και τη γαλλική. Ντυμένη λοιπόν με μια παραδοσιακή στολή νεαρής νύφης της Αττικής θα συνοδεύεται από τους Γάλλους και Έλληνες προγονούς της ντυμένους με παραδοσιακές στολές από διάφορες περιοχές.
Ας μην τρέχουμε όμως πολύ μακριά. Στα πιο πρόσφατα σχέδιά μου είναι μια έκθεση που θα λάβει χώρα το Μάιο του 2015 και θα έχει ως θέμα το πορτρέτο. Παράλληλα, θα συνεχίζω να την έρευνά μου που αφορά τα δάνεια και τις φωτογραφίες εστιάζοντας στο θέμα της διατροφής μας.  

Last modified: 10/09/2022