Van Gogh: η καυτή αλήθεια ενός μεσημεριάτικου ήλιου

Εύα Τζιμούρτα

Ιστορικός Τέχνης – Διαπολιτισμική Επικοινωνία

Το μουσείο Orsay στο Παρίσι παρουσιάζει μέχρι τις 6 Ιουλίου την έκθεση «Van Gogh/Artaud ο αυτόχειρας της κοινωνίας (le suicidé de la société)». Πρόκειται για μια έκθεση 46 έργων του Ολλανδού ζωγράφου Van Gogh, τα οποία δημιούργησε τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του και συνοδεύονται από λέξεις και στίχους του Γάλλου δοκιμιογράφου, ποιητή, ηθοποιού και σχεδιαστή Antonin Artaud (1896 – 1948).

Η «μεταθανάτια» φιλία των δύο αντρών γεννήθηκε το 1947 όταν ο Artaud κλήθηκε να υπερασπιστεί τον Ολλανδό ζωγράφο με αφορμή τη δημοσίευση κειμένου του ψυχιάτρου F. J. Beer με τίτλο «Ο δαίμονας του Van Gogh». Ο Artaud, στιγματισμένος και ο ίδιος από την τρέλα, έχοντας εγκλειστεί ήδη σε ψυχιατρικές κλινικές και έχοντας υποστεί πολλαπλά ηλεκτροσόκ, ταυτίζεται άμεσα με το ζωγράφο και αντίθετα με την επικρατούσα ψυχιατρική άποψη, δίνει τη δικιά του ερμηνεία για τα έργα του Ολλανδού καλλιτέχνη. Με το κείμενο του «ο αυτόχειρας της κοινωνίας», υποστηρίζει με θέρμη ότι ο Van Gogh δεν ήταν τρελός, απλά η κοινωνία δεν άντεξε την αλήθεια του: «Δεν υπάρχουν φαντάσματα στα έργα του Van Gogh, ούτε οράματα, ούτε παραισθήσεις. Είναι η καυτή αλήθεια ενός μεσημεριάτικου ήλιου. Είναι η γυμνή και η αγνή φύση, έτσι όπως μας αποκαλύπτεται».

Σύμφωνα με τον Γάλλο συγγραφέα, ο Van Gogh ξέφυγε «από την κυριαρχία της σάρκας πάνω στο πνεύμα» και η κοινωνία «για να τον τιμωρήσει γι’ αυτήν του την παρέκκλιση, τον αυτοκτονεί».
Αντικρίζοντας τα έργα του διάσημου ζωγράφου, οι γραπτώς διατυπωμένες λέξεις και σκέψεις του Artaud που μας φανερώνονται σε παράλληλο χρόνο, γίνονται ψίθυροι στο αυτί του επισκέπτη στοχεύοντας στη συνείδησή του: «Προσοχή στα όμορφα τοπία του Van Gogh, τα στροβιλιστά, τα ειρηνικά, τα ταραγμένα και τα γαλήνια. Είναι η υγεία ανάμεσα στο καυτό πυρετό που θα εμφανιστεί δύο φορές. Είναι ο πυρετός ανάμεσα σε δύο στιγμές εξεγερμένης υγείας».

Ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ γεννήθηκε σ’ ένα χωριό της Ολλανδίας στις 30 Μαρτίου του 1853.
Επέλεξε να φύγει από τη ζωή στις 29 Ιουλίου 1890, καθώς αυτοπυροβολήθηκε στο στήθος. Ασυμβίβαστος, αυτοκαταστροφικός, άνθρωπος της ρήξης, της επανάστασης είναι ο ζωγράφος που καθόρισε και σημάδεψε την τέχνη όσο άλλος κανείς. Η τέχνη και η άποψη για την τέχνη μετά τον Βαν Γκογκ δεν θα ήταν ποτέ ίδια.