Ο ύπνος R.E.M (Rapid Eye Movement) είναι το πέμπτο στάδιο του ύπνου. Κατά τη διάρκεια ενός φυσιολογικού ύπνου, συνήθως βιώνουμε τέσσερις με πέντε περιόδους ύπνου R.E.M. Όσο προχωρά η νύχτα τόσο αυξάνεται και η περίοδος των σταδίων R.E.M και μειώνεται ο βαθύς ύπνος. Ο οργανισμός έχει απόλυτη ανάγκη τον ύπνο τύπου R.E.M και οι άνθρωποι που ξυπνούν από ύπνο REM μπορούν να θυμηθούν πολλά όνειρα, ενώ όσοι ξυπνούν από ύπνο μη REM θυμούνται ελάχιστα ή και καθόλου όνειρα.
Το «σεμινάριο» για τον ύπνο R.E.M είναι μια προκαταρκτική διαδικασία για να μπορέσουμε να δούμε τη νέα δουλειά του Νίκου Κρανάκη. Τον επισκεπτόμαστε στο εργαστήριο του με την περιέργεια να δούμε τα έργα που ετοιμάζει για την έκθεση «Πολιτείες στη ζώνη του R.E.M…». Μου είχε πει ότι είναι δεκαέξι τελάρα μεγάλων διαστάσεων και με κάλεσε στο εργαστήριο του να τα δούμε μαζί πριν από το στήσιμο της έκθεσης στον «Αστρολάβο». Εκτός από την αποκάλυψη της καινούργιας του δουλειάς είχε υποσχεθεί ρακί από την Κρήτη και όχι μόνο.
Αφού λοιπόν θυμηθήκαμε όλη τη διαδικασία του ύπνου R.E.M και συζητήσαμε για τα όνειρα σε σχέση με τη Φροϋδική τους θεώρηση, «συμφωνήσαμε» ότι είμαστε πιο κοντά στον Carl Jung ο οποίος αποδεχόταν την ύπαρξη του υποσυνείδητου, όμως έδινε μια πιο πνευματική μορφή στη λειτουργία του ονείρου. Ένα «παράθυρο» στο υποσυνείδητο που προτείνει λύσεις για το συνειδητό κόσμο του ατόμου.
Ο Νίκος Κρανάκης, λοιπόν, μέσα από αυτό το «παράθυρο» επισκέφτηκε και περιηγήθηκε σε δεκαέξι πολιτείες. Κι σ’ αυτό το ονειρικό του ταξίδι μας καλεί συνταξιδιώτες.
Τα έργα του είναι εικόνες ονειρικές, όχι όμως εξωπραγματικές και απίθανες. Στη νέα του δουλειά ο καλλιτέχνης αγγίζει τα όνειρά του. Αναπαράγει την ατμόσφαιρα της πόλης που λαχταρά να επισκεφθεί, την πόλη που ονειρεύεται να υπάρχει. Τα έργα του μοιάζουν με χειροποίητες φωτογραφίες, με ονειροκατασκευές σε ένα κόσμο της φαντασίας.
Οι πολιτείες του Νίκου Κρανάκη δεν προκύπτουν από παραίσθηση, είναι επιθυμίες που εισχωρούν στα όνειρα του και μοιάζουν να ζουν ως πραγματικότητες σ’ αυτά.
– Ποιος είναι ο ταξιδευτής σ’ αυτές τις πολιτείες
« Όποιος ονειρεύεται. Στην προκειμένη περίπτωση ο ήρωας μου νιώθει την ανάγκη να ταξιδέψει. Παραμένει καθηλωμένος. Προσπαθεί να ξεφύγει από το σώμα του, γιατί βλέπει ότι το σώμα του δεν μπορεί να τον ακολουθήσει. Σκέφτεται ότι ο μοναδικός τρόπος να αλλάξει μέρη, να ταξιδέψει, να πάει κάπου είναι μέσα από τα όνειρά του.
Ξεκινά να ονειρεύεται. Κάθε φορά, κάθε βράδυ και άλλη πολιτεία. Και κάθε μια από τις πολιτείες αυτές είναι φτιαγμένη με τις εμπειρίες του, τις επιθυμίες, τους φόβους του. Μέσα στο όνειρό του φτιάχνει και τον επόμενο σταθμό του. Καταλαβαίνει ότι η δύναμη της σκέψης, είναι μεγαλύτερη από τη σωματική δύναμη. Γι αυτό λέω πολιτείες στη ζώνη του R.E.M, γιατί αυτός ο άνθρωπος ταξιδεύει μόνο μέσα από το όνειρά του. Για αυτό και οι πολιτείες είναι παράξενες και περίεργες.
Όλες οι πολιτείες είναι διαφορετικές η μία από την άλλη. Είναι και δουλεμένες διαφορετικά, αλλά διαφορετική είναι και η προσέγγιση. Καμιά πολιτεία δεν μοιάζει με κάποια άλλη. Ήθελα από την αρχή, όταν θα στηθεί η έκθεση, ο επισκέπτης που μπαίνει στην γκαλερί και ως πρώτη εντύπωση να νομίζει ότι βρίσκεται σε ομαδική έκθεση και ότι δεκατέσσερις καλλιτέχνες έχουν συμπράξει σε ένα κοινό θέμα. Και έχουν εμφανίσει ο καθένας από ένα έργο…»
– Όμως υπάρχει η γραφή που είναι αναγνωρίσιμη…
«Όσο θα περνά ο χρόνος και βλέπει τα έργα, θα συνειδητοποιήσει ότι ανήκουν στον ίδιο καλλιτέχνη. Η γραφή προδίδει και αποκαλύπτει».
– Στις πολιτείες δεν υπάρχουν άνθρωποι;
«Δεν υπάρχουν. Υπάρχει μόνο αυτός που ταξιδεύει. Δεν συναντά κανέναν, δεν βρίσκει κανέναν, βιώνει μοναχικά. Οι άνθρωποι είναι μέσα στα σπίτια τους. Όμως και τα ίδια τα κτίρια έχουν μια ζωή, κινούνται∙ άλλα κατασκευάζονται και άλλα καταρρέουν, άλλα είναι σε στρόβιλο. Ο άνθρωπος που ονειρεύεται είναι μπροστά από την πόλη. Είναι αυτός που βλέπει. Προσεγγίζει στην πόλη, πάει να φθάσει. Είναι ο προορισμός».
Σ’ αυτές τις έρημες πόλεις ο ζωγράφος μοιάζει να περιφέρεται μοναχικά. Τυχαία εμφανίζονται ίχνη ζωής μέσα από φωτισμένα παράθυρα, από μισάνοιχτες πόρτες. Η ανθρώπινη παρουσία υπονοείται, δεν αποτυπώνεται. Για τον καλλιτέχνη οι πολιτείες δεν υποδηλώνουν μια γεωγραφική θέση, μια πολιτεία καταγραμμένη. Υποδηλώνουν τις επιθυμίες του καλλιτέχνη που μέσα από το παράθυρο του υποσυνείδητου περνάνε στα όνειρα. Οι πολιτείες του Νίκου Κρανάκη είναι ξένες και απρόσιτες για τους άλλους ανθρώπους. Αυτές οι πολιτείες είναι περιουσία του καλλιτέχνη.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΟΥΡΤΑΣ
Last modified: 12/06/2016