Χριστόφορος Κατσαδιώτης: Οι ήρωες μου είμαστε όλοι εμείς, παραμορφωμένοι από το πέρασμα της ζωής

Αντικρίζοντας σε μια έκθεση τα έργα του είχα την αίσθηση πως ακολουθούσα έναν παράξενο λαγό με γιλέκο και πέφτοντας άθελά μου μέσα στη φωλιά του, περνούσα από την επιφάνεια στο εσωτερικό της Γης για να βρεθώ σε μια ελεύθερη πτώση. Ένιωσα δηλαδή σαν την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Γιατί πράγματι ο κόσμος του Χριστόφορου Κατσαδιώτη είναι ένας κόσμος θαυμάτων και απίστευτων καταστάσεων, όπου μπορείς να περιμένεις τα πάντα. Τα πρόσωπα, οι προοπτικές, οι γωνίες, η αίσθηση του χιούμορ και οι εμπνευσμένες ιδέες του σε οδηγούν σε μια μαγευτική περιήγηση.
——————————————————————-
Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου από το catisart.gr
——————————————————————-
Ένας κόσμος παιδικής αφέλειας και ανησυχίας, που περιέχει όλα τα ερωτήματα, τις αγωνίες και τα μυστήρια της εποχής μας και ταξιδεύει τον παρατηρητή των έργων του στη χώρα της φαντασίας, μια χώρα γεμάτη απορίες και περιέργεια.

Το όνομα του εικαστικού Χριστόφορου Κατσαδιώτη είναι σχεδόν απόλυτα συνυφασμένο με την οξυγραφία. Εκφράζει με αυτήν την προσωπική του ευαισθησία και την πλαστική πληρότητα των μορφών του. Όπως ο ίδιος ομολογεί στη συζήτησή μας, όταν πρωτοήρθε σε επαφή μαζί της και κατάλαβε περί τίνος επρόκειτο, είπε στον εαυτό «αυτό το πράγμα είναι μαζοχιστικό, δεν θέλω να το ξαναπιάσω στα χέρια μου». Τελικά όμως… κόλλησε γοητευμένος από τις μεγάλες εκφραστικές δυνατότητες της μεθόδου, πειραματίστηκε με το είδος και τελειοποίησε βαθμιαία τη δύσκολη τεχνική της. Οι γραμμές στα τεχνικής και αισθητικής αρτιότητας δημιουργήματά του είναι σαφέστατα διαχωρισμένες η μία από την άλλη και γίνονται εξαιρετικά λεπτές, κομψές και αέρινες με πλούτο φωτοσκιάσεων. Αξίζει να σημειώσουμε πως η οξυγραφία είναι μια ιδιαιτέρως απαιτητική τέχνη που χρειάζεται πειθαρχία, στρατηγική και άπειρη υπομονή. Σ’ αυτήν έχουν εντρυφήσει ο Άλμπρεχτ Ντίρερ, ο Ρέμπραντ, ο Εντγκάρ Ντεγκά, ο Εντουάρ Μανέ, ο Καμίγ Πισαρό και άλλοι σπουδαίοι ζωγράφοι.
Τα έργα του τους τελευταίους μήνες έκαναν ένα μικρό ταξίδι από το Παρίσι, όπου ζει και εργάζεται μόνιμα, στην γκαλερί Ζουμπουλάκη και ύστερα στο «Φουγάρο» του Ναυπλίου για να επισκεφθούν την Ελλάδα αλλά και να δώσουν την ευκαιρία σε ειδήμονες του αντικειμένου αλλά και σε όσους ενδιαφέρονται, να βουτήξουν βαθιά στο φανταστικό σύμπαν του. Στιγμές εφήμερες που μένουν χαραγμένες στο νου για πάντα, εικόνες μυθικών πλασμάτων και χαμένων ονείρων τις οποίες αναδομεί, συνθέτει, ράβει, κολλάει και απλώνει με εξπρεσιονιστικό χαρακτήρα στη μεταλλική πλάκα.

Στο Θέατρο. Οξυγραφία – Ραφή 30Χ25 εκ., 2016

Ο Χριστόφορος, άνθρωπος εγκάρδιος και άμεσος, στην ενδιαφέρουσα συνέντευξη που δίνει στο catisart.gr, μας μιλά για την εικαστική τέχνη και όχι μόνο. Αναφέρεται στην «κουζίνα» της οξυγραφίας, στα «ποιητικά περιστατικά» της ζωής του, σε «ρομαντικά δείπνα» στον Σηκουάνα αλλά και σε μια «Κοκκινοσκουφίτσα», που η εκδίκησή της τελικά ματαιώθηκε… Προβληματίζεται, αναλύει και μας ερμηνεύει τον χορό των ιδεών γύρω από τις δημιουργίες που συλλαμβάνει και φιλοτεχνεί, εκπλήττοντας τον θεατή.

Θα ήθελες να μας περιγράψεις ένα «ποιητικό περιστατικό» από την παιδική σου ηλικία;

Ποιητικό περιστατικό ίσως είναι και αυτό, θυμάμαι μικρός που έλεγα «καλά, όταν γίνω τριάντα χρονών….» και τώρα είμαι 47… Πάντως τίποτα από ό,τι έγινε στη ζωή μου, δεν ήταν αυτό που περίμενα. Αν και δεν θυμάμαι να περίμενα κάτι…! Μάλλον τίποτα από όλα αυτά που έχουν γίνει, δεν θα μπορούσα να φανταστώ…

Με τι καλλιτεχνικά ερεθίσματα μεγάλωσες;

Με Μορμόλη και Ντενεκεδούπολη, Κλούβιο και Κλουβίτσα και Καραγκιόζη από την παιδική θεατρική σκηνή. Θυμάμαι τα βινύλια «Ο Πέτρος και ο λύκος», κλασική μουσική, όλα τα επαναστατικά τραγούδια, Λιλιπούπολη, Pink Floyd («echoes»… σε ένα ψυχεδελικό πράσινο – μπλε εξώφυλλο), Simon & Garfunkel, Παπακωνσταντίνου, Χατζιδάκι, City 1, Σαββόπουλο, Μικρούτσικο, B.B.King, Supertramp και ρεμπέτικα. Τηλεόραση μπήκε στο σπίτι όταν ήμουν 14 χρονών… Αντί για τα κάλαντα τα Χριστούγεννα, τα μπέρδευα και έλεγα στους γείτονες: «Καλὴν ἐσπέραν ἄρχοντες,… στ’ άρματα, στ’ άρματα, εμπρός στον αγώνα…».

Στιγμή έμπνευσης 40X50 εκ. Οξυγραφία-ραφή, 2015

Πότε, πώς και με την παρότρυνση ποίου αποφάσισες να ασχοληθείς με τις καλές τέχνες;

Νομίζω πως όλοι στην οικογένειά μου είχαν κάτι το καλλιτεχνικό, παρατηρητικοί όλοι τους, αλλά και ικανοί στις χειροτεχνίες. Λίγοι όμως καταφέραμε να το εξωτερικεύσουμε. Για παράδειγμα του παππού του Άγγελου του άρεσε να χορεύει με κλακέτες, φιγούρες του Φρεντ Αστέρ, ο άλλος ο παππούς με το όνομά μου μαστόρευε ό,τι έπεφτε στα χέρια του, ο πατέρας μου είχε απίστευτη υπομονή, έφτιαχνε αρχιτεκτονικές μακέτες και σπίτια από οδοντογλυφίδες, πόσο θα του πήγαινε η χαρακτική…;! Η μάνα μου έχει την οξύτητα και την παρατηρητικότητα ενός εικαστικού και αυτό φάνηκε και στην έκφρασή της, στα βιβλία της αργότερα. Και από εκείνην, διαβάζοντάς τα πλέον, βλέπω προεκτάσεις της στα έργα μου. Και όλοι μας στην οικογένεια, έχουμε μια έφεση στα φυτά… Δουλεύει ψυχοθεραπευτικά η ενασχόληση με τη φύση… Καλλιτέχνες πολύ συχνά, ήταν οικογενειακοί φίλοι και μπαινόβγαιναν στο σπίτι… Υπήρξε η παρότρυνση της μάνας μου για την Καλών Τεχνών στα 17 μου, αλλά τότε δεν καταλάβαινα την έννοια των σπουδών και δεν καταλάβαινα τι μου γίνεται γενικότερα. Από μικρό πάντως με έτρεχε στα μουσεία, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό…, τι έμεινε από όλα αυτά δεν ξέρω. Άργησα πολύ να πάρω μπρος. Από τα χρόνια στο σχολείο, αλλά και για πολλά χρόνια μετά, δεν ήταν καθόλου εύκολη η προσαρμογή μου με τον έξω κόσμο.

Ρομαντικό δείπνο -οξυγραφία, ράψιμο 33Χ25 εκ., 2015

Ήμουν τόσο μπερδεμένος, νομίζω πως στο σχολείο δεν έμαθα τίποτα και δεν πήρα καμία κατεύθυνση επαγγελματικού προσανατολισμού. Αντί να μαθαίνω, πιεζόμουνα και ξεμάθαινα. Μαθησιακές δυσκολίες και αναζήτηση μιας προσωπικής ταυτότητας… Χρόνια ολόκληρα που πέρασαν, δεν υπάρχουν μέσα στο κεφάλι μου, δεν με βλέπω καν. Στα 17 πήγα λοιπόν εθελοντής να τελειώσω τη στρατιωτική μου θητεία με τη σκέψη να μην έχω στο μέλλον κάτι άλλο ως υποχρέωση και να ελευθερωθώ μετά. Πάντα όμως ένιωθα την ανάγκη να κάνω κάτι με τα χέρια μου. Δεν ξέρω αν θα είχα την ίδια πορεία στη ζωή μου, αν είχα μπει στην Καλών Τεχνών τότε, στην κανονική ηλικία που πάνε όλοι οι νέοι στο Πανεπιστήμιο. Δεν ξέρω αν θα έκανα τα ίδια έργα με αυτά που κάνω τώρα. Ίσως ποτέ να μην είχα γνωρίσει τη χαρακτική….

Για 15 χρόνια εργάστηκες ως δημοσιογράφος σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, την τηλεόραση και στον περιοδικό Τύπο. Η ενασχόληση με τα εικαστικά υπήρξε παράλληλη ή κάποια στιγμή έγινε η μοιραία στροφή στη ζωή σου;

Παράλληλα με τη δημοσιογραφία και το ραδιόφωνο, ασχολήθηκα με το σύρμα ως υλικό για να κάνω γλυπτά – κατασκευές και μετά ξεκίνησα να ζωγραφίζω, χωρίς να πάρω κάποια μαθήματα. Το 1999 έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση στην γκαλερί «Αιγόκερως» της Χριστίνας Πρέκα με συρμάτινα γλυπτά και αντικείμενα. Το 2006 έκανα τη δεύτερη ατομική μου έκθεση στην γκαλερί «Περιτεχνών». Εκεί μου πρότεινε ο Μιχάλης Μανουσάκης, καθηγητής της ΑΣΚΤ, να πάω στο εργαστήριό του ως ακροατής και τον ευχαριστώ πολύ για αυτό. Ήταν η πρώτη μου ουσιαστική επαφή με τον χώρο των εικαστικών τεχνών… και στα 37 μου, αποφάσισα να δώσω εξετάσεις και πέρασα στην Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου στη Θεσσαλονίκη. Οπότε εκεί έγινε και η μεγάλη στροφή, άφησα την Αθήνα και τράβηξα προς τον Βορρά. Ενδιάμεσα, για 9 μήνες πήγα στο Wroclaw της Πολωνίας, για το περιβόητο Erasmus…

Μέσα στον καθρέφτη του μπαρ 27,5 X 32,5 εκ., 2015, Οξυγραφία-ραφή

Αυτά τα πέντε χρόνια των σπουδών, ήταν τα καλύτερά μου χρόνια..! Νομίζω, επειδή, όλα αυτά έγιναν, ενώ ήμουν ήδη αρκετά μεγάλος, τα έζησα με άλλο μάτι. Δούλεψα πολύ, αλλά και πέρασα πολύ καλά… Στα πέντε αυτά χρόνια, έκανα 3 ατομικές εκθέσεις, εκ των οποίων η μία ήταν στο Μουσείο Χαρτιού στην Πολωνία, με τη νέα μου ανακάλυψη, τη χαρακτική. Στο δεύτερο έτος της σχολής, χτύπησα την πόρτα της Ελισάβετ Σακαρέλη, η οποία είχε τον Χώρο Τέχνης «24» στην Αθήνα και χωρίς να γνωριζόμαστε από πριν, υπήρξε αμοιβαία εκτίμηση και κάναμε δύο υπέροχες εκθέσεις μαζί, το 2011 και το 2013… Την ευχαριστώ θερμά για ό,τι μου πρόσφερε! Στην Ελισάβετ χρωστάω πολλά, είναι ένας πολύ ιδιαίτερος άνθρωπος και μια ξεχωριστή επαγγελματίας…!
Πάντως τη δημοσιογραφία δεν την αποχωρίστηκα τελειωτικά από ό,τι φάνηκε… Όταν επισκέπτομαι μουσεία τα οποία φιλοξενούν μεγάλες εκθέσεις στο Παρίσι, γράφω άρθρα σε ελληνικές εφημερίδες.

Σε ποιες σχολές τέχνης και σε ποιους μεγάλους καλλιτέχνες έστρεψες το βλέμμα, όταν ξεκίνησες την πορεία σου στα εικαστικά;

Μελέτησα αρκετά, ένα μεγάλο φάσμα καλλιτεχνών από όλα σχεδόν τα εικαστικά ρεύματα. Με ενδιέφερε μέσα σε όλα, η ρώσικη πρωτοπορία, ο γερμανικός εξπρεσιονισμός, ο αφαιρετικός εξπρεσιονισμός, ο ντανταϊσμός, η ομάδα CoBrA, το ρεύμα των Fluxus αλλά και οι πιο ακαδημαϊκοί, κλασικοί ζωγράφοι, όπως οι ιμπρεσιονιστές αλλά και ότι είχε να κάνει με την ανθρώπινη φιγούρα. Πάντα στο σπίτι υπήρχαν βιβλία τέχνης, αλλά η μελέτη μου ξεκίνησε κυρίως στην πλούσια βιβλιοθήκη της Καλών Τεχνών στην Αθήνα και συνεχίζεται πάντα σε οποιαδήποτε βιβλιοθήκη. Τώρα στο Παρίσι, όταν έχω χρόνο, μελετώ στη βιβλιοθήκη της Beaux-Arts και δεν χάνω ευκαιρία πια, να επισκέπτομαι μουσεία, ξανά και ξανά να βλέπω τους ίδιους πίνακες που μου αρέσουν και κάθε φορά να ανακαλύπτω και πιο πολλά στοιχεία, να βλέπω επί της ουσίας πώς το ένα καλλιτεχνικό ρεύμα έφερνε το άλλο. Και τώρα ίσως διανύουμε μια διαφορετική εικαστική περίοδο, μπορεί ακόμη οι ιστορικοί τέχνης να μην της έχουν δώσει όνομα, γιατί δεν έχει έρθει το πλήρωμα του χρόνου, να καταγραφεί στην ιστορία.

Θεατρικό-Οξυγραφία – ραφή 29.5 X 20.5 εκ., 2016

Πώς εκδικείται η… Κοκκινοσκουφίτσα;

Αναφέρεστε στην ατομική έκθεση που έκανα στο Παρίσι το 2015, στην γκαλερί του μουσείου Brut Art, Halle Saint-Pierre. O τίτλος ήταν από κάποιο χαρακτικό «Η εκδίκηση της Κοκκινοσκουφίτσας» και συνέπεσε με τη νίκη του Τσίπρα την πρώτη φορά. Μετά το μετάνιωσα το υπονοούμενο… γιατί άλλαξαν και πάλι οι ρόλοι. Η εκδίκηση ματαιώθηκε… αλλά η έκθεση πέτυχε. Νομίζω πως αυτή, ήταν και η σημαντικότερη που έχω κάνει μέχρι σήμερα. Σε ένα μήνα πέρασαν περισσότεροι από 2.000 επισκέπτες…

Τι σημαίνει για σένα «ρομαντικό δείπνο»;

Ήταν η αμέσως επόμενη ατομική μου έκθεση, το 2016, στην γκαλερί De L΄Angle, στο Παρίσι. Ήταν πάλι ο τίτλος ενός χαρακτικού, που μετά έγινε τίτλος της έκθεσης. Νομίζω ότι ήταν περισσότερο ένα σχόλιο απέναντι στην εκλεπτυσμένη εικόνα που θέλουν να παρουσιάζουν οι Γάλλοι, για την ιστορία τους αλλά και για τους ίδιους. Το χαρακτικό είναι κάποιοι άνθρωποι μέσα σε ένα χαρακτηριστικό πλοιαράκι στον Σηκουάνα, που κάνουν μίνι κρουαζιέρες και προσφέρουν δείπνο, με φόντο το Παρίσι. Οι εκφράσεις τον ταξιδιωτών μέσα στο πλοίο αυτό, «χλευάζουν» κατά κάποιον τρόπο, την έννοια του ρομαντικού και τις χλιδής, που ένας Γάλλος, με το που ακούει τη λέξη και μόνον «ρομαντικό» λιώνει… Του αγγίζεις έτσι, τις καμουφλαρισμένες Λουδοβίκειες ρίζες του, κάνοντάς τον να εκστασιαστεί από μόνος του, από την υπερβολική δόση των παραποιημένων αισθήσεων που έχει. Είναι σαν πυροτέχνημα και όλο μαζί, ένα παραμύθι!

Ποια είναι η κύρια θεματολογία των έργων σου;

Δεν ξέρω ούτε κι εγώ…! Είναι ένα ψυχαναλυτικό ρεπορτάζ δρόμου, από μια ονειρική οπτική, μέσα από την προσωπική μου ματιά. Όπου τελικά, με κάνει και εμένα να γνωρίσω καλύτερα τους ήρωές μου, αλλά και τον ίδιο μου τον εαυτό. Πιστεύω τελικά, πως οι ήρωές μου, είμαστε όλοι εμείς, παραμορφωμένοι από το πέρασμα της ζωής από πάνω μας.

Πώς και γιατί επέλεξες το Παρίσι για τόπο δουλειάς. Δίνει περισσότερη έμπνευση; Περισσότερες ευκαιρίες;

Περισσότερες ευκαιρίες, νομίζω πως ναι. Αλλά είναι οι προσωπικοί δρόμοι και εδώ… Τις ευκαιρίες τις δημιουργούμε, αλλιώς από μόνες τους δεν έρχονται… Το Παρίσι ήρθε τυχαία στη ζωή μου. Στην Ελλάδα, στο πλοίο, γνώρισα τη μέλλουσα γυναίκα μου και έτσι ήρθα στο Παρίσι. Θα μπορούσα να βρεθώ οπουδήποτε αλλού. Έτυχε…

Θα συμβούλευες τους νεότερους εικαστικούς καλλιτέχνες να μεταναστεύσουν από την Ελλάδα όπως αυτή είναι σήμερα;

Ναι, είναι πολύ πιο πιθανό, εκτός Ελλάδας να έχουν ένα καλύτερο μέλλον και να βρουν ένα πιο αξιοκρατικό πεδίο… Όχι πως στο εξωτερικό δηλαδή, δεν υπάρχουν κυκλώματα και κλίκες… Όμως σημασία έχει κυρίως, οι νέοι να αποχωριστούν εύκολες και δοκιμασμένες συνήθειες και να προχωρήσουν σε άγνωστα πεδία. Η ωρίμανση έρχεται μέσα από τέτοιες διαδικασίες και οι εμπειρίες αυτές είναι σημαντικές, γιατί σε διαμορφώνουν γρηγορότερα και πιο πολύπλευρα. Σε φέρνουν πιο άμεσα αντιμέτωπο με τον εαυτό σου. Και σίγουρα στο εξωτερικό, θα έχουν περισσότερα ερεθίσματα, η Ελλάδα είναι ένα μικρό χωριουδάκι, σαν τους Γαλάτες στον Αστερίξ…

Επιδεξιότητες 35,3 X 25 εκ. Οξυγραφία, Μονότυπο 2016

Ποια τεχνοτροπία ακολουθείς στην τέχνη σου;

Την οξυγραφία ακολουθώ…, πιστά! Όταν πρωτοήρθα σε επαφή με μαζί της και κατάλαβα περί τίνος επρόκειτο, είπα «αυτό το πράγμα είναι μαζοχιστικό, δεν θέλω να το ξαναπιάσω στα χέρια μου». Τελικά εκεί κόλλησα…

Τι αναζητάς καταστρέφοντας παλιά τυπώματα έργων σου και συνθέτοντας με αυτά καινούργια;

Η όλη διαδικασία ξεκίνησε από τα πάρα πολλά αντίτυπα που είχα και θέλησα να τα αξιοποιήσω. Εδώ αξίζει να πω ότι ανήκω στους ανθρώπους που δεν πετούν εύκολα κάτι που προσωρινά φαίνεται άχρηστο… Από την άλλη έβρισκα ελκυστικό, να «σπάσω» το χαρακτηριστικό της χαρακτικής που είναι η πολλαπλότητα των αντιτύπων, επειδή υπάρχει η μήτρα. Βάζοντας χρώμα στη χαρακτική, αναγκαστικά μέχρι να πετύχω αυτό που θέλω, κάνω πολλά δοκιμαστικά. Στην παραδοσιακή χαρακτική, κάθε χρώμα, προέρχεται από διαφορετική μήτρα, τις οποίες τυπώνω, τη μία μετά την άλλη, στο ίδιο σημείο του χαρτιού. Οι αποχρώσεις και οι συνδυασμοί των χρωμάτων φαίνονται άπειροι… Μετά τη διαδικασία του τυπώματος λοιπόν, ξεκίνησα να κόβω τα χαρακτικά μου κομματάκια και να τα συνθέτω ξανά, ενώ τα πιο επιτυχημένα τυπώματα τα κράταγα ως έχουν. Με τα κομματάκια που κόβω, προσπαθώ να δημιουργήσω ένα διαφορετικό παζλ-χαρακτικό, από την πρωταρχική μήτρα. Αναζητώ δηλαδή, ακόμη μία εκδοχή αφήγησης, πάνω στην ήδη υπάρχουσα βάση του χαρακτικού. Αυτό μου διεγείρει το μυαλό!

Δύσβατα μέρη- 30,5 X 24 cm Μονότυπο – οξυγραφία, 2016

Γιατί προτιμάς την οξυγραφία, τη χαλκογραφία, το κολλάζ και τη συρραφή από την ίδια τη ζωγραφική;

Να διευκρινίσω εδώ, πως η χαλκογραφία και η τσιγκογραφία, υπάγονται στην οξυγραφία και είναι βαθυτυπία. Δηλαδή αυτό που τυπώνεται στο χαρτί, είναι το βαθούλωμα που δημιουργεί το οξύ πάνω στη μήτρα. Ενώ για παράδειγμα στην ξυλογραφία, τυπώνεται στο χαρτί το ύψος της χάραξης από αυτό που απομένει στη μήτρα και αυτό λέγεται υψιτυπία.
Γιατί μάλλον μου αρέσουν τα δύσκολα…; Νιώθω πως οι ποιότητες γραφής και οι υφές που μπορεί να μου δώσει η χαρακτική απλόχερα, δεν μπορεί να μου τις δώσει η ζωγραφική. Επίσης η χαρακτική θέλει ιδιαίτερη πειθαρχία, στρατηγική και έχει και πολλή κουζίνα. Πρέπει να είσαι ένα είδος μοναχού ή στρατιώτη για να ασχοληθείς μαζί της. Τέτοια πειθαρχία και τακτικότητα έχω μόνο στη δουλειά μου. Με την ιδιαίτερη προσοχή και υπομονή που απαιτείται, νιώθω πως ένα κομμάτι μου, είναι προέκταση τους πατέρα μου… Ο James Ensor έχει ορίσει τη χαρακτική ως εξής: «Η χαρακτική, τέχνη του σκαλίσματος, μετουσιωμένη από μυστήριο, πικάντικη τέχνη αλχημείας και απόσταξης, τέχνη διαβολική που μοσχοβολά θειάφι και υδράργυρο, τέχνη που την υπηρετούν ισχυρά οξέα, τέχνη που την τροφοδοτούν αναβράζοντας άλατα, τέχνη άυλων αποσταγμάτων, τέχνη καυστική, μεταλλική, αντι-ακαδημαϊκή, τέχνη των ευγενών και των ανδρείων στην καρδιά και στις αισθήσεις, τέχνη των παλαβών».

Ασημόχαρτο, οξυγραφία-ραφή- Etching, 2015

Θα μπορούσαμε να πούμε πως η οξυγραφία δίνει μια οξύτητα στο έργο;

Δίνει οξύτητα! Ναι! Παράλληλα όμως, δίνει την αίσθηση της λεπτότητας και της έννοιας του απαλού, παρά τις τραχιές διαδικασίες… Μπορείτε, αν θέλετε βέβαια…, να δείτε ένα φουστάνι να φουσκώνει από αεράκι…, πάνω σε μια μεταλλική μήτρα. Σκεφτείτε από την άλλη όμως, πως κάθε γραμμούλα προήλθε, επειδή σε εκείνο το σημείο, άφησα το οξύ να «σκάψει» μέσα στο μέταλλο, περισσότερο ή λιγότερο χρόνο, κάτω από μια προστατευτική μεμβράνη, δημιουργώντας ένα είδος σκουριάς. Είναι αυτή η διαδικασία μπάνιου της μήτρας στο οξύ, η οποία μπορεί να επαναληφθεί, μέχρι και 150 φορές πριν ολοκληρωθεί ένα έργο, ενώ ενδιάμεσα ξεπλένεις τα προστατευτικά βερνίκια με νέφτι και μετά περιμένεις να στεγνώσουν τα καινούργια. Ξανά και ξανά. Όταν ολοκληρωθεί η μήτρα, την τυπώνεις σε χαρτί, στην πρέσα, η οποία μπορεί να δώσει δυνάμεις στην πίεση πολλών τόνων… Πώς μετά από όλα αυτά, να μην υπάρχει οξύτητα στο έργο;

Πρόσφατα πραγματοποίησες στο Ναύπλιο μια έκθεση με τίτλο «Ποιητικά περιστατικά». Τι απήχηση είχε και τι εμπειρία αποκόμισες από αυτήν;

Ήταν μια πολύ καλή έκθεση, η ενδέκατη ατομική μου, στο «Φουγάρο», ένας υπέροχος χώρος πολιτισμού που έχει διαμορφώσει στο Ναύπλιο η κυρία Κυριακοπούλου και την ευχαριστώ πολύ για την πρότασή της, να εκθέσω στον χώρο αυτόν. Η έκθεση κράτησε τέσσερις μήνες και την επισκέφτηκε πολύς κόσμος από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η εμπειρία ήταν πολύ καλή και χρήσιμη γιατί κάναμε συζητήσεις περί χαρακτικής με τους επισκέπτες και άκουσα ιδιαίτερα λόγια για τη δουλειά μου. Είναι πολύ ωραία να ακούς τι βλέπει ο θεατής πάνω σε αυτό που εσύ έχεις κάνει. Επίσης ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι συζητήσεις με αυτούς που καταλαβαίνω, πως αυτά που κάνω δεν τους είναι και τόσο ευχάριστα… Εκεί η συζήτηση αποκτά άλλου είδους χαρακτήρα, πιο ψυχαναλυτικό… εξίσου ενδιαφέρουσα όμως.

Διανυκτερεύουσες σκέψεις 40X55 Οξυγραφία, ραφή, 2016

Στην έκθεση αυτή είδαμε και ένα έργο σου animation, το «Carousel». Τι σε έκανε να ασχοληθείς με αυτό το είδος; Σκέπτεσαι να συνεχίσεις;

Ήταν μια μεγάλη έκπληξη και πρόκληση για μένα. Τα χάρτινα κομματάκια των χαρακτικών μου, άρχισαν να ψηφιοποιούνται και να κινούνται! Έψαχνα για καιρό έναν συνεργάτη που να παίζει την τεχνολογία στα δάχτυλα και μια μέρα, συμπτωματικά… έπεσε επάνω μου. Είναι ο εξαιρετικός χαράκτης Θάνος Τσιούσης, ο οποίος μπόρεσε αμέσως να «μπει» στην αισθητική των έργων μου. Το «Carousel» αποτελείται από εκατοντάδες κομματάκια τυπωμένων χαρακτικών και περιστρέφεται, καθώς ακούγεται ένα ηχητικό κολλάζ που φτιάξαμε με ήχους φαλαινών, παγωνιών, σήματα μορς, παραποιημένων φωνών και ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Βραβεύτηκε στο 12ο Διεθνές Φεστιβάλ Animation στην Αθήνα και παρουσιάστηκε στο Portobello Film Festival το 2017 στο Λονδίνο. Φέτος θα παρουσιαστεί σε πολλά φεστιβάλ, σε Ευρώπη, Αμερική και αλλού. Φυσικά και σκέφτομαι να συνεχίσω το animation…

Place de la Republique. 24.4 X 28.5 Οξυγραφία – Gravure – 2015

Στα έργα σου υπάρχει και μια ψυχαναλυτική ματιά;

Νομίζω πως ναι, υπάρχει. Έπειτα από αυτή την πορεία και με πολλά χρόνια στα φροϋδικά και συστημικά «ντιβάνια». Ίσως ψυχαναλύομαι έτσι πλέον… Κι ο θεατής όμως μπορεί να κάνει και από την πλευρά του, μια ψυχαναλυτική ανάγνωση των έργων μου, είτε για μένα, είτε για τον ίδιον τον θεατή. Πολλοί και κυρίως Γάλλοι, με έχουν ρωτήσει γιατί τα έργα μου είναι τόσο «βαθιά» και «σκοτεινά»… Πιστεύω πως αρκετοί με γνώρισαν καλύτερα μέσα από τα έργα μου πάντως… Άλλοι διαβάζουν ποιητικά, χιουμοριστικά ή ακόμη και θανατερά περιστατικά σε αυτά. Άλλοι μου ‘χουν πει, «τα έργα σου δεν είναι του γούστου μου»… Κάθε άποψη έχει ενδιαφέρον για μένα και την αξιοποιώ με τα δικά μου μέτρα στη συνέχεια…

Ποια προσωπικά στοιχεία που δεν εκφράζονται στην καθημερινότητα βρίσκουν διέξοδο στην τέχνη;

Αν είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου, διέξοδο βρίσκει, σαν αυτόματη γραφή, όταν αφήνεις το ασυνείδητο να βγει προς τα έξω και κατατίθεται. Αυτό το πνευματικό υλικό, παίρνει μορφή. Κομμάτια αισθητικής και προσωπικής άποψης, το πώς και το γιατί βλέπεις τα πράγματα από τη συγκεκριμένη οπτική γωνία, αρχίζουν να φανερώνονται. Γνήσια, ατόφια συναισθήματα εκφράζω χωρίς φίλτρα, για αυτό και ποτέ δεν ξέρω τι τροπή θα πάρει η αφήγηση και ποια θα είναι η τελική μορφή ενός χαρακτικού μου, μέχρι την τελευταία στιγμή. Ακριβώς επειδή είναι αυθεντικό αυτό που θα βγει, είναι αυτό που έχει αγγίξει πάνω σε ευαίσθητες χορδές του θεατή, ακόμη και αν δεν είναι του γούστου του η δουλειά μου. Ιδιαίτερη εντύπωση μου ‘χει κάνει, που έχω δει θεατή να κλαίει μπροστά σε κάποιο έργο μου, αλλά έχω λάβει και γράμματα επεξηγήσεων και αναπάντητων προσωπικών ερμηνειών… Τους θεατές τους θεωρώ αναγνώστες, μιας που καλούνται να αναγνώσουν το έργο μου…

«Ντελικάτοι εραστές» 39,5 Χ49 εκ., 2017. Οξυγραφία – Ραφή.

Πώς επιδρά ένα έργο τέχνης στον άνθρωπο;

Φυσικά παίζει ρόλο τι είναι το έργο και αν ο θεατής είναι συμβατός με αυτό. Αν μπορεί πράγματι να δει ανοιχτά και να διαβάσει ένα έργο τέχνης, νομίζω πως μπορεί να δει μιαν άλλη πτυχή από κάτι. Πώς το είδε ένας άλλος άνθρωπος, ο καλλιτέχνης στην προκειμένη φάση. Και η άλλη περίπτωση είναι, αν ο θεατής είναι εκπαιδευμένος, ώστε να εισχωρήσει στην κυριολεξία μέσα στο έργο, δηλαδή να διαβάσει τη σύνθεση, τις σχεδιαστικές φόρμες και πώς αυτές ενώνονται μεταξύ τους, ή ακόμη περισσότερο να προσέξει παραδείγματος χάριν, την ανεπαίσθητη ροή του χρώματος και των αποτυπωμάτων των τριχών του πινέλου στην πάστα του χρώματος ενός πίνακα. Σε αυτή την περίπτωση, τα οφέλη του θεατή είναι ακόμη περισσότερα… Ένα έργο τέχνης μπορεί να αγγίξει το συναίσθημα του θεατή, έτσι επιδρά. Έχει ενδιαφέρον εδώ και η μεταφυσική σημασία ενός έργου τέχνης, όταν ο καλλιτέχνης έχει πεθάνει, σε αυτή την περίπτωση το έργο του γίνεται ένας μεσολαβητής, μεταξύ του Άλλου Κόσμου και του Εδώ Κόσμου. Ένα πέρασμα στον χώρο και στον χρόνο.

Κάποιοι λένε πως όταν ένα έργο τέχνης ολοκληρώνεται, παύει να ανήκει στο δημιουργό του. Ποια είναι η γνώμη σου;

Όταν το έργο ολοκληρωθεί, απλά δεν αισθάνεσαι το ίδιο συναισθηματικά φορτισμένος όπως κατά τη στιγμή που είσαι πάνω στη διαδικασία της δημιουργίας. Και όταν και αν αυτό πουληθεί, σαν υλικό πλέον, ο καμβάς ή το χαρτί στο οποίο έχω τυπώσει ένα χαρακτικό, δεν ανήκει πλέον σε μένα, αλλά το έργο θα ανήκει σε μένα πάντα, κάτω από μιαν άλλη έννοια. Είναι σαν τη λεμονιά, παίρνεις τα λεμόνια και τρέχεις μακριά, αλλά η λεμονιά θα είναι πάντα εκεί.

Οι εικαστικές τέχνες πάντα έχουν ως ύλη τον άνθρωπο και τα βιώματά του και μόνον;

Ναι, είναι ο καλλιτέχνης, ο δημιουργός που ορίζει τα πράγματα και όλα εξαρτώνται από τον άνθρωπο αυτόν, άρα είναι αποτέλεσμα των βιωμάτων του, του χαρακτήρα του, της συμπεριφοράς του και της οπτικής του. Με δυο λόγια είναι θέμα της προσωπικότητάς του.

Τι θεωρείς αυθεντικό; Αυτό που δεν περνάει από κριτική και φίλτρα.

Νομίζω ότι είναι καλύτερα να σας πω πώς δημιουργείται μια αυθεντική εικόνα… Ένα εικαστικό έργο, γεννιέται όταν ο καλλιτέχνης δημιουργήσει μια εικόνα, η οποία υποσυνείδητα έχει να κάνει με κάποιον τρίτο, πρόσωπο, χώρο ή κατάσταση. Έτσι το συναίσθημα παίρνει μορφή και σχηματοποιείται. Έτσι γεννιέται ένα έργο. Και μην ξεχνάμε πως η λέξη «εικάζω» (εικαστική τέχνη) σημαίνει «νομίζω», άρα είναι μια αισθητική απόδοση, όπως ο καλλιτέχνης την έχει στο μυαλό του, ακολουθώντας το ένστικτό του.

Τι είναι εφήμερο και τι παντοτινό;

Οι στιγμές είναι εφήμερες, αλλά μπορούν να αφήσουν παντοτινά σημάδια… Τίποτα δεν είναι παντοτινό και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί έτσι μας δείχνει η ίδια η ζωή, πως πρέπει να την αντιμετωπίζουμε. Η σημασία της έννοιας αυτής, μας κάνει να ζούμε το τώρα, όσο μπορεί ο καθένας, δηλαδή να είμαστε ουσιαστικά παρόν στη ζωή μας και να εκτιμάμε την κάθε στιγμή, κάθε φορά και περισσότερο. Ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Πάντως η δημιουργία είναι ένα καλό αντικαταθλιπτικό που νικάει τον θάνατο και μας δίνει μια πιο «παντοτινή» αίσθηση, μας κάνει να πατάμε πιο γερά στο έδαφος, άρα είμαστε και πιο «παντοτινοί». Είναι σαν τον έρωτα. Και ισχύει πως χωρίς τον θάνατο, δεν υπάρχει ζωή. Άσχετα αν δεν μπορούμε να το χωνέψουμε…

Τι κάνει τη δουλειά ενός εικαστικού καλλιτέχνη αναγνωρίσιμη;

Τα προσωπικά χαρακτηριστικά του καθένα, οι προσωπικές του δονήσεις δηλαδή, η αυθεντική γραφή του. Όπως υπάρχει γραφικός χαρακτήρας σε ένα χειρόγραφο, έτσι υπάρχει και ζωγραφικός χαρακτήρας στον καμβά, στο χαρακτικό, τη μουσική ή τη γλυπτική. Αν αρχίσεις να βλέπεις μια ρόδα για παράδειγμα σε κάθε έργο, τότε ο εγκέφαλός μας το διαβάζει ως μια αναγνωρίσιμη επανάληψη. Είναι σαν το χρώμα της φωνής μας. Είναι αναγνωρίσιμο σε αυτούς που μας ακούνε συχνά, παρόλο που λέμε κάθε φορά διαφορετικά πράγματα…

Ένας εικαστικός καλλιτέχνης σήμερα στην Ελλάδα μπορεί να επιβιώσει από την τέχνη του;

Όχι βέβαια…, ούτε τις καλές εποχές, πόσο μάλλον τώρα. Πάντα υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, αλλά αυτές είναι μετρημένες στα δάχτυλα των χεριών…

Είσαι αγχωμένος ή ψύχραιμος με τη σημερινή κατάσταση;

Όσο περισσότερο δουλεύω, τόσο πιο ψύχραιμος είμαι…

Ποιο είναι το αγαπημένο σου αντικείμενο;

Δεν έχω αγαπημένο αντικείμενο. Έχω όμως αγαπημένες μυρωδιές και είναι πολλές. Τα άγρια φυτά στη Σέριφο που τις φέρνει κάποιο αεράκι και το ιώδιο της θάλασσας. Η μυρωδιά των χημικών της χαρακτικής. Η μυρωδιά σε κάποιες εκκλησίες… και όσες μου κάνουν συνειρμούς.

Ποιο το αγαπημένο σου υλικό εν γένει;

Φυσικά ο τσίγκος, υλικό από το οποίο αποτελείται η μήτρα, στην οξυγραφία. Αλλά και η Γη… Μπορώ να σκάβω το χώμα, ώρες ατέλειωτες, όπως και να οξυδώνω τις μήτρες μου.

Τι τρόπο θα έβρισκες να δείξεις την πραγματική Ελλάδα στον κόσμο μέσω της τέχνης;

«Carte Postale: from Greece with Love» 39,5 X 25 Οξυγραφία, 2015

Με τι ρυθμούς δουλεύεις τα έργα σου;

Δουλεύω κάθε λεπτό που έχω λίγο χρόνο, από το να διαβάσω κάτι, να κόψω μια φωτογραφία από ένα περιοδικό ή να κάνω ένα πολύ απλό προσχέδιο στο βαγόνι του μετρό. Περιμένω τη στιγμή που θα ‘χω πολλές «ελεύθερες» ώρες, για να πέσω με τα μούτρα σε οξειδώσεις και διαδικασίες τυπώματος, όπου εκεί χρειάζεται καλύτερα να μην έχω την αίσθηση του χρόνου, ώστε να αφεθώ. Δουλεύω κάθε μέρα και τα Σαββατοκύριακα από το πρωί μέχρι τελικής πτώσεως. Για να μην πω για τη χαρτοκοπτική των χαρακτικών και το ράψιμο που ακολουθεί… Για κάθε κομματάκι χαρτιού, χρησιμοποιώ την ίδια χρωματική απόχρωση κλωστής, για να μην είναι ορατή… Πίσω από χαρακτικό είναι οι κόμποι, από μπροστά δεν είναι ορατό το ράψιμο.

Ποιες ώρες της ημέρας σε εμπνέουν συνήθως;

Ή έμπνευση έρχεται με τη δουλειά, αρά όσο πιο πολύ δουλεύω, τόσο περισσότερες ιδέες έχω. Η ιδέα και η έμπνευση έρχεται παντού, μέσα στον ύπνο, στο φαγητό, σε ένα μπαρ… και κυρίως την ώρα της δουλειάς. Προτιμώ να δουλεύω από το μεσημέρι μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες… Της νύχτας είμαι…

Τι διαβάζεις και ποιος είναι ο αγαπημένος σου συγγραφέας;

Διαβάζω αρκετά, θυμάμαι λίγα. Πηδάω και εδώ σε διάφορα είδη, από ποίηση σε μυθιστόρημα, σπάνια ιστορικά θέματα αν και με ενδιαφέρουν κι αυτά. Θα σας πω τι είναι δίπλα μου αυτή τη στιγμή. Τσέχωφ «Ο μαύρος μοναχός», ποίηση του Ρουμί, Νικολάι Γκογκόλ «Το ημερολόγιο ενός τρελού», Λεονίντ Αντρέγιεφ «Η τρέλα», Ισμαήλ Κανταρέ «Ο αετός» και ένα βιβλίο που βρήκα στα σκουπίδια στο Παρίσι, με ασπρόμαυρες φωτογραφίες από την Πάτμο, εκδόσεις «Αστήρ» του 1971.

Ο Έλληνας σέβεται το δημόσιο χώρο ή τον παραμελεί;

Απλά δεν τον αφορά και ιδιαίτερα… Νομίζω ένα 10% νοιάζεται και όλοι οι άλλοι απλά παραπονιούνται για όλα… όταν δεν είναι αυτοί καλά. Δημόσιος χώρος είναι μια βιβλιοθήκη αλλά και ένα πάρκο… Στο Παρίσι θεωρώ στα πολύ μεγάλα του θετικά, τους δημόσιους χώρους. Εδώ τους σέβονται περισσότερο, αν και υπάρχουν εκατοντάδες κηπουροί, καθαριστές και φύλακες… Πάντως ο δημόσιος χώρος συμπεριλαμβάνεται σε αυτά που ορίζουν την «ποιότητα ζωής». Σπάνια βλέπεις έναν νέο άνθρωπο, να δείχνει πως απολαμβάνει έναν δημόσιο χώρο στην Ελλάδα. Μου αρέσει πια, που η Αθήνα έχει γεμίσει πράσινους παπαγάλους!

Υπάρχει αισθητική στην καθημερινότητά μας;

Θέλω να πιστεύω πως ναι. Μιλάω για μια κοινή, συλλογική αισθητική… Υπάρχει μια μερίδα κόσμου που έχει διαφορετική αισθητική από κάποιους άλλους. Των μεν είναι κάπως καλύτερη από των δε… η αισθητική εκφράζεται και με τη συμπεριφορά και γι’ αυτό οι γενικεύσεις δεν ξεκαθαρίζουν το τοπίο. Πολλές φορές, αυτός με την «καλύτερη» αισθητική, μπορεί να σε απογοητεύσει, όταν ανοίξει το στόμα του ή το σπίτι του. Σίγουρα ο Γάλλος, είχε την ευκαιρία να εκπαιδεύσει την αισθητική του καλύτερα, όταν σε κάθε γειτονιά, υπάρχει το λιγότερο από ένα μουσείο, υπάρχει στην κουλτούρα του, το να επισκεφτεί μια γκαλερί, να δει με την κοπέλα του μια έκθεση, όπως στον Έλληνα να πάει στην καφετέρια. Εμείς έχουμε άλλα καλά που δεν έχει ο Γάλλος… Οι οικογένειές μας είναι πιο δεμένες και έχουμε μια ειδικότερη οικιακή παιδεία…

Je suis Aρνί 24×17 cm-Gravure, 2015

Πώς κρίνεις τη συμπεριφορά του Έλληνα προς τα ζώα;

Έχω πρόβλημα με τους ιδιοκτήτες των σκύλων που δεν φροντίζουν για την εκπαίδευσή τους για να μπορέσει και το σκυλί αλλά και οι άνθρωποι που κατοικούν κοντά του να περνάνε πιο όμορφα… και να μην υποφέρει κανείς, πόσο μάλλον οι γείτονες. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες σκύλων έχουν μια αυταρχική συμπεριφορά και δεν σκέφτονται κανέναν άλλον εκτός από τους ίδιους. Δεν έχω πρόβλημα με τα ζώα, με τους ιδιοκτήτες τους όμως, έχω.

Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;

Στην Αεροπορία, έκανα εθελοντικά το θύμα για την εκπαίδευση των σκυλιών. Φόραγα ένα προστατευτικό στο χέρι και μου επιτίθεντο τα γερμανικά λυκόσκυλα. Θυμάμαι πως στο κολάρο τους είχαν σήμα βαθμοφόρου, ενώ εγώ ήμουν απλός στρατιώτης… Είχα και δύο γάτους στη ζωή μου. Τον πρώτο δεν τον θυμάμαι, ήμουν μικρός. Τον τελευταίο όμως, που έχει πεθάνει 20 χρόνια, ακόμη τον σκέφτομαι… Μεγάλος έρωτας με αυτόν τον γάτο, έφυγε μια φορά και γύρισε ύστερα από έναν ολόκληρο χρόνο. Πριν όμως είχα φύγει εγώ και μάλλον μου τη φύλαγε… Όταν γύρισα από ένα ταξίδι, αρκετών μηνών και γύρισα πίσω, έκανε πως δεν με αναγνώριζε… μου κράταγε μούτρα… Ακόμη τον βλέπω στον ύπνο μου, εκείνη τη στιγμή που τον ξανά αντικρίζω, ήρθε σε μαύρα χάλια… Πια δεν ξέρω τι είναι αλήθεια και τι όνειρο με αυτόν τον γάτο… Πάντως μια που λέω για όνειρα… κρατάω ημερολόγιο ονείρων.