Invitation to a little zen experience ή οι «σπουδές αθανασίας» της Βερονίκης Δαμιανίδου

Μαρίνα Κανακάκη

Ιστορικός Τέχνης - Μουσειολόγος

Εκείνος περίμενε να γίνει Βασιλιάς, Τέλειος, Μάστορας για να φτιάξει κάτι «καλό»…
Αυτή η φαύλη αναμονή τον καθιστούσε εσωτερικά όλο «κρυστάλλινο». Φοβόταν πως θα έσπαγε με το παραμικρό, σαν το ξερό κλαδί ενός νεκρού δέντρου κάτω από το βάρος ενός αετού ή στο φύσημα του ανέμου.
Η Βερονίκη αντιθέτως γνώριζε πως αυτό το «καλό» βρίσκεται παντού γύρω… Εδώ κάτω, στο χώμα που λερώνει τα παπούτσια… Στα πόδια σου που σε σηκώνουν και σε πάνε πιο πέρα… Αλλά κι εκεί, πάνω, πίσω, διαγώνια… Και γνώριζε πως μπορείς να το αγγίξεις, να το πιάσεις και να το χαϊδέψεις μέσ’ από ένα γαλήνιο, πνευματικό βλέμμα.
Όπως η Βερονίκη σε προσκαλώ να περπατήσεις για λίγο χωρίς να σε νοιάζει ποιος είσαι… Σαν να ήσουν μονάχα το περιτύλιγμα μιας ψυχής που ζητά φως και οξυγόνο. Βοήθησέ την. Άφησε το Εγώ σου να αποτραβηχτεί όπως αποσύρεται η θάλασσα και επανέρχεται ολόδροση.
Μια καθημερινή κινέζικη τσαγιέρα… Ένας ολόκληρος κόσμος! Δεν χρειάζεσαι μεγαλεία για να μην νιώθεις στενή τη ζωή σου. Η πολυτέλεια δεν είναι ηδονή. Δες τα έργα της Βερονίκης… Η ηδονή είναι πολυτέλεια.
Στενή ζωή; Λίγο σαν να κοιμάσαι αιώνια σ’ ένα χρυσό φέρετρο; Ή μήπως παραδόξως σαν να βρίσκεσαι στην κορυφή ενός βουνού το οποίο δεν μπορείς να δεις ολόκληρο από κει πάνω; Μην αγνοείς εκείνο που δεν βλέπουν τα μάτια σου και μπες από την αόρατη μισάνοιχτη πόρτα που σε καλεί σ’ ένα «ίσως». Η ελπίδα σε πάει μακρύτερα από τον φόβο. Μη δειλιάσεις μπροστά στο «πάλι από την αρχή». Θυμήσου τα παιδιά που χτίζουν τα Lego τους και με μια κίνηση τα ρίχνουν όλα κάτω. Μην εξαπατηθείς από την πεπατημένη οδό της αμφιβολίας που βγάζει στη θορυβώδη Λεωφόρο «Αδυνάτου». Έρχεται μια μέρα όπου, σαν τη Βερονίκη, άλλο δεν μπορείς ν’ ακούς αυτή την κακοφωνία. Κλείσε και τα μάτια σου για να μπορέσεις να δεις τα πάντα. Η ανακάλυψη βρίσκεται σε ότι πιο κρυφό αντιλαμβάνεσαι από τα «προφανώς» των άλλων.
Μια βαρκούλα σαν σχισμή: λιτή υδατογραφία της Βερονίκης.
Πρόσεχε τις λέξεις. Οι λέξεις δύσκολα βλέπουν ορθάνοιχτα όπως μπορεί η καρδιά. Άσε την σκέψη σου να μετατραπεί σε ένστικτο. Την σκέψη σου να γίνει ζώο… Και δες λοιπόν με την καρδιά σου. Φαίνονται όλα πιο όμορφα. Σιγά σιγά ξεχάσου όπως εξατμίζεται κάποιο ζαλιστικό υγρό … «Ζωγραφίζω για να μη σκέφτομαι. Τουλάχιστον όχι με το νου μου, παρά με την καρδιά μου. Η διαδικασία όλη αυτή, είναι για εμένα ένας μικρός διαλογισμός. Ο δικός μου τρόπος να βρίσκομαι στο κέντρο μου και να αδειάζω την… κούπα μου».
Η αύρα δεν φυλάγεται σε εγκυκλοπαίδειες. Μην την γυρεύεις μέσα στα γράμματα αλλά ίσως ανάμεσά τους. Αγάπα την σιωπή. Μια γεμάτη καρδιά δεσπόζει σε κάθε τι περιττό στον κόσμο.

Ακούμπησέ τη για λίγο σ’ αυτή την πετρούλα. Και αγάπα την πετρούλα πριν θεοποιήσεις το βουνό. Αφού τόσοι σου είπαν πως η ευτυχία δε βρίσκεται στην κορυφή του μα στο σκαρφάλωμα. «Η ζωγραφική μπορεί να είναι ένας πολύ πνευματικός δρόμος. Εξαρτάται από τις προθέσεις και τα κίνητρα του κάθε δημιουργού.
Όσον αφορά εμένα, τη μεγαλύτερη σημασία έχει η διαδικασία. Το παιχνίδι με τα χρώματα, τα σχήματα, τους τόνους. Οι λεπτές ισορροπίες που φτιάχνουν αρμονία, σε μια ζωγραφιά».

Όπως η Βερονίκη, κράτα σαν ασπίδα μέσα σου την ανάγκη να αγαπάς, και δες όλη αυτή την αγάπη να πολλαπλασιάζεται καθώς τη μοιράζεις. Δες την πίκρα να σβήνει και μαζί της καθετί σκοτεινό, εκτός απ’ την κομψή νύχτα με τα σκούρα γάντια και τα αστέρια-δαχτυλίδια της που ποτέ δεν χάνουν τη λάμψη τους. «Νομίζω ότι είναι πολλά τα βάρη και η ασχήμια γύρω μας… Αν δεν ονειρευτούμε, πώς θα ζήσουμε; Κάθε ζωγραφιά –όπως και κάθε ήχος– μπορεί να μας δονεί σε συγκεκριμένες συχνότητες. Ε, ας επιλέξουμε να μας πηγαίνουν, να μας ταξιδεύουν ψηλά και μακριά!»
Και ενώ η θλίψη ναυαγεί και ο θόρυβος βουβαίνει, παραμένει ότι αταλάντευτο, ακλόνητο και αμετάβλητο. Ο ουρανός, τα πουλιά και τα σύννεφα. Η απεραντοσύνη της ακαταμάχητης φύσης, καθαρής και βαθιάς σαν βλέμμα ερωτευμένου. Τα περήφανα δέντρα, τα άγρια λουλούδια και οι καλοπροαίρετες φυλλωσιές. Ένα σεμνό κοχύλι. Γάτες, δελφίνια, κοριτσάκια… αθώα. Δυο ψάρια-σκίτσα που χορεύουν. Αχ, και αυτές οι φευγαλέες εντυπώσεις που σου αφήνουν η θάλασσα, ο αέρας και η βροχή και που μέσα στη μεγάλη μοναξιά αναπολείς για ν’ αναπνεύσεις καλύτερα. Να νιώσεις ελαφρύς όπως τούτος ο άγγελος που πετάει όλο χάρη.
«My little zen ή…σπουδές αθανασίας» διευκρινίζει η Βερονίκη. «Είναι λοιπόν, το μικρό μου ζεν, διότι μικρή και αρχάρια κι εγώ. Διότι ακόμη, απέχω αρκετά από αυτό και έχω δρόμο να διανύσω. Εν τέλει, όλα αυτά τα έργα που θα μοιραστώ μαζί σας, δεν είναι παρά μικρά κομμάτια αυτού που ονειρεύομαι να γίνω. Κι αν ένας τρόπος να κατακτήσει την αθανασία ένας άνθρωπος, είναι μέσα από τα δημιουργήματά του, τότε κάθε μικρή μου ζωγραφιά, είναι μια σπουδή –μονάχα– αθανασίας. Παρεμπιπτόντως, έχω ένα μικρό κήπο ζεν στο σπίτι μου. Αυτόν με την άμμο, όπου γράφεις και σβήνεις για να γράψεις ξανά…Τίποτα να μη μένει, παρά μονάχα το παιχνίδι με τα σχήματα…»
Γίνομαι και εγώ μια Βερονίκη…
Μy little zen, my little world, my little word… Κανείς άλλος δεν σ’ έχει ανάγκη όσο εγώ, μικρέ δικέ μου κόσμε. Είμαι ένα θραύσμα σου… Μικρέ μου zen κόσμε απ’ όπου δεν χάνεται το άρωμά των κομμένων, των νεκρών λουλουδιών. Δεν χάνεται αυτός ο δικός μας μικρός κόσμος. H συγκίνησή μου τον θρέφει. Η πινελιά της Βερονίκης Δαμιανίδου είναι το αίμα του. Και τρέχει, τρέχει, τρέχει μέσα στις γερές αλλά ευαίσθητες ρίζες του. Αυτός ο κόσμος, ο δικός μας δεν έχει αιχμηρές γωνίες. Μαλακά και σβηστά είναι τα περιγράμματά του. Εκεί μέσα, το αεράκι σκορπίζει τα ανούσια. Εκεί μέσα, έχουμε κρυμμένους τους θησαυρούς μας. Οι δυο μας ξαναγινόμαστε παιδιά. Και η ζωή αιωρείται ανάλαφρη και αισιόδοξη. «Ευγενικά, λιτά και σβέλτα… Αυτό θα ήθελα να δώσω σαν μήνυμα σε κάποιον που κοιτάζει τις ζωγραφιές μου. Θα ήθελα να μπορέσω να του πω να κινηθεί έτσι ακριβώς στη ζωή του, και το πέρασμά του από τον κόσμο να έχει ομορφιά και ευγένεια. Πιστεύω στη χαρά της Ζωής, και στην πρόοδο εντός κι εκτός της σάρκας μας. Η ζωγραφική μου δε θα μπορούσε παρά να δείχνει αυτό ακριβώς. Έναν τρόπο, έναν δρόμο να βρίσκεται κανείς κοντά στην ομορφιά που κρύβει εντός του. Θα ήθελα να γεννά συναισθήματα και σκέψεις θετικές, που προάγουν το πνεύμα του».
Το little zen της Βερονίκης: ένα μόριο, μια κουκκίδα. Μικροσκοπική αλλά χρήσιμη. Απαραίτητη σ’ εμένα. Μια ηχώ που απαντά στο αέναο Γιατί μου.
Οι ζωές μας περνούν. Αιμορραγούν… Αναίσθητο ρολόι! Γυρνάμε τις σελίδες. Και αν παραμένουν κενές κάποιες απ’ αυτές, τουλάχιστον πεθαίνουμε χωρίς επιπλέον αλυσίδες. Ζωές αιθέριες μα και περιεκτικές όπως οι ακουαρέλες της Βερονίκης.
Χρόνο, χρόνο, χρόνο… Χρειάζεσαι χρόνο για να μάθεις να είσαι μέσα στον Χρόνο. Μέσα στο παρόν. «Όλη αυτή η διαδικασία μετρά περισσότερο από όλα και από το αποτέλεσμα ίσως… Γιατί; Γιατί ακριβώς εκείνη τη στιγμή, τη στιγμή που βουτώ το πινέλο στο νερό και στο χρώμα, ή που το απλώνω στο χαρτί, δεν υπάρχει τίποτε άλλο. Όση ώρα κι αν ζωγραφίσω, είναι μια στιγμή. Ένα παρόν και βρίσκομαι σε αυτό!»
Τώρα.
Τώρα βρέχει… Ας αγαπήσουμε κάθε σταγόνα βροχής.