Janaina: Η Βραζιλιάνα εικαστικός αναζητά το απώτατο αδιαίρετο σημείο

Ευανθία Τζιμούρτα

Διεθνή - Ελεύθερα Θέματα

Γεννημένη στο São Gotardo, της περιοχής Minas Gerais στη Βραζιλία (1974), η Janaina ζει και εργάζεται στο Σάο Πάολο. Αποφοίτησε από την Αρχιτεκτονική το 1999 και στη συνέχεια σπούδασε Καλές Τέχνες στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστήμιο του Minas Gerais της Βραζιλίας. Θεωρείται από τους σημαντικότερους εκπροσώπους διεθνώς της σύγχρονης τέχνης στη Βραζιλία.

Η καλλιτεχνική της δημιουργία περιλαμβάνει γνώσεις αρχιτεκτονικής, φυσικής και μαθηματικών καθώς και τις παρατηρήσεις της σχετικά με το χρόνο, και πως επηρεάζει την κοσμοθεωρίας της. Η δουλειά της μεταφέρεται σε διάφορες κλίμακες – από αντικείμενα μέχρι μεγάλους δημόσιους χώρους.
Έχει παρουσιάσει έργα της σε εκθέσεις και παραστάσεις στο Sao Paolo, Brasilia, Belo Horizonte, Belem, Paraty, αλλά και στην Ιταλία, Γαλλία, Αγγλία.
Έχει ασχοληθεί με διαφορετικά καθημερινά υλικά κυρίως κορδέλες, υφάσματα και ξύλο. Στην τελευταία της δουλεία όμως, τη σειρά Ciclotrama που ξεκίνησε το 2010, επιλέγει να ασχοληθεί με τα σχοινιά και τα νήματα.
Η Ciclotrama είναι μία λέξη που επινόησε η ίδια η Janaina Μello Landini. O κύριος στόχος είναι να παρουσιάσει ένα «κυκλικό τμήμα ή κυκλικό σχέδιο» που διαπερνά το χώρο και διαλύει τη μάζα του σχοινιού σε κυκλική και ελεύθερη χειρονομία. Η ιδέα είναι να «ξεσηκώσει» το Χρόνο από το εσωτερικό, ξεδιπλώνοντας τα νήματα του ίδιου σχοινιού σε συνεχείς διακλαδώσεις, μέχρι να φτάσει στο τελευταίο αδιαίρετο στάδιο, ένα σημείο που συγκρατεί τα πάντα σε τέλεια ισορροπία. Ουσιαστικά αναζητά το «ά-τομο» (το μη διαιρετό) όπως το αντιλήφθηκαν ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος ως προϋπόθεση της αιωνιότητας.
Αυτή η εικόνα ενός διχτυού που δημιουργείται από τα νήματα, θυμίζει από ρίζες των φυτών, μέχρι το κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος, τις νευρικές απολήξεις των νευρώνων, ή και ηλεκτρικές δέσμες ακτινών. Μέσα από τη δημιουργία των έργων της, διερευνά τις καθολικές αρχές που ρυθμίζουν τη δυναμική των υγρών ή τα οικοσυστήματα γενικά.
Όμως, το Ciclotrama μπορεί να είναι ένα τμήμα ενός συνεχούς και δυαδικού κύκλου, μια σχηματική δομή με ένα ιεραρχικό χαρακτηριστικό, που αποτελείται από αλληλεξαρτώμενα μέρη, όπου το ίδιο το σχοινί καταλήγει σε πολλά μέρη την ίδια στιγμή. Το ακαδημαϊκό υπόβαθρο της αρχιτεκτονικής την οδηγεί να σχεδιάζει καθεμία από τις εγκαταστάσεις της, μέσω διαρθρωτικών και μαθηματικών υπολογισμών, υλοποιώντας τις ιδέες που προέκυψαν από την παρατήρηση.
Από την άλλη πλευρά είναι η χειρωνακτική εργασία, η ύφανση του σχοινιού και του υφάσματος, που προήλθε από την παράδοση των μοδιστρών που της δίδαξαν να υφάνει. Είναι επίσης ένα ουσιαστικό κομμάτι της πρακτικής της. Είναι αυτή η ίδια πρακτική που τη συνδέει με το έργο άλλων καλλιτέχνιδων που χρησιμοποίησαν την ύφανση: Annie Albers, Louise Bourgeois, Teresa Lanceta, Gego, Claire Zeisler, Etel Adnan, Sheila Hicks και η Maria Lai, είναι μερικές από αυτές. Όλες εξέφραζαν κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα «τυλιγμένα» στα κλωστοϋφαντουργικά έργα τους, όπου τα νήματα και τα σχοινιά, υπογραμμίζουν τις έννοιες του άγχους και της έντασης.
Η εγκατάσταση είναι ένα σύνολο υλικών στοιχείων και το χωροχρονικό του χαρακτηριστικό είναι απαραίτητο για την καθιέρωση μιας σχέσης μεταξύ του έργου τέχνης και του θεατή. Τέλος, τα συναισθήματά της προέρχονται από το διαμορφωμένο αντικείμενο, η απουσία ακαμψίας μινιμαλιστικών γεωμετρικών μορφών είναι σαφής, δεν είναι προγραμματισμένη τέχνη αλλά «δράση – τέχνη» που θεωρεί το Χρόνο ως μια μη επαναλαμβανόμενη και συνεχώς μεταβαλλόμενη δημιουργική στιγμή.