Janet Λιοδάκη – Αρώματα Κρήτης στη σκιά της Ακρόπολης

Με μια νέα έκθεση αφιερωμένη στην αγαπημένη της Κρήτη επιστρέφει στον Τεχνοχώρο η Janet Λιοδάκη, αναδεικνύοντας την άγρια ομορφιά του νησιού με την πανέμορφη και πολυποίκιλη βλάστησή του.
Η καλλιτέχνης μας μεταφέρει από τα άνθη και τα λουλούδια του κήπου της, βασική θεματική της προηγούμενης έκθεσης της, στην άγρια χλωρίδα της Κρήτης χρησιμοποιώντας γήινους τόνους και σε συνδυασμό με την σχεδιαστική της λιτότητα και την εντυπωσιακή της ευκρίνεια δίνει μια αίσθηση ζωντάνιας. Μπαίνοντας ο επισκέπτης στην έκθεση πλημμυρίζει από γαλήνη και ταξιδεύει στη φύση ξεφεύγοντας για λίγο από τη βουή της πόλης.

Το μαγικό βοτάνι

Ο Δίχταμος στον εγκρεμό ριζοβολά κι ανθίζει
και στου βουνού τη λειτρουγιά λιβανωτό σκορπίζει. *

Και για σένα κανείς δεν είχε ακούσει
Για σένα ούτε το δίκταμο ούτε το μανιτάρι
Στα μέρη τ΄ αψηλά της Κρήτης τίποτα
Για σένα μόνο δέχτηκε ο Θεός να μου οδηγεί το χέρι…
Οδυσσέας Ελύτης, Το Μονόγραμμα (απόσπ.)

Έχουν περάσει σαράντα χρόνια από την πρώτη εκείνη μεθυστική εμπειρία της ανασκαφής στην κρητική γη. Σεπτέμβριος 1984, Αρχαία Ελεύθερνα, με τον ήλιο να καίει και τη σπάνια βροχή να ευλογεί. Με τα διάσπαρτα όστρακα της τομής να γυαλίζουν στο κοκκινωπό χώμα, ανάμεσα στα σπάρτα και τους σγουρούς σταχτοπράσινους θάμνους της μαλοτήρας. Στο δεκατιανό, στον ίσκιο των δέντρων, μαζί με το ζυμωτό ψωμί της προηγούμενης μέρας και το μικρό κομμάτι της τραχιάς κρητικής γραβιέρας που μας αναλογούσε, οι εργάτες κερνούσαν απλόχερα λάφυρα: ρόδια, βατόμουρα, σταφύλια αγίνωτα, αγριοάχλαδα και κόκκινα μηλαράκια, κυδώνια στυφά, χλωρά καρύδια και τσάγαλα, αγκιναράκια και αβρωνιές, σταμναγκάθια αρτισμένα με λίγη ρακή.
Έχουν περάσει σαράντα χρόνια από τις πρώτες μου καταβάσεις στις αξέχαστες εκείνες χαράδρες, από τα γενναία μας περπατήματα στα κρητικά όρη και τα οδοιπορικά στα φαράγγια, ανάμεσα σε αγκάθια, αίγες και αγρίμια, από τους μικρούς αναπαμούς σε άδεια ορεινά καφενεία, σε δασωμένα βυζαντινά ξωκλήσια και λιθοσπαρμένα μιτάτα, ζωσμένα από τις λιγοθυμικές ευωδιές του ανέμου που διαπερνούσε τα χώματα και τα δέντρα, από τις εξαίσιες εκείνες ολονυχτίες στις ερημιές.
Στην Άγρια Κρήτη της Janet Λιοδάκη, ξαναβρίσκω όλα εκείνα τα ηχοχρώματα και τις μυρωδιές και τα έντονα συναισθήματα που κάποτε με αιχμαλώτισαν. Τη λιτή παλέτα των γήινων, των μικρών λευκών και των χοντροκόκκινων, αναβλύζουσα από κάποια μινωική ανθισμένη τοιχογραφία. Τους σβώλους του χώματος, το χνούδι των φύλλων, την αιχμηρή κόψη της πέτρας, τους αγκαθωτούς σφουγγαρόσχημους αστραγάλους που διασώζουν τον τολμηρό αναβάτη, τις δροσοσταλίδες του πρωινού επάνω στους νεαρούς βλαστούς. Στο σύμπαν της Αγγλίδας ζωγράφου που αγάπησε την Κρήτη σφοδρά και έγινε κομμάτι της εδώ και δεκαετίες, η άγρια χλωρίδα του νησιού αποτελεί οργανικό μίτο πάθους και εξερεύνησης, αποτύπωσης και ανασύστασης. Έχοντας παρουσιάσει στην προηγούμενη ενότητα της δουλειάς της τις μυστικές συμφωνίες του χανιώτικου κήπου της, όπου οι ανάσες, οι συνευρέσεις και τα εκρηκτικά χρωματικά μοτίβα των ανθών και των πλοχμών απαθανατίζονταν με τρόπο ενδελεχή και ανεξίτηλο, η Janet Λιοδάκη επιχειρεί τη φορά αυτή με γραφή και ζωγραφική καθηλωτική, να μας γνωρίσει τη θριαμβική γυμνότητα, την άγρια ωραιότητα του κρητικού τοπίου και τόπου.
Με σχεδιαστική και χρωματική καθαρότητα που σχεδόν ξαφνιάζει εξαιτίας της ακρίβειας και της στιλπνότητας που διέπει κάθε γραμμή, κάθε απόφαση ένσαρκου χρώματος, η ζωγράφος μεταπλάθει και ενεργοποιεί την κρητική φύση, αιχμαλωτίζει με τρόπο απέριττο και σχεδόν αγιογραφικό την αλήθεια του βλέμματος, δημιουργώντας παλλόμενα πεδία μικρών οπτικών θαυμάτων. Υπογραμμίζοντας τις γαιώδεις χρωματικές εξάρσεις που διέπουν τη σύνθεση, συγκροτώντας και συγκρατώντας εκ του φυσικού το επιλεγμένο οπτικό πλάνο. Φωτίζοντας έτσι ένα εξομολογητικό περιπατητικό απόθεμα, ένα συμβολικό σημείο έξεργων φυσικών συμβάντων που γνωρίζει ως εαυτόν.
Ζωγραφίζοντας την άγρια Κρήτη, «το άνθος της Μεσογείου», η Janet Λιοδάκη διασώζει ταυτόχρονα τη συναρπαστική, αρχέγονη και αυτοφυή χλωρίδα της που κατάγεται από τα βάθη του χρόνου. Αιωνόβια δέντρα, θάμνοι και ανάμεσά τους εκατοντάδες ενδημικά φυτά, φυτρώνουν στα βουνά, τα φαράγγια, τα σπήλαια και τα ανατολικά οροπέδια, τις ορεινές λίμνες, τις σφακιανές μαδάρες. Κυπαρίσσια και καστανιές, βελανιδιές και πλατάνια, αγριαμυγδαλιές και κρητικοί κέδροι, φοίνικες του Θεόφραστου, ροδιές, χαρουπιές και αρχαίες ελιές ή φραγκόριζες, μπλεγμένες σε μονοκονδυλιά με ασφεντιλιές, αντραμυθιές, αγκαραθιές, καλοκοιμηθιές και αλισφακιές. Αμπέλια, κισσοί, κουμαριές, μυρτιές, ροδοδάφνες και σφάκες, πρίνοι, σκίνοι, βάτοι και έβενοι, θυμάρια και θρούμπες, αστύρακες, αζόγυροι, αχινοπόδια και κατσοπρίνια, λυγαριές, σπαραγγιές και ασπάλαθοι, έρεικοι, δρακοντιές και ελίχρυσα, ζωγραφίζονται σαν μικρές προσευχές στις δύσβατες κορυφές της Δίκτης και στους γκρεμνούς του δίκταμου -του απόρθητου έρωντα της κρητικής γης. Όλα συντάσσονται και διασώζονται εδώ, στο ευλαβικό οδοιπορικό της ζωγράφου, ενσαρκώνοντας τα ίχνη του Διός, της Αρτέμιδας και της Ειλειθύιας, επιβεβαιώνοντας με τη διαχρονική ύπαρξη και την κυριολεκτική και μεταφορική θεραπευτική ιδιότητά τους, τις περιγραφές του Ομήρου και του Αριστοτέλη, τα συγγράμματα του Ιπποκράτη, του Διοσκουρίδη και του Γαληνού.
Ίρις Κρητικού
Αρχαιολόγος, Ιστορικός της Τέχνης

* απόσπασμα από μαντινάδα της λαογράφου και συγγραφέα Ελένη Πλαγιωτάκη-Σαατσάκη (καταγραφή απαγγελίας: Γιορτή του Έρωντα (Δίκταμου), Έμπαρος, 2002).

Last modified: 09/01/2025