Δέκα ζωγραφικά πορτρέτα μετά την ανακάλυψη
της φωτογραφίας…                                                                                     

Η ανθρώπινη φιγούρα είναι μια ενδιαφέρουσα πρόκληση για κάθε καλλιτέχνη, καθώς υπάρχει μεγάλο εύρος ερμηνείας σε οποιοδήποτε σημείο του εικονιστικού έργου. Είναι φυσικό, η ερμηνεία για το πώς φαίνεται ένα άτομο, να διαφέρει σημαντικά από έργο σε έργο και από καλλιτέχνη σε καλλιτέχνη.
Η φιγούρα και το πορτρέτο απασχολούν τους καλλιτέχνες εδώ και πολλούς αιώνες και είναι γεγονός ότι έχουν παραχθεί μερικά από τα μεγαλύτερα έργα στην ιστορία της τέχνης. Από τους κλασικούς πίνακες της αναγεννησιακής περιόδου, κομμάτια διαχρονικής ομορφιάς όπως το «Venus de Milo» του Botticelli, τη Mona Lisa del Giocondo του Λεονάρντο Νταβίντσι, πιο αφηρημένα έργα, όπως το «Weeping Women» του Picasso, μέχρι τις ακραίες τεχνικές φωτορεαλισμού που χρησιμοποιούνται από καλλιτέχνες όπως το Chuck Close.

Ούτως ή άλλως τα διαφορετικά στυλ των καλλιτεχνών αποθεώνουν την ποικιλομορφία στην εικαστική δημιουργία. Η καταγραφή της μορφής και του προσώπου, είναι μια από τις πιο συχνά παραγόμενες μορφές τέχνης. Βλέπετε ο καλλιτέχνης περιβάλλεται από χιλιάδες χιλιάδων ανθρώπους – μοντέλα που προκαλούν τη διάθεση και το πάθος να τα ερμηνεύσει με το δικό του ζωγραφικό τρόπο. Δημοσιεύουμε πορτρέτα μεγάλων ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών που φιλοτεχνήθηκαν στα πρώτα χρόνια μετά την ανακάλυψη της φωτογραφίας. Παράλληλα με τα ζωγραφικά πορτρέτα δημοσιεύονται φωτογραφίες των ανθρώπων που εικονίζονται στα πορτρέτα.

Gustav Klimt – Adele Bloch-Bauer

Gustav Klimt, Adele Bloch Bauer I, 1907 

Adele Bloch-Bauer με τον Gustav Klimt

Την περίοδο που ο Γκούσταβ Κλιμτ προσθέτει στον καμβά το φύλλο χρυσού ξεχωρίζουν δύο έργα: το διάσημο «φιλί» και το πορτρέτο της  Adele Bloch-Bauer. Ήταν η σύζυγος του επιχειρηματία Ferdinand Bloch-Bauer προστάτη των τεχνών. Το έργο το είχε παραγγείλει ως δώρο για την επέτειο γάμου των γονιών της Adele. Το έργο εκλάπη από τους ναζί, μετά τον πόλεμο εκτέθηκε στο μουσείο Belvedere. Το 2006 επιστράφηκε στην οικογένεια και αργότερα πουλήθηκε για 135 εκατομμύρια δολάρια. 

James Abbott McNeill Whistler «Σύνθεση σε γκρι και μαύρο», 1871

Anna Abbott McNeill Whistler

James Abbott McNeill Whistler και η μητέρα του

Η Άννα ΜακΝιλ Γουίστλερ μετά το θάνατο του συζύγου της επέλεξε να ζει στο Λονδίνο. Εκεί ο James Abbott McNeill Whistler ζωγράφισε το   τη μητέρα του όταν αυτή ήταν 67 ετών. Αν και το έργο είναι γνωστό ως «Η μητέρα του Γουίστλερ» ο ίδιος το τιτλοφόρησε «Σύνθεση σε γκρι και μαύρο».

Gertrude Stein από τον Πάμπλο Πικάσο, 1905, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Λάδι σε καμβά (100 x 81,3 cm)   

Η Gertrude Steinwith με φόντο το πορτρέτο της

 Pablo Picasso – Gertrude Stein

Διάσημη συγγραφέας η Gertrude Stein το 1903 μετακομίζει από το Όκλαντ της Καλιφόρνιας στο Παρίσι όπου συνεργάζεται και συναναστρέφεται με τους σημαντικότερους καλλιτέχνες και συγγραφείς της γαλλικής πρωτεύουσας. Στο σπίτι της συναντώνται ο Pablo Picasso, ο Ernest Hemingway, ο F. Scott Fitzgerald, ο Sinclair Lewis, ο Ezra Pound, ο Sherwood Anderson, ο Henri Matisse. Η υποστήριξη της Στάιν ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τον Πικάσο, ο οποίος αναγνώρισε την προστασία της ως καταλύτη για την πρώιμη επιτυχία του. Το 1905 φιλοτεχνεί το πορτρέτο της, το οποίο ο καλλιτέχνης πίσευε ότι τον εκφράζει περισσότερο από κάθε άλλο πορτρέτο που δημιούργησε.

Henri Matisse, Woman with a Hat, 1905

Η Amelie με τον Henri Matisse

Henri Matisse και η Amélie

Το 1905, ο Henri Matisse ζωγραφίζει τη «Γυναίκα με καπέλο». Είναι ένα πολυχρωματικό πορτρέτο της συζύγου του καλλιτέχνη Amélie. Μπορεί το έργο να εντυπωσιάζει με την εκφραστικής προσέγγισης του Matisse και την επιρροή του από το φωβισμό, αλλά ο καλλιτέχνης παιγνιωδώς τονίζει και το επάγγελμα της γυναίκας του που είχε κατάστημα καπέλων. Έζησαν μαζί 40 χρόνια. Χώρισαν το 1939 και ο Ματίς της εξομολογήθηκε: «Σ ‘αγαπώ ακριβά, αλλά θα λατρεύω πάντα περισσότερο τη ζωγραφική».  Η Αμελί εντάχτηκε στην Αντίσταση, συνελήφθη από τους ναζί και φυλακίστηκε για έξι μήνες.

Grant Wood -American Gothic, 1930

Η αδελφή του καλλιτέχνη Nan Wood Graham με τον οδοντίατρο Dr. Byron McKeeby

Grant Wood και τα αταίριαστα πρόσωπα  

Ένας από τους διασημότερους πίνακες της αμερικανικής εικαστικής σκηνής είναι το «American Gothic». Τον φιλοτέχνησε το 1930 ο καλλιτέχνης Grant Wood. Έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο σκυθρωπός  άνδρας και η γυναίκα είναι ένα ζευγάρι αγροτών. Κι όμως πρόκειται για ένα τελείως διαφορετικό δίδυμο: ποζάρουν η νεότερη αδελφή του καλλιτέχνη, Nan Wood Graham, και ο οδοντίατρος, ο Byron McKeeby. Εμπνεύστηκε το έργο από το γοτθικού ρυθμού σπίτι του Charles Dibble στην Αϊόβα. Επειδή το έργο επιδέχεται πολλές ερμηνείες σχετικά με τα δύο πρόσωπα που εικονίζονται ο καλλιτέχνης δήλωσε το 1941: «Αυτό που έχει σημασία είναι αν αυτά τα πρόσωπα είναι αληθινά στην αμερικανική ζωή και αν αποκαλύπτουν κάτι για τον τρόπο ζωής»

Το πορτρέτο του Paul Gachet από το Βίνσεντ Βαν Γκογκ, 1890

Ο γιατρός Paul Gachet

Βίνσεντ Βαν Γκογκ και ο γιατρός Paul Gachet

Με υπόδειξη του Καμίλ Πισαρό, ο Τεό προτείνει ως τόπο κατοικίας στον Βίνσεντ το χωριό Auvers-sur-Oise. Εκεί θα τον φρόντιζε ο Paul Gachet ένας παθιασμένος με την τέχνη ερασιτέχνης χαράκτης. Μετά από ένα χρόνο στο ίδρυμα ο Βαν Γκογκ βρήκε επιτέλους τον άνθρωπο που θα μοιραζόταν τις ανησυχίες του για την τέχνη. Δύο πορτρέτα του Gachet σφράγισαν τη σχέση τους. Γράφει στην αδελφή του ο Βίνσεντ: «Έκανα το πορτρέτο του Γκασέ με μια μελαγχολική έκφραση, η οποία θα μπορούσε κάλλιστα να φαίνεται σαν ένας μορφασμός σε όσους το βλέπουν … Λυπημένος μα ευγενικός, αλλά ξεκάθαρος και ευφυής, δηλαδή όπως όλα τα πορτρέτα θα έπρεπε να γίνονται… υπάρχουν  κεφάλια που μπορούν να παρατηρούνται για πολύ καιρό και αυτό ίσως να το κοιτάζουν με ενδιαφέρον για περισσότερο από χίλια χρόνια αργότερα». 

Πορτρέτο του Φωκίωνα Δημητριάδη από το Γιάννη Μόραλη, 1951

Φωκίων Δημητριάδης

Γιάννης Μόραλης – Φωκίων Δημητριάδης

Το 1951 ο Γιάννης Μόραλης φιλοτέχνησε το πορτρέτο του Φωκίωνα Δημητριάδη, κορυφαίου πολιτικού γελοιογράφου του 20^ου αιώνα στην Ελλάδα. Τα σκίτσα του ασκούσαν μεγάλη επιρροή στους αναγνώστες των εφημερίδων και γι’ αυτό λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη από τους πολιτικούς. Ο Δημητριάδης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1894, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1918 και από το 1922 αφοσιώθηκε αποκλειστικά στην πολιτική γελοιογραφία.  

Το πορτρέτο της δεκαεξάχρονης βασίλισσας Όλγας από το Νικηφόρο Λύτρα, 1867

Ο Βασιλιας Γεώργιος με τη Βασίλισσα Όλγα

Νικηφόρος Λύτρας – Βασίλισσα Όλγα

Ο μεγάλος μας καλλιτέχνης Νικηφόρος Λύτρας φιλοτέχνησε το πορτρέτο της βασίλισσας Όλγας όταν αυτή ήταν 16 ετών, χρονιά που παντρεύτηκε το βασιλιά Γεώργιο και έγινε βασίλισσα της Ελλάδας (1867). Πέθανε το 1926 στη Ρώμη όπου ζούσε η έκπτωτη βασιλική οικογένεια της Ελλάδας. Ο Νικηφόρος Λύτρας γεννήθηκε στην Τήνο το 1832 και πέθανε το 1904. 

Πορτρέτο του Γιώργου Νάζου από το Νικόλαο Γύζη, 1880

Γεώργιος Νάζος, 1891

Νικόλαος Γύζης – Γεώργιος Νάζος

Το πορτρέτο ενός από τους ανθρώπους που πρόσφεραν σημαντικά στην ελληνική μουσική, Γεώργιου Νάζου, φιλοτέχνησε το 1880 ο Νικόλαος Γύζης. Ο Νάζος γεννήθηκε στην Τήνο όπως και ο Νικόλαος Γύζης.  Τοποθετήθηκε διευθυντής στο Εθνικό Ωδείο το 1895 και είναι ο πρώτος που ίδρυσε τη συμφωνική ορχήστρα του Ωδείου, σχολή βυζαντινής μουσικής και αναδιοργάνωσε τη δραματική σχολή του Ωδείου. Αποσύρθηκε το 1924 με κλονισμένη την υγεία του. Πέθανε το 1934.

Το πορτρέτο της Σοφίας Λασκαρίδη από τον Κωνσταντίνο Παρθένη, 1900

Σοφία Λασκαρίδου

Κωνσταντίνος Παρθένης – Σοφία Λασκαρίδου

Ζωγράφος και ακτιβίστρια. Ο Κωνσταντίνος Παρθένης Είναι η πρώτη γυναίκα που εισήχθη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ύστερα από ισχυρές πιέσεις που άσκησε στο βασιλιά Γεώργιο Α’. Η Σοφία Λασκαρίδου υπήρξε πρωτοπόρος στο γυναικείο κίνημα στην πατρίδα μας. Υπήρξε μαθήτρια των Νικηφόρου Λύτρα, Γιώργου Ιακωβίδη, Οδυσσέα Φωκά και Γεώργιου Ροϊλού. Το πορτρέτο της από τον Κωνσταντίνο Παρθένη του 1990 τιτλοφορείται «Κυρία της Belle Epoque (Προσωπογραφία Σοφίας Λασκαρίδου).

Last modified: 25/11/2020