Τί εμπνέει, τελικά, τον καλλιτέχνη;

Δ. Αληθεινός, Α. Αργυροηλιοπούλου, Τ. Καγκλής, Α. Κοροβέση. Μ. Μαδένης, Α. Σκούρτης και το δικό τους Ντουέντε

Υπάρχουν τρεις ενσαρκώσεις της καλλιτεχνικής έμπνευσης έλεγε ο Λόρκα: οι μούσες, οι άγγελοι και το ντουέντε. Στην περίφημη ομιλία του στο Μπουένος Άιρες το 1934 μιλώντας για την αναζήτηση του ντουέντε είχε πει: «… δεν υπάρχει ούτε χάρτης ούτε μέθοδος. Ξέρουμε μόνον πως το αίμα καίει σαν λιωμένο γυαλί, πως εξαντλεί και εξαφανίζει την γλυκιά γεωμετρία που μάθαμε, πως θρυμματίζει όλες τις τεχνοτροπίες που στηρίζονται στην χωρίς παρηγόρια ανθρώπινη θλίψη∙ και κάνει τον Γκόγια, δεξιοτέχνη στα γκρίζα και στ’ ασημένια και σε κείνα τα ροζέ χρώματα της καλής αγγλικής ζωγραφικής, να ζωγραφίζει με τα γόνατα και τις γροθιές του τα τρομερά μαύρα κατράμια…», «…Κυρίες και Κύριοι, έστησα τρεις αψίδες και με χέρι αδέξιο πάνω τους τοποθέτησα τη μούσα, τον άγγελο και το ντουέντε…».
Έξι εικαστικοί καλλιτέχνες μας φανερώνουν σήμερα την πηγή της έμπνευσης τους περνώντας κάτω από τις αψίδες του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Είναι ο Δημήτρης Αληθεινός, η Αννίτα Αργυροηλιοπουλου, ο Τζουλιάνο Καγκλής, η Αγγέλικα Κοροβέση, ο Μιχάλης Μαδένης και ο Άγγελος Σκούρτης.

Οι ερωτήσεις που θέσαμε κοινές, μετά κάθε καλλιτέχνης επέλεξε τη δομή της τοποθέτησης του.

– Τι είναι για σας έμπνευση;
-Επιλέγετε να δημιουργείτε ή να κατευθύνετε την έμπνευσή σας. Δημιουργείτε συνθήκες που βοηθούν στην έμπνευση;
-Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε ότι η έμπνευση σας καθοδηγεί ως μια εσωτερική δύναμη;
-Η σύγχρονη ψυχολογία θεωρεί την έμπνευση ως μια εσωτερική διαδικασία πέρα από τον έλεγχο. Έχετε έρθει ποτέ σε σύγκρουση μ΄ αυτή τη διαδικασία;

Δημήτρης Αληθεινός

Δημήτρης Αληθεινός
Πότε ξεσπάει του νου η καταιγίδα…

 Ακουμπάω το μέτωπο στο τζάμι του παραθύρου, παρατηρώ μαγεμένος τη δύναμη της νεροποντής, τα ανάγλυφα στίγματα των σταγόνων στη λάσπη. Κρατήρες εφήμεροι, με διάρκεια ζωής τόση, όση η λάμψη μιας μακρινής αστραπής. Η ακατάσχετη ροή του νερού μαγνητίζει το βλέμμα, όπως οι φλόγες τη σκέψη, ονειρεύομαι μια λευκή πτήση πάνω απ’ τη γκρίζα συννεφιά, ρευστός, σαν το αλαφιασμένο βουητό της καταιγίδας.
Απέναντι, στο έρημο νεοκλασικό, ο άνεμος μάχεται τα ρημαγμένα εναπομείναντα∙ τα παντζούρια παφλάζουν σκάζοντας με δύναμη στο θρυμματισμένο σοβά, οι γρίλιες γρυλίζουν στα σαπισμένα δόντια τους. Κατακλυσμός κατακλύζει την όραση καθώς και την ακοή μου. Χτες ήταν χαρά θεού με ήλιο, αναλογίζομαι, σήμερα είναι χαρά θεού με καταιγίδα. Χθες ήθελα να μείνω μέσα, σήμερα επιμένω να βγω στο δρόμο.
Ανοίγω την πόρτα και πριν προλάβω να μετρήσω έως το δύο, ο αγέρας με αρπάζει μαζί με την ομπρέλα και την καμπαρντίνα μου, μας γυροφέρνει φουρκισμένος φέρνοντας τα κάτω πάνω, τα μέσα έξω. Ό,τι στεγνό μουσκεύει πάραυτα. Υποχωρώ ανήμπορος στη ρηχή εσοχή μιας κατοικίας, επιχειρώ αδέξια να επαναφέρω τις ξεχαρβαλωμένες μπανέλες στις κλειδώσεις τους, σκουπίζω το καπέλο, τη φόδρα της καμπαρντίνας. Κρυώνω, αισθάνομαι να ριγώ ολόσωμος. «Δεν ήταν καλή η ιδέα σου να βγούμε στην καταιγίδα», γογγύζω σφίγγοντας τα δόντια, «ό,τι μου αρέσει θα κάνω, αδιαφορώ, ακόμα κι αν  κατασχιστούν όλα μου τα υπάρχοντα» με αντικρούω, κι απροσδόκητα έρχεται στο νου μου ο Ανδρέας Κάλβος:

Ακούω του λυσσώντος ανέμου την ορμήν∙ κτυπά με βίαν∙ ανοίγονται του ναού τα παράθυρα κατασχισμένα.

Στην άθλια κατάσταση στην οποία τόσο απερίσκεπτα, όσο και ενσυνείδητα, βρέθηκα, διερωτώμαι αν ένας κατ΄ ομολογίαν μονομανής, ένας αφοσιωμένος ολοκληρωτικά στην Ποίηση, κάποιος που τοποθετεί την Τέχνη πάνω από οποιαδήποτε άλλη σκέψη ή συναίσθημα,

Μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;

πάνω από την κοινωνική του υπόληψη, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, πάνω κι από την ίδια του τη ζωή, όπως ο Βικέντιος Φαν Χοχ, χρειάζεται το δεκανίκι της έμπνευσης. Αποκλείεται, αποφαίνομαι με τη σιγουριά εκείνου που από καιρό έχει δολοφονήσει τον διανοούμενο μέσα του∙ όποιος έχει ανάγκη την έμπνευση, είναι ανίκανος να εμπνεύσει.
Τα πιστεύω, αυτά είναι που κυοφορούν το Έργο και η γλώσσα το γεννάει με τις λέξεις της ή, για να το πω διαφορετικά, αν δεν συγκεραστούν οι Ιδέες με τα ανθρώπινα οράματα και πάθη, δεν ξεσπάει του νου η καταιγίδα. Έμπνευση, συνεχίζω τη σκέψη μου, είναι η επιτυχής συνάντηση του χειροτέχνη με την επινόηση, Ποίηση, η ουτοπική συνάντησή του ποιητή με τον Θεό.
Και σκέφτηκα τον Ουώλτ Ουίτμαν:

Δεν υπάρχουν λόγια να πουν πόσο ήσυχος είμαι για τον Θεό και για τον θάνατο.

Πόσα ποτάμια πόνου πρέπει να γεφύρωσες γερο Ουώλτ, μονολογώ, πόσες νύχτες αγρύπνιας θα ξόδεψες στο δάσος των ονομάτων, με πόσες βρισιές και πόσες ικεσίες θα τους αναζήτησες, μέχρι να καταλαγιάσεις τον πόνο που δεν περιγράφεται με λόγια, τραγουδώντας εντέλει τον έναν, μοναδικό θεό και θάνατο, τον Εαυτό σου. Πόσο θα πάλεψες προσμένοντας τη μέρα που, ατάραχος πλέον, θα έπαυες να τους αναζητάς, χωρίς να παραιτηθείς.

«Θα ήθελα να επαναλάβεις τον ορισμό σου για την έμπνευση», ακούω τη φωνή στα φυλλοκάρδια και συμμορφώνομαι αυτάρεσκα.

Έμπνευση είναι η ασφαλής συνάντηση του «καλλιτέχνη» με την επινόηση, μέσω της φόρμας. Ποίηση, η απεγνωσμένη προσπάθειά μου να συναντήσω τον Θεό, με όχημα την έκσταση.

Αννίτα Αργυροηλιοπούλου

Αννίτα Αργυροηλιοπούλου
Ο διάλογος με το καλλιτεχνικό έργο

• Τι είναι για σας έμπνευση;

Οι  στιγμές. Τότε που αισθανόμαστε δυνατοί, δημιουργικοί, ερωτευμένοι, αλλά και τότε που ένα τραύμα μας αποκαλύπτει βαθύτερες πτυχές μας.  Η όρεξη για να κάνει κανείς  τέχνη αλλά και να   βιώσει  τις άπειρες δυνατότητες που διαθέτει σαν ανθρώπινο ον.

• Επιλέγετε να δημιουργείτε ή να κατευθύνετε την έμπνευσή σας. Δημιουργείτε συνθήκες που βοηθούν στην έμπνευση;

Η κατάσταση ηλεκτρισμού που συμβαίνει όταν έχεις έμπνευση μπορεί να καλλιεργηθεί.
Τα χρόνια σε κάνουν να δημιουργείς παρέες με δημιουργικούς ανθρώπους, όπου η ανταλλαγή φορτίων παράγει ηλεκτρισμό.
Επιλέγω να είμαι παρούσα στη καθημερινότητά μου,  και  παρατηρώ  τα ερεθίσματα γύρω μου και αυτά που κρύβουν.
Επιδιώκω  τον διάλογο με το καλλιτεχνικό έργο.
Αφουγκράζομαι την Φύση και το περιβάλλον αλλά και την εσωτερική μου φύση.

• Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε ότι η έμπνευση σας καθοδηγεί ως μια εσωτερική δύναμη;

Ναι και  όταν  συμβαίνουν κατεβαίνω τρέχοντας τις σκάλες να μη μου φύγουν.

• Η σύγχρονη ψυχολογία θεωρεί την έμπνευση ως μια εσωτερική διαδικασία πέρα από τον έλεγχο. Έχετε έρθει ποτέ σε σύγκρουση μ΄ αυτή τη διαδικασία;

Παλιότερα το πάλευα. Τώρα ξέρω και  περιμένω!

Τζουλιάνο Καγκλής

Τζουλιάνο Καγκλής
Όταν χάνεσαι στον κόσμο της ζωγραφικής

-Τι είναι για εσάς έμπνευση;

Δεν πιστεύω στην έμπνευση, παρά μόνο στη σκληρή εργασία πάνω σε κάτι που έχει πολύ μεγάλη σημασία για σένα. Αν ο λόγος να φτιάξεις ένα έργο είναι μια βαθύτερη ανάγκη, τότε θα βρεις τον τρόπο.

-Επιλέγετε να δημιουργείτε ή να κατευθύνετε την έμπνευσή σας. Δημιουργείτε συνθήκες που βοηθούν στην έμπνευση;

Ο Ντελακρουά έλεγε κάτι που μου αρέσει πολύ: «Όταν ξεκινάω να πάω στο εργαστήριο σκυλοβαριεμαι να ζωγραφίσω. Όταν όμως αρχίσω και κοιτάω το έργο, βάζω μια πινελιά να διορθώσω κάτι, αυτή φέρνει μια άλλη και έτσι χωρίς να την καταλαβαίνω χάνομαι στον κόσμο της ζωγραφικής». Αυτό το «χάσιμο» είναι που επιζητά ο δημιουργός ώστε να «μπει» μέσα στο έργο, και να χαθεί εκεί.
Μία συνθήκη που βοηθάει είναι να μην είσαι ποτέ σοβαροφανής την ώρα της δουλειάς. Να παίζεις με τα υλικά όπως θα έπαιζε με αυτά και ένα μικρό παιδί. Να χαίρεσαι την περιπέτεια και την ανακάλυψη. Τότε ίσως βρεις και το απροσδόκητο στοιχείο που κάνει το έργο ζωντανό

-Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε ότι η έμπνευση σας καθοδηγεί ως μια εσωτερική δύναμη;

Υπάρχουν αυτές οι λίγες και πολύτιμες στιγμές που είσαι «εκτός εαυτού». Τότε συνήθως βγαίνουν και τα καλύτερα έργα. Η χειρονομία του ζωγράφου δεν πρέπει να οδηγείται από το μυαλό αλλά από το ασυνείδητο.

Αγγέλικα Κοροβέση

Αγγέλικα Κοροβέση
Ο εσωτερικός ήχος είναι τελικά ο μόνος αυθεντικός

  – Τι είναι για σας έμπνευση;

Είναι μία νεογέννητη ιδέα, είναι ο τρόπος μέσα από τον οποίο μπορώ να δημιουργήσω έργα που εμπεριέχουν τον εσωτερικό μου ήχο, την ιδιαιτερότητα μου. Μπορεί να λέγεται Έμπνευση αν η ιδέα αυτή κάνει αυτά τα έργα τόσο δυνατά ώστε  να μπορούν να εκφράζουν την εποχή τους και να διαπερνούν τις μουσικές όλων των ανθρώπων.

-Επιλέγετε να δημιουργείτε ή να κατευθύνετε την έμπνευσή σας.

Οι ιδέες, οι εικόνες ,τα συναισθήματα, ο έρωτας που προϋπάρχουν στη συνείδηση και όλα αυτά που υπάρχουν στο ασυνείδητο απαρτίζουν τον προθάλαμο για να δημιουργηθεί η Έμπνευση. Το κάθε ερώτημα, οι πνευματικές διεργασίες, όλα τα πραγματωμένα έργα και η στιγμή είναι η πνοή προς την νέα έμπνευση.

-Δημιουργείτε συνθήκες υποβοηθητικές στην έμπνευση;

Ο χώρος του εργαστηρίου είναι μία μεθοδευμένη διαδικασία έρευνας και δημιουργικότητας. Η ποίηση οδηγεί τα συναισθήματα σε μονοπάτια έμπνευσης.
Μία αόρατη ανησυχία σαν ερώτημα με οδηγεί σε πνευματικές διαδικασίες  αναζητήσεων.
Ένα έργο τέχνης, η δύναμη της φυσικής ομορφιάς, τα συναισθήματα μπορούν να δημιουργήσουν συνθήκες να αναβλύσει η έμπνευση. Ταυτόχρονα τα όνειρα είναι μία διαδικασία διείσδυσης στο ασυνείδητο, στο φαντασιακό.

-Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε ότι η έμπνευση σας καθοδηγεί ως μια εσωτερική δύναμη;

Η εσωτερική δύναμη είναι μία ανησυχία ανατρεπτική, κάτι σαν ένα μόνιμο ασταθές που ζητάει να ισορροπήσει  που μπορεί να με οδηγήσει σε μία έμπνευση.
Μπορεί να έρθει μέσα από αυτή τη διαδικασία μία ιδέα τόσο δυνατή που να ζητάει την εκπλήρωσή της.

-Η σύγχρονη ψυχολογία θεωρεί την έμπνευση ως μια εσωτερική διαδικασία πέρα από τον έλεγχο. Έχετε έρθει ποτέ σε σύγκρουση μ΄ αυτή τη διαδικασία;

Η έμπνευση είναι το πνευματικό, η ψυχή του έργου. Ο εσωτερικός ήχος είναι τελικά ο μόνος αυθεντικός, κύριος ήχος. Η λογική συνεπικουρεί στην υλοποίηση της έμπνευσης.

Μιχάλης Μαδένης

Μιχάλης Μαδένης
Έμπνευση είναι…

Έμπνευση είναι το πρωινό ξύπνημα
Έμπνευση είναι η μυρωδιά του καφέ
Έμπνευση είναι ένα ποτήρι νερό στη δίψα μου
Έμπνευση είναι το παλιοτσίγαρο που δεν κόβω
Έμπνευση είναι οι φίλοι
Έμπνευση είναι η αγκαλιά της ζωής
Έμπνευση είναι όταν μου αρέσει ένα έργο
Έμπνευση είναι όταν δεν μου αρέσει ένα έργο
Έμπνευση είναι όταν στέκομαι στα πόδια μου και ζωγραφίζω
Έμπνευση είναι τα ξενύχτια με χρώματα και νέφτι
Έμπνευση είναι η ανάσα του έρωτα
Έμπνευση είναι να μη θέλω να ζωγραφίζω
Έμπνευση είναι να πονάνε χέρια, πόδια και να ζωγραφίζω
Έμπνευση είναι η Αθήνα τον Αύγουστο
Έμπνευση είναι η Ύδρα, τα καλοκαίρια που πέρασα
Έμπνευση είναι μια φωτογραφία
Έμπνευση είναι μια ματιά – φωτιά
Έμπνευση είναι να βουλιάζω στο κενό
Έμπνευση είναι τα άφραγκα νιάτα μου
Έμπνευση είναι όταν νομίζω ότι ο Θεός με ξέχασε
Έμπνευση είναι όταν γίνομαι κομμάτια
Έμπνευση είναι ένα βλέμμα απ’ το μπαλκόνι
Έμπνευση είναι τα σύννεφα
Έμπνευση είναι ο Ήλιος
Έμπνευση είναι αυτά που δεν θέλω να πω
Έμπνευση είναι όταν η ζωή γίνεται χρώμα
Έμπνευση είναι ένα κομμάτι χαρτί
Έμπνευση είναι μια μουντζούρα
Έμπνευση είναι η βροχή
Έμπνευση είναι η θάλασσα
Έμπνευση είναι ένα σώμα
Έμπνευση είναι ένα πρόσωπο
Έμπνευση είναι ο άνθρωπος
Έμπνευση είναι μια κίνηση
Έμπνευση είναι ένα δάκρυ
Έμπνευση είναι ένα γέλιο
Έμπνευση είναι μόνος το Πάσχα
Έμπνευση είναι ένα παλιό έργο
Έμπνευση είναι όταν ξεχνώ το χρόνο, τη μέρα, την ώρα
Έμπνευση είναι η βροχή στο χώμα
Έμπνευση είναι το κλάμα ενός μωρού
Έμπνευση είναι η ζωή που κάνει τον χρόνο κομμάτια χρώματα και υπογράφει την αλήθεια μου, νόμισμα στον βαρκάρη

Άγγελος Σκούρτης

Άγγελος Σκούρτης
Η εσωτερική δύναμη είναι ένας ορμητικός ποταμός

-Τι είναι για σας έμπνευση;

Έμπνευση είναι αυτό που έχει κατασταλάξει για Καιρό Μέσα σου και περιμένει την Στιγμή που εσύ θα είσαι έτοιμος για να βγει στην επιφάνεια

-Επιλέγετε να δημιουργείτε ή να κατευθύνετε την έμπνευσή σας. Δημιουργείτε συνθήκες για να βοηθήσετε στην έμπνευση;

Ναι με πολύ Διάβασμα, Ενημέρωση πάνω στα προβλήματα και τις Επιτεύξεις του Σήμερα και Γνώση του Χθες ( Όλων των Μορφών του) ώστε το έργο να είναι καίριο και ουσιαστικό

-Υπάρχουν στιγμές που νιώθετε ότι η έμπνευση σας καθοδηγεί ως μια εσωτερική δύναμη;

Το πραγματικό Έργο Τέχνης έχει ανάγκη όλων των εσωτερικών διαδικασιών που συντελούνται μέσα μας για να παραχθεί «Έργο» αλλιώς το Έργο καταντά (αντικείμενο)

-Η σύγχρονη ψυχολογία θεωρεί την  έμπνευση ως μια εσωτερική διαδικασία πέρα από τον έλεγχο. Έχετε έρθει ποτέ σε σύγκρουση μ΄ αυτή τη διαδικασία;

Συνεχώς. Η Εσωτερική δύναμη είναι ένας ορμητικός ποταμός που ο καλλιτέχνης οφείλει να τιθασεύσει και το έργο τέχνης είναι το αποτέλεσμα αυτού του ελέγχου και που νομίζω είναι το πιο δύσκολο αλλά ουσιαστικό κομμάτι του Καλλιτεχνικού έργου

⇒ ⇒⇒

Michelangelo – Η δημιουργία του Αδάμ

Αρχική εικόνα
Μικελάντζελο: «Η δημιουργία του Αδάμ»
Δεσπόζει στην οροφή του παρεκκλησιού Sistine. Χαρακτηριστικό έργο μεγάλης έμπνευσης. Άλλωστε το έργο είναι εμπνευσμένο από τον μεσαιωνικό ύμνο «Veni Creator Spiritus» μια επίκληση στη θεϊκή έμπνευση: «… Καθοδήγησε το μυαλό μας με το φως σου…». 

Last modified: 05/05/2023