Στο σχέδιο δεν μπορείς να πεις ψέματα

Η Manon Pellan και ο Fabien Yvon μιλούν για το σχέδιο και τη  θέση του στη σημερινή εικαστική σκηνή…                                                                                                                                                                                         

Τα τελευταία τριάντα χρόνια, η πρακτική του σχεδίου κυριαρχεί στην εικαστική σκηνή του Παρισιού. Για περίπου μια εβδομάδα κάθε χρόνο την άνοιξη, τρεις μεγάλες art fair (Drawing Now, DDessin, Salon du Dessin) αποδίδουν φόρο τιμής στο σχέδιο και παρουσιάζουν τις πιο σύγχρονες τάσεις μέσα από τα έργα διεθνών καλλιτεχνών. Με ποικίλες τεχνικές και περισσότερη δημιουργική ελευθερία σε σύγκριση με άλλες εικαστικές πρακτικές, όπως η ζωγραφική ή η γλυπτική, το σχέδιο επιλέγεται ως εκφραστικό μέσο από όλο και περισσότερους νέους καλλιτέχνες.

Ο Fabien Yvon στο εργαστήριό του

Η Manon Pellan και ο Fabien Yvon είναι δύο καλλιτέχνες με έμπνευση και όρεξη για δημιουργία. Προερχόμενοι από την γαλλική επαρχία, δραστηριοποιούνται σήμερα ενεργά στην εικαστική σκηνή του Παρισιού. Έχοντας επιλέξει να ασχοληθούν σχεδόν αποκλειστικά με το σχέδιο, εξηγούν τους λόγους που τους οδήγησαν να πάρουν αυτή την απόφαση και παρουσιάζουν τους βασικούς σταθμούς της μέχρι τώρα διαδρομής τους στον καλλιτεχνικό χώρο. Τι σημαίνει το σχέδιο για έναν νέο καλλιτέχνη στη Γαλλία; Πώς αντιλαμβάνεται την επιτυχία που γνωρίζει η πρακτική αυτή σήμερα; Πόσο εύκολη είναι η δημιουργία επαγγελματικής καριέρας για δύο νέους απόφοιτους μικρότερων Σχολών Καλών Τεχνών σε μια μεγάλη πρωτεύουσα της τέχνης όπως το Παρίσι; Η Manon και ο Fabien απαντούν σε όλα αυτά τα ερωτήματα και μιλούν για τη δουλειά τους που έχει διακριθεί και ξεχωρίσει μέσα από τις υποψηφιότητές τους σε σημαντικά βραβεία σχεδίου.

Manon Pellan

• Καθώς πρέπει να συστηθούμε στους αναγνώστες, θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για την πορεία σας στο χώρο της τέχνης.

Manon: Το σχέδιο είναι για εμένα μια μεγάλη ιστορία αγάπης που ξεκινάει από την παιδική μου ηλικία. Ξεκίνησα να σχεδιάζω από μικρή, γύρω στα 12 – 13 όταν μου έκαναν δώρο οι γονείς μου ένα κουτί με μολύβια και κάρβουνα. Η δραστηριότητα αυτή έγινε σταδιακά καθημερινή, μου πρόσφερε μεγάλη χαρά. Μεγαλώνοντας το σχέδιο λειτουργούσε όλο και περισσότερο ως ένα καταφύγιο. Το πρώτο επίσημο βήμα ήταν να γραφτώ στην καλλιτεχνική κατεύθυνση του λυκείου όπου παρακολουθούσα μαθήματα σχεδίου περίπου οκτώ ώρες την εβδομάδα. Ήταν ξεκάθαρο ότι ήθελα να γίνω καλλιτέχνης. Αποφοιτώντας από το σχολείο, συνέχισα τις σπουδές μου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Rouen (2008-2012). Το σχέδιο παραμένει μέχρι και σήμερα στο κέντρο της καλλιτεχνικής μου πρακτικής παρόλο που στη σχολή πειραματίστηκα και με άλλα μέσα και τεχνικές όπως η φωτογραφία και η κεραμική. Το 2012 για προσωπικούς αλλά και καλλιτεχνικούς λόγους αποφάσισα να αφήσω την γαλλική επαρχία και να έρθω για πρώτη φορά στο Παρίσι, μια πόλη με μεγάλο ενδιαφέρον ως προς την καλλιτεχνική ζωή και τις επαγγελματικές ευκαιρίες που προσφέρονται στους καλλιτέχνες.
Fabien: Και στη δική μου περίπτωση, η διαδρομή μου στην τέχνη ξεκινάει την περίοδο της παιδική και εφηβικής ηλικίας. Η μητέρα μου πάντα με ενθάρρυνε να είμαι δημιουργικός, να κάνω πράγματα και μου έδωσε ευκαιρίες να πειραματιστώ και να δοκιμάζω να ανακαλύπτω ο,τιδήποτε μου άρεσε ή τραβούσε την προσοχή μου ως παιδί. Όταν μάλιστα αντιλήφθηκε ότι έχανα το ενδιαφέρον μου για τα σχολικά μαθήματα αποφάσισε να με γράψει σε ένα καλλιτεχνικό λύκειο, στο οποίο το μεγαλύτερο μέρος της σχολικής ύλης αφορούσε την τέχνη. Εκεί πήρα τις πρώτες βάσεις για την καλλιτεχνική μου πρακτική. Οι καθηγητές μου πρότειναν να συνεχίσω την ενασχόληση με την τέχνη και εγώ τους εμπιστεύτηκα! Μπαίνοντας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Le Mans δεν ήμουν σίγουρος για το τι ακριβώς θέλω να κάνω. Από τα πρώτα έτη συνήθιζα να σχεδιάζω. Αρχικά μερικές καρικατούρες για πλάκα ή σκιτσάκια όταν ένιωθα κουρασμένος. Η πρακτική του σχεδίου όπως υπάρχει σήμερα στη ζωή μου ξεκίνησε ουσιαστικά μετά την αποφοίτησή μου από την Σχολή. Φεύγοντας από τη Σχολή αλλάζουν όλα για έναν καλλιτέχνη. Ξαφνικά βρίσκεσαι μόνος σου, χωρίς εργαστήριο, χωρίς καθοδήγηση και πρέπει να αποφασίσεις εσύ ο ίδιος πώς θα οργανώσεις τη δουλειά σου. Το σχέδιο είναι μια μορφή τέχνης με πλούσιο περιεχόμενο όμως δεν παύει να είναι ό,τι πιο απλό και οικονομικό θα μπορούσε τελικά να επιλέξει να κάνει ένας νέος καλλιτέχνης. Το σχέδιο δεν προαπαιτεί ούτε μεγάλο εργαστηριακό χώρο ούτε αρκετά και πολυέξοδα υλικά. Ένα γραφείο στον προσωπικό σου χώρο και μερικά μολύβια αρκούν για να φτιάξεις ένα ολοκληρωμένο έργο.

Σχέδιο της Manon Pellan

Manon: Θα συμφωνήσω σε αυτό με τον Fabien. Υπάρχει πάντα ένα οικονομικό διακύβευμα στις επιλογές που κάνουμε οι καλλιτέχνες – και όχι μόνο – στην τέχνη. Σίγουρα η κεραμική ή η ζωγραφική έχουν πολύ περισσότερες απαιτήσεις σε οικονομικό επίπεδο και χρειάζονται πρόσβαση σε ειδικό χώρο εργασίας και εργαλεία. Όμως τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς πάθος, και μιλώντας με αφορμή τη δική μου περίπτωση, αυτό είναι η κινητήριος δύναμη για να κάνω σχέδιο και τίποτα άλλο. Άλλωστε και το σχέδιο ως πρακτική έχει τις δικές του απαιτήσεις, έχει τις δικές του ιδιότητες: στο σχέδιο δεν μπορείς να πεις ψέματα, ακριβώς επειδή υπάρχει μια αμεσότητα που μας επιτρέπει να μένουμε μόνο στα απαραίτητα, να μην «σκορπίζουμε» εδώ και εκεί.

• Άρα θεωρείς ότι συγκριτικά με τη ζωγραφική, το σχέδιο είναι πιο κοντά στην αλήθεια, πιο «ειλικρινής» πρακτική;

Manon: Αναφέρομαι στις τεχνικές ιδιότητες του σχεδίου. Όταν σχεδιάζεις δεν υπάρχει το ίδιο περιθώριο να διορθώσεις ένα λάθος όπως στην ζωγραφική με λάδι. Υπάρχει μια «ευθραυστότητα» στην χειρονομία του σχεδίου που μας αναγκάζει να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι στις κινήσεις και στις επιλογές μας από την αρχή του έργου.

Fabien Yvon

• Πώς εξηγείται το αυξημένο ενδιαφέρον που υπάρχει σήμερα για το σχέδιο;

Fabien: Όπως είπε προηγουμένως η Manon το οικονομικό διακύβευμα επηρεάζει όχι μόνο τις επιλογές των καλλιτεχνών αλλά θα συμπληρώσω εδώ, και των συλλεκτών και των γκαλερί. Πρόκειται για ένα ολόκληρο σύστημα που αφορά την παραγωγή και την κατανάλωση του σχεδίου και επηρεάζεται αμφίδρομα από όλους τους ενδιαφερόμενους. Θα μπορούσαμε να πούμε λοιπόν ότι οι ίδιοι οι καλλιτέχνες είναι αυτοί που επέβαλαν το σχέδιο στη σύγχρονη αγορά τέχνης επειδή ακριβώς επιλέγουν να επενδύσουν στην φιλοτέχνηση έργων με λιγότερες οικονομικές και πρακτικές απαιτήσεις προς αυτούς. Αν και δεν συμφωνώ με τη λογική αυτή, όπως και να το κάνουμε, η τιμή ενός σχεδίου στην αγορά όμως δεν είναι ίδια με αυτή ενός πίνακα ζωγραφικής. Το σχέδιο κοστολογείται διαφορετικά παρόλο που ως προς την τεχνική του δεν είναι λιγότερο δύσκολη η φιλοτέχνηση απ’ ότι ενός ζωγραφικού έργου. Δεν γνωρίζω τα κριτήρια που έχουν καθορίσει αυτή την συνθήκη ούτε πώς ακριβώς λειτουργεί το εμπορικό κομμάτι. Όμως ως καλλιτέχνης που ειδικεύεται στο σχέδιο, αναγνωρίζω ότι είναι μια πραγματικότητα. Υπάρχει ωστόσο και ένα αγοραστικό κοινό και συλλέκτες που χάρη στις χαμηλότερες τιμές των σχεδίων στράφηκαν τα τελευταία χρόνια προς σε αυτού του είδους τα έργα. Το σχέδιο είναι μια μορφή τέχνης που διευρύνει την πρόσβαση στην αγορά σε αντίθεση με τις πολλές φορές απλησίαστες τιμές των ζωγραφικών έργων.
Manon: Πιστεύω είναι θετικό που το σχέδιο ως έργο τέχνης μπορεί να φτάσει σε σπίτια και συλλογές πολύ διαφορετικών ανθρώπων. Παρότι είναι μια οικονομικότερη εμπορικά επιλογή απ’ ότι η ζωγραφική ή η γλυπτική, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η δημιουργία ενός τέτοιου έργου απαιτεί συχνά αρκετές ώρες και αφοσίωση από την πλευρά των καλλιτεχνών.

Στο εργαστήριο της Manon Pellan

• Πιστεύετε ότι υπάρχουν συγκεκριμένες τάσεις στο σχέδιο σήμερα ;

Manon: Υπάρχουν πολλές διαφορετικές τάσεις. Τα τελευταία 10-15 χρόνια το σχέδιο κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στη σύγχρονη τέχνη. Το ίδιο το σχέδιο ως καλλιτεχνική πρακτική είναι θα λέγαμε μια τάση. Εγώ προσωπικά στη δουλειά μου δεν επηρεάζομαι από αυτούς τους προβληματισμούς: δεν κάνω σχέδιο επειδή είναι στη μόδα, και δεν προσπαθώ να προσαρμοστώ στις εμπορικές τάσεις. Πότε δεν είχα ως κριτήριο να φτιάξω ένα έργο που να «πάει καλά» εμπορικά. Νομίζω δεν πρέπει να βάλουμε ένα, σχεδόν ηθικό, φίλτρο ανάγνωσης στο έργο μας. Υπάρχουν διαφορετικά ακροατήρια, πολλές αναγνώσεις που η καθεμία έχει τη δική της υποκειμενικότητα. Προσπαθώ να κρατώ τον εαυτό μου σε απόσταση όσο το δυνατόν περισσότερο από την σύγκριση της δουλειάς μου με αυτή των άλλων.
Fabien: Όταν πολλοί καλλιτέχνες κάνουν κάτι την ίδια περίοδο αυτό δημιουργεί την τάση. Ακόμη και εάν κάποια σχέδια δεν αρέσουν στο γκαλερίστα μας, τα κρατάω και τα εκθέτω κάπου αλλού με κάποια άλλη ευκαιρία. Ασφαλώς και η γνώμη των επαγγελματιών μετράει αλλά δεν καθορίζει αποκλειστικά την αισθητική αξία ενός έργου. Πρέπει πρώτα ο ίδιος ο καλλιτέχνης να αγαπάει και να υποστηρίζει τα έργα του.

• Άραγε το γεγονός ότι μεγαλώσατε και ζείτε στη Γαλλία όπου το σχέδιο έχει μια ιδιαίτερη αναγνώριση ως καλλιτεχνική πρακτική, επηρέασε την επιλογή σας να ασχοληθείτε αυτό;

Manon: Εγώ όχι, δεν το πιστεύω. Όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με το σχέδιο ήμουν τόσο μικρή που δεν θα μπορούσα να είχα λειτουργήσει διαφορετικά παρά ακολουθώντας απλώς το ένστικτό μου που με οδηγούσε προς αυτή την κατεύθυνση. Όλα τα συναισθήματα που ένιωθα ως παιδί και αργότερα ως ενήλικη μέσα από την πρακτική του σχεδίου ήταν αυθόρμητα. Δεν σκέφτηκα ποτέ στρατηγικά, εάν το είχα κάνει θα είχα μάλλον επιλέξει να γίνω ζωγράφος ώστε να κερδίσω περισσότερα χρήματα.

Fabien Yvon

Fabien: Ναι στην Γαλλία υπάρχουν πολλές ευκαιρίες να δείξεις τη δουλειά σου και να διακριθείς κάνοντας σχέδιο. Οι ευνοϊκές αυτές συνθήκες υπάρχουν τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια. Βέβαια οι ευκαιρίες υπάρχουν, το θέμα είναι πώς θα μπορέσει ένας καλλιτέχνης να τις εκμεταλλευτεί και πώς θα διαχειριστεί μετά τις γνωριμίες. Είμαι τυχερός γιατί εκπροσωπούμαι από μια δραστήρια γκαλερί που συμμετέχει σε art fair, salons και άλλους θεσμούς και στηρίζει τη δουλειά μου. Χωρίς τη στήριξη της γκαλερί δεν θα μπορούσα να συμμετέχω σε αυτά τα μεγάλα εικαστικά γεγονότα και η δουλειά μου δεν θα είχε την ίδια ορατότητα. Παρότι η γκαλερί έχει αναλάβει όλο το κομμάτι της επικοινωνίας, πιστεύω ότι είναι σημαντικό και ο ίδιος ο καλλιτέχνης να είναι παρόν. Τώρα το πώς είναι μια μεγάλη κουβέντα. Εγώ προσωπικά, αποφεύγω να κάνω «μαραθώνιο» στα εγκαίνια όπως πολλοί άλλοι καλλιτέχνες κάνουν. Προτιμώ να παίρνω το χρόνο μου και από την πληθώρα των ευκαιριών επιλέγω να εστιάζω σε λίγα και καλά.

O Fabien Yvon και η Manon Pellan με το γκαλερίστα τους Olivier Waltman.

• Ο «μαραθώνιος» εγκαινίων μου θυμίζει τους στίχους του Καβάφη στο ποίημα  Όσο μπορείς «μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου (…) γυρίζοντας συχνά κι εκθέτοντάς την στων σχέσεων και των συναναστροφών» …

Fabien: Ακριβώς! Για εμένα η «σιωπηλή» ζωή στο εργαστήριο είναι το πιο σημαντικό κομμάτι της καλλιτεχνικής μου πρακτικής. Σίγουρα το να βγει ένα έργο από το εργαστήριο και να το μοιραστείς με το κοινό είναι πολύ σημαντικό αλλά δεν αποτελεί αυτοσκοπό της δημιουργίας του. Για να μπορέσει όλη η δημιουργικότητα που υπάρχει μέσα μου να περάσει στα έργα που φιλοτεχνώ, πρέπει να είμαι απόλυτα διαθέσιμος στην εικαστική πρακτική, χωρίς να αποσπάται η προσοχή μου από οτιδήποτε μου δημιουργεί άγχος. Έχω πάρει λοιπόν μια απόφαση ζωής: ασχολούμαι επαγγελματικά αποκλειστικά και μόνο με την τέχνη. Έχω ανάγκη να είμαι συχνά μόνος μου, χρειάζομαι αυτή τη μοναξιά του εργαστηρίου, την απομόνωση, ώστε να δημιουργήσω όντας αυτός που πραγματικά είμαι. Δυστυχώς το βιοποριστικό κομμάτι είναι κάτι που με αφορά όπως όλους. Είναι και ο λόγος που υπάρχει η ανάγκη να βγουν τελικά τα έργα από το εργαστήριο και να πάνε στην αγορά. Πριν αφοσιωθώ αποκλειστικά στην τέχνη, είχα δουλέψει σε σχολεία ως καθηγητής εικαστικών. Παρότι το επάγγελμα αυτό συνδεόταν με τα ενδιαφέροντά μου, δυστυχώς με εξάντλησε. Μπορεί να είχα έναν αξιοσέβαστο μισθό αλλά δεν είχα καθόλου ενέργεια, δεν είχα πλέον τον εαυτό μου.

Manon Pellan

Manon: Τα τελευταία χρόνια ούτε εγώ εργάζομαι σε κάτι άλλο παράλληλα με την εικαστική μου ιδιότητα. Δεν αποκλείω όμως εάν αυτό χρειαστεί, να ξαναρχίσω και πάλι τα μαθήματα σχεδίου ως καθηγήτρια. Εάν μπορούσα να δώσω μια συμβουλή σε έναν νέο φοιτητή της Καλών Τεχνών σήμερα θα ήταν να προσπαθήσει να παραμείνει 100% αποκλειστικά συγκεντρωμένος στην καλλιτεχνική του ιδιότητα εάν αυτό είναι εφικτό. Χρειάζεται αρκετή πειθαρχία για να ανταπεξέλθει κανείς στις απαιτήσεις της αγοράς της τέχνης. Φανταστείτε πόσο δύσκολο μπορεί να είναι για έναν καλλιτέχνη που πρέπει να είναι ενεργός σε δύο επαγγελματικά μέτωπα ταυτόχρονα όταν πρέπει για βιοποριστικούς λόγους να δουλεύει και αλλού εκτός από το εργαστήριό του. Γνωρίζω εκ πείρας αυτή την συνθήκη, βρέθηκα στη θέση αυτή όταν εγκαταστάθηκα στο Παρίσι το 2012. Εγώ θα έλεγα ότι ο πραγματικός «μαραθώνιος» στη ζωή ενός καλλιτέχνη είναι ότι πρέπει να τρέχει συνεχώς να προλάβει προθεσμίες για αιτήσεις σε υποτροφίες, σε residences, για βραβεία, για συμμετοχές σε εκθέσεις, για επιχορηγήσεις κλπ.

• Έχετε βρεθεί και οι δύο υποψήφιοι και μάλιστα φιναλίστ σε βραβεία τέχνης. Κατά πόσο πιστεύετε ότι τα βραβεία επηρεάζουν την εξέλιξη της καριέρας ενός νέου καλλιτέχνη;

Manon: Η υποψηφιότητα μου στα βραβεία Pierre David Weill (2020, 2021,2022) και DDessin (2022) έγινε μέσω των γκαλερί που με εκπροσωπούσαν και τις ευχαριστώ πολύ για την στήριξή τους στη δουλειά μου. Για εμένα η συμμετοχή σε διαγωνισμούς, art fair, salons και βραβεία είναι αρχικά μια πρόκληση προς τον εαυτό μου, για να δοκιμάσω τη δουλειά μου σε ένα διαφορετικό πλαίσιο. Πιστεύω ότι μόνο κερδισμένος βγαίνει ένας καλλιτέχνης από τις συμμετοχές αυτές, ακόμη και εάν δεν κερδίσει τελικά το βραβείο. Σου δίνεται μια μοναδική ευκαιρία να παρουσιάσεις τη δουλειά σου σε ένα εξειδικευμένο κοινό και να επαναπροσδιορίσεις αυτό που κάνεις ανάλογα με τα σχόλια που θα ακούσεις. Είναι επίσης χώροι που σου προσφέρουν τη δυνατότητα να γνωρίσεις, να ανακαλύψεις και να συνομιλήσεις με άλλους καλλιτέχνες που ασχολούνται με το σχέδιο. Όπως είπε πριν και ο Fabien, πρακτικά η ζωή του καλλιτέχνη χαρακτηρίζεται από τη μοναχικότητα. Χρειαζόμαστε εμείς οι καλλιτέχνες την επικοινωνία και το δέσιμο μεταξύ μας. Χρειαζόμαστε το βλέμμα των θεατών, των ειδικών, των συναδέλφων μας στη δουλειά μας για να μπορεί αυτή να υπάρξει και κυρίως να εξελιχθεί.

Fabien Yvon

Fabien: Τα βραβεία δίνουν ώθηση στους νέους καλλιτέχνες, ειδικά όταν πρόκειται για αναγνωρισμένους θεσμούς. Εκτός από την οικονομική στήριξη που προσφέρουν και είναι σημαντική για την εξέλιξη της δουλειάς μας, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός δικτύου: το έργο μας έρχεται σε επαφή με συλλέκτες, το βιογραφικό μας μοιράζεται σε επαγγελματίες του σχεδίου κ.ο.κ. Ίσως τα αποτελέσματα των βραβείων διαμορφώνουν και τις τάσεις που αναφέραμε προηγουμένως: όποια δουλειά κερδίζει το βραβείο αποκτά διαφορετική εμπορική αξία στη συνέχεια.

• Αναφέρθηκε πριν ο Fabien στην περίοδο της αποφοίτησης λέγοντας πώς φεύγοντας από τη Σχολή αλλάζουν όλα για έναν καλλιτέχνη. Ποιος είναι ο ρόλος των Σχολών Καλών Τεχνών στην αισθητική διαμόρφωση της δουλειάς ενός καλλιτέχνη και πώς προετοιμάζουν τους καλλιτέχνες για τη μετέπειτα επαγγελματική τους σταδιοδρομία;

Fabien: Είναι ερωτήματα που εμφανίζονται μόλις ολοκληρώσουμε τις σπουδές μας. Όσο είμαστε ακόμη φοιτητές δεν έχουμε προβληματιστεί ιδιαίτερα για το τι θα ακολουθήσει μετά το πτυχίο. Οι καθηγητές μας προσκαλούσαν διάφορους επαγγελματίες του καλλιτεχνικού χώρου, όπως άλλους καλλιτέχνες, κριτικούς και επιμελητές τέχνης για να μοιραστούν μαζί μας τις εμπειρίες τους. Είχαμε επίσης αρκετές πληροφορίες για πρακτικά θέματα όπως για το πώς να φτιάξουμε ένα πορτφόλιο. Η Σχολή Καλών Τεχνών δεν μου πρόσφερε ωστόσο μια στρατηγική για το πώς να διαχειριστώ την επαγγελματική μου ανέλιξη. Αντιμετώπισα αυτή τη συνθήκη ως κανονική, προφανή και απλά εμπιστεύτηκα τις δυνάμεις μου, τη δουλειά μου και συγκεντρώθηκα σε αυτό που ήθελα να κάνω, να είμαι καλλιτέχνης.

Manon Pellan

Manon: Όσο είμαστε ακόμη στη Σχολή νιώθουμε προστατευμένοι. Η περίοδος που ακολουθεί μετά την αποφοίτηση είναι σαν μια «νεκρή ζώνη». Κανείς δεν είναι πιστεύω προετοιμασμένος για την «βιαιότητα» του ανταγωνισμού που επικρατεί στον καλλιτεχνικό κόσμο. Ως καλλιτέχνες δεν είμαστε ποτέ έτοιμοι ψυχολογικά να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που μας περιμένουν. Στη δική μου περίπτωση τουλάχιστον, αποφοιτώντας ένιωσα ότι δεν αρκούσε απλώς να κάνω τεχνικά ένα καλό σχέδιο αλλά έπρεπε το έργο μου να είναι η προέκταση του εαυτού μου, να έχει μέσα του ένα κομμάτι από τον εαυτό μου για να καταφέρει να ξεχωρίσει. Το πρώτο μεγάλο στοίχημα για κάθε καλλιτέχνη είναι να καταφέρει να εδραιωθεί τόσο ο ίδιος όσο και η δουλειά του. Παρότι ως απόφοιτη είχα τα θεωρητικά και τεχνικά όπλα για να το κάνω αυτό, δεν είχα καθόλου εμπειρία για το διοικητικό κομμάτι, για το πώς να διαχειριστώ την επικοινωνία, πώς να οργανώσω τη συμμετοχή μου σε εκθέσεις, πώς να υπολογίσω το οικονομικό κομμάτι ή παραδείγματος χάριν τον προϋπολογισμό των εξόδων για ένα πρότζεκτ. Παρόλο που οι καθηγητές μας διαβεβαίωσαν ότι όλα θα πάνε καλά μετά τις σπουδές, μπορούσες να καταλάβεις ότι επιλέγοντας να γίνεις καλλιτέχνης επιλέγεις ένα δύσκολο επαγγελματικά δρόμο.

Fabien Yvon

• Πιστεύετε ότι η γενιά σας είναι ευνοημένη λόγω των social media ; Πώς έχουν λειτουργήσει στην δική σας περίπτωση ;

Manon: Ναι είμαστε ευνοημένοι. Είναι σχεδόν αδύνατον να μην έχεις παρουσία ως καλλιτέχνης στο διαδίκτυο σήμερα. Δεν χαίρομαι που το λέω αυτό, αλλά είναι η πραγματικότητα. Αφορά κυρίως βέβαια τους καλλιτέχνες που ξεκινούν τώρα την καριέρα τους. Ένας παλαιότερος καλλιτέχνης που ξεκίνησε να εδραιώνεται στον καλλιτεχνικό χώρο πριν τα social media, ίσως να μην τα έχει και τόσο ανάγκη. Στην δική μου περίπτωση ο ρόλος του Instagram ήταν καθοριστικός για την επαγγελματική μου εξέλιξη. Ξεκίνησα να συνεργάζομαι με τη γκαλερί που με εκπροσωπεί (Olivier Waltman Gallery) την περίοδο της πανδημίας το 2021. Χάρη στην εφαρμογή του Instagram καταφέραμε τόσο εγώ όσο και ο γκαλερίστας μου να κρατήσουμε ζωντανή την επαφή με τον κόσμο, να παρουσιάζουμε ψηφιακά την εξέλιξη της δουλειάς μου και καινούργια έργα. Ασφαλώς δεν μπορεί η διαδικτυακή παρουσίαση ενός έργου μέσω της φωτογραφίας να αντικαταστήσει τη φυσική επίσκεψη στον εκθεσιακό χώρο. Μιλάμε για έναν διαφορετικό τρόπο θέασης. Στο Instagram ο θεατής αφιερώνει συνήθως μόνο μερικά δευτερόλεπτα στην κάθε εικόνα που παρουσιάζεται μπροστά του. Ωστόσο, του δίνεται η δυνατότητα να ανακαλύψει καλλιτέχνες, μουσεία, συλλογές έργων τέχνης που λόγω της απόστασης δεν θα μπορούσε ποτέ να δει από κοντά. Οι εφαρμογές των social media «εκδημοκρατοποιούν» την πρόσβαση στην τέχνη, δίνουν την ευκαιρία στον καθένα που το επιθυμεί να παρακολουθήσει μέσα από την οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή του δωρεάν ακόμη και ολόκληρες εκθέσεις. Διευκολύνεται επίσης η επικοινωνία μεταξύ των καλλιτεχνών και των γκαλερί ή των συλλεκτών.
Fabien: Μέσω των social media επιτυγχάνεται ένα σημαντικό άνοιγμα προς τον κόσμο με αρκετά οικονομικό τρόπο. Το προφίλ ενός καλλιτέχνη λειτουργεί πολλές φορές σαν μια μόνιμη έκθεση της δουλειάς του. Είναι σαν ένα οπτικοποιημένο βιογραφικό. Μέσω του Instagram επικοινώνησε μαζί μου ο γκαλερίστας που με εκπροσωπεί. Η πρώτη μας επαφή και γνωριμία έγινε διαδικτυακά. Εκεί ανακάλυψε τη δουλειά μου. Ωστόσο, εγώ πιστεύω ότι οι περισσότερες διαδικτυακές επαφές μου είναι κυρίως με άλλους καλλιτέχνες και όχι τόσο με γκαλερίστες ή συλλέκτες. Είναι σημαντικό να παρακολουθούμε όμως και οι καλλιτέχνες μεταξύ μας την επικαιρότητα ο ένας του άλλου. Όπως αναφέραμε ήδη, η δουλειά ενός καλλιτέχνη είναι συχνά μοναχική. Μέσω των social media κρατάμε μια επαφή με τους συναδέλφους μας, γνωρίζουμε καινούριους, μαθαίνουμε από τους παλαιότερους.

Manon Pellan Ghost 22 graphite sur papier 76x112cm, 2023

• Άρα είχατε και οι δύο την τύχη να σας ανακαλύψει ο γκαλερίστας σας μέσω των social media;

Manon: Όχι, εγώ γνώρισα τον Olivier Waltman το 2021 χάρη στον Fabien. Προηγουμένως συνεργαζόμουν με μια άλλη γκαλερί.
Fabien: Η πρώτη επαφή με τον Olivier Waltman έγινε μέσω Instagram. Στην συνέχεια άρχισα να παρακολουθώ τη δραστηριότητα της γκαλερί και να πηγαίνω στις art fair που συμμετείχε. Χρειάστηκαν αρκετές συναντήσεις πριν καταλήξουμε να κλείσουμε την συνεργασία. Οι συζητήσεις που είχαμε μεταξύ μας με έκαναν να νιώσω εμπιστοσύνη. Κατάλαβα ότι μπορώ να υπολογίζω στον Olivier Waltman για τη διαχείριση της δουλειάς μου. Θα ήθελα λοιπόν να πω στους νέους καλλιτέχνες ότι είναι σημαντικό να χτίζουν σταδιακά τη σχέση τους με τον γκαλερίστα τους, χωρίς να βιάζονται. Η εμπιστοσύνη και η κατανόηση είναι βασικό στοιχείο για μια καλή συνεργασία, και σημαντικότερο από το οικονομικό και εμπορικό κομμάτι. Μάλιστα υπάρχει μια αστεία ιστορία πίσω από την πρώτη μου συνεργασία με τον Olivier Waltman. Με είχε καλέσει σε μια art fair που συμμετείχε και αποφάσισα να πάω έχοντας μαζί μου ένα portfolio με καινούρια σχέδια. Όταν ξεκίνησα να του τα δείχνω, οι επισκέπτες που περνούσαν τριγύρω σταματούσαν και τα κοιτούσαν. Τελικά πούλησα κάποια από τα σχέδια αυτά χωρίς να είναι προγραμματισμένο και χωρίς να συμμετέχω ως καλλιτέχνης στο περίπτερο της γκαλερί! Έτσι κάπως ανεπίσημα, πούλησα τα πρώτα μου σχέδια και με πολύ αυθόρμητο τρόπο αποφασίσαμε από κοινού να υπογράψουμε το συμβόλαιο συνεργασίας. Μπορείτε να φανταστείτε πόσο συναρπαστικό ήταν για εμένα όλο αυτό, όντας ένας καλλιτέχνης που ζούσα στην επαρχία και ερχόμουν στο Παρίσι ελπίζοντας σε μια ευκαιρία.

Από την πρόσφατη ατομική έκθεση του Fabien Yvon

• Κάπως έτσι λοιπόν φτάσαμε στην πρώτη σου ατομική έκθεση πέρυσι το Μάρτιο 2023.

Fabien: Ναι… μέχρι τότε μου είχε δοθεί ωστόσο η ευκαιρία να εκθέσω τη δουλειά μου σε διάφορες ομαδικές δίπλα σε σημαντικούς καλλιτέχνες. Στην ατομική έκθεση επέλεξα να δείξω έργα με διάφορες τεχνοτροπίες: σχέδια, ζωγραφική και χαρακτική. Χρησιμοποιώ επίσης διάφορα υλικά: κινέζικο μελάνι, λάδι, μολύβι. Η επιλογή αυτή ήταν συνειδητή, ήθελα να δείξω ότι ως καλλιτέχνης δεν περιορίζομαι σε ένα συγκεκριμένο μέσο αλλά το αντίθετο, η εικαστική μου διαδρομή αποτελείται από πολλά βήματα. Κάθε υλικό και τεχνοτροπία εκφράζουν κάτι διαφορετικό που υπάρχει μέσα μου. Δεν μπορώ να το εξηγήσω με λόγια, αλλά υπάρχει πάντα ενστικτωδώς ένας λόγος για τις επιλογές που κάνω όταν δημιουργώ ένα έργο. Επέλεξα τον τίτλο « Θραύσματα» (Fragments) γιατί τα έργα που παρουσιάστηκαν τελικά στην έκθεση είναι θραύσματα της καλλιτεχνικής μου ζωής που ενώνονται στην ίδια αίθουσα, στον εκθεσιακό χώρο. Μια άλλη ερμηνεία του τίτλου συνδέεται με το θεματικό περιεχόμενο των έργων. Σε αυτά κυριαρχεί το ερώτημα για το τί είναι το απείρως μεγάλο και το απείρως μικρό. Εκεί που ο επιστήμονας βλέπει ένα σύνολο πολύ λεπτών σωματιδίων που αιωρούνται στην ατμόσφαιρα, ο καλλιτέχνης αντιλαμβάνεται το φως, τα χρώματα, τα σχήματα και την κίνηση. Μέσα από «εικονογραφικά πειράματα» προσπαθώ να αναδείξω τις ιδιότητες των υλικών που χρησιμοποιώ.

Ο Fabien Yvon χρησιμοποιώντας δύο από τα βασικά του υλικά όταν σχεδιάζει, μηχανικό μολύβι και γόμα από κάρβουνο

Manon: Πολλές φορές όσοι ασχολούμαστε με το σχέδιο δεν χρησιμοποιούμε μόνο το κλασικό μολύβι. Όπως ο Fabien, χρησιμοποιώ και εγώ διαφορετικές τεχνικές, μαύρη πέτρα, μελάνι, ακουαρέλα, γραφίτη… Το κραγιόν γραφίτης είναι το βασικό μου εργαλείο. Μου επιτρέπει να δημιουργήσω μια αμεσότητα όπως κανένα άλλο υλικό. Δουλεύω αυτόνομα κάθε έργο ποτέ δύο ή περισσότερα μαζί παράλληλα. Οι τεχνικές απαιτήσεις του κάθε υλικού είναι άλλωστε διαφορετικές: το χρωματιστό μολύβι χρειάζεται έξι στρώματα δουλειάς ενώ το κραγιόν γραφίτης το λιγότερο τρία. Διαφέρουν επίσης οι συμβολισμοί της χρήσης τους.  Όταν έχασα τη μητέρα μου σταμάτησα να χρησιμοποιώ χρωματιστό μολύβι για να εκφράσω το πένθος που ένιωθα. Παρόλα αυτά το χρώμα είναι συνδεδεμένο στο μυαλό μου με τη μητέρα μου, το λάτρευε.

Manon Pellan, Étreinte 6 détail 8, crayon graphite sur papier,76×112 cm, 2022

• Χρησιμοποιείς επίσης ως τίτλο σε μια από τις σειρές τον ποιητικό όρο «εσωτερικά τοπία». Τι σημαίνει για εσένα ένα εσωτερικό τοπίο;

Fabien: Ο τίτλος της σειράς αναφέρεται στο ενδιαφέρον μου για το τοπίο όχι μόνο ως εικόνα αλλά και ως περιγραφή μέσα από τα λογοτεχνικά και ποιητικά έργα. Όταν σχεδιάζω ή ζωγραφίζω δεν χρησιμοποιώ ποτέ φωτογραφίες τοπίων. Όλες οι συνθέσεις  προέρχονται από εικόνες που υπάρχουν μέσα στο μυαλό μου. Χρησιμοποιώ αρκετά γεωμετρικές φόρμες και παίζω με το φως.  Προσπαθώ να βγάλω από μέσα μου τις συγκινήσεις που καταλαμβάνουν την ψυχική μου διάθεση. Σχεδιάζοντας και ζωγραφίζοντας παίρνω όλες τις αποφάσεις για το έργο. Καταλαβαίνω ότι το έργο έχει ολοκληρωθεί με έναν ενστικτώδη τρόπο, κυρίως όταν δεν μπορώ να προσθέσω ή να αφαιρέσω τίποτα άλλο από τη σύνθεση. Ο όρος τοπίο είναι ιδιαίτερα πλούσιος εικαστικά. Τι μπορεί να είναι λοιπόν ένα τοπίο; Σίγουρα για εμένα δεν είναι μόνο ένα δέντρο, ένας άνθρωπος, ένα κτήριο. Τα τοπία που προτείνω στο θεατή είναι κυρίως φαντασιακά και προέρχονται και πάλι από θραύσματα εικόνων που έχουν καταγραφεί στο ασυνείδητο μου από ταινίες, βιβλία, ταξίδια, ακόμη και όνειρα.  Σχεδιάζοντας θυμάμαι και ξεχνώ.

• Θραύσματα συναντάμε και στα δικά σου έργα όμως Manon. Πρόκειται για αναμνήσεις προσώπων και αντικειμένων ή για ένα φαντασιακό περιβάλλον;

Manon: Η ιδέα να δημιουργώ θραύσματα προκύπτει από την ανάγκη μου να μελετήσω κάτι έξω από ένα συγκεκριμένο απεικονιστικό πλαίσιο. Ο κινηματογράφος είναι η βασική πηγή έμπνευσής στη δουλειά μου και κυρίως τα έργα του Tarkovsky. Στη σειρά «About time» συναντάμε τα περισσότερα θραύσματα. Βρίσκω ενδιαφέρουσα τη μελέτη μιας φόρμας, ενός σχεδίου κάτω από διαφορετικές συνθήκες: ένα τμήμα της πλάτης μου μόνο του, μετά σε άλλο έργο δίπλα σ’ ένα άλλο σώμα, ή σε ένα άλλο τρίτο έργο το ίδιο τμήμα της πλάτης μου με διαφορετικό φως. Το να ενώνεις τα θραύσματα δύο διαφορετικών στιγμών σε ένα κομμάτι λευκό χαρτί είναι σαν να τα τοποθετείς στην ίδια γραμμή του χρόνου. Για μένα αυτό είναι το θραύσμα: ένα πεδίο εξερεύνησης του χρόνου και της φόρμας. Το λευκό χρώμα στο χαρτί γίνεται συντελεστής της ιστορίας, δεν αποτελεί απλώς το φόντο. Το λευκό αναδεικνύει ότι είναι αόρατο.

Fabien Yvon

• Οι φιγούρες σου Manon παραμένουν ανώνυμες: άλλοτε είναι με γυρισμένη την πλάτη, άλλοτε δεν υπάρχει καθόλου το πρόσωπο.

Manon: Ξεκίνησα να δουλεύω τα πρώτα μου σχέδια μέσα από προσωπογραφίες. Χρησιμοποιούσα τον εαυτό μου ως μοντέλο. Σήμερα χρησιμοποιώ περισσότερο τους φίλους μου και δουλεύω με φωτογραφίες τους που συλλέγω. Η ανωνυμία είναι κάτι που προκύπτει χωρίς να το επιδιώκω. Θα έλεγα ότι αυτό που με ενδιαφέρει είναι να αφήσω κυρίως ανοιχτές τις ερμηνείες για το ποιος μπορεί να αναπαρίσταται στο έργο.

• Τα χέρια είναι ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται συχνά στα έργα σου.

Manon: Ναι, πράγματι και ειδικά στη σειρά «Ghosts». Όταν ήμουν έφηβη και μάθαινα να σχεδιάζω χρησιμοποιούσα το αριστερό μου χέρι ως μοντέλο. Προσπαθούσα να απεικονίσω όχι μόνο τη φόρμα, αλλά και την υφή, την όψη του δέρματος. Τα χέρια συμβολίζουν για εμένα την αφή, την τρυφερότητα, τη σύνδεση μεταξύ δύο ανθρώπινων όντων, τις διάφορες μορφές αγάπης, ακόμη και τον αισθησιασμό. Τεχνικά έχουν μεγάλο ενδιαφέρον: ανάλογα με το πώς θα τα φωτίσεις η υφή αλλάζει, έτσι αλλάζουν και οι πληροφορίες που παίρνουμε για τον άνθρωπο που απεικονίζεται.
Στην πιο πρόσφατη δουλειά μου, έχω στρέψει το ενδιαφέρον μου στην απεικόνιση των αντικειμένων. Πρόκειται για αντικείμενα με τα οποία υπάρχει μια ιδιαίτερη συναισθηματική σύνδεση όπως για παράδειγμα τα ρούχα της μητέρας και του παππού μου. Χρησιμοποιώντας τα ρούχα τους ή αγαπημένα τους αντικείμενα είναι σαν να ψάχνω ένα τρόπο να καλύψω το κενό της απουσίας τους. Άλλωστε και η ίδια η φωτογραφία που χρησιμοποιώ ως βάση για τη δημιουργία των έργων μου είναι ένα νοσταλγικό αντικείμενο. Η ανάμνηση της μητέρας μου έχει επηρεάσει αρκετά τα έργα αυτής της σειράς. Μέσα από τα σχέδια προσπαθώ να τη νιώσω και πάλι κοντά μου και να βρω σημεία στα οποία μπορώ να ταυτιστώ μαζί της. Μια άλλη κατηγορία αντικειμένων που με ενδιαφέρει είναι αυτή των καθημερινών, από ένα κόσμημα μέχρι το εσωτερικό ενός σκουπιδιού. Μου αρέσει να τα παρατηρώ όσο αδιάφορα και εάν είναι για τον υπόλοιπο κόσμο. Θέλω να αναδείξω την ποιητική τους διάσταση. Πιστεύω ότι η ποίηση βρίσκεται στα πιο απλά και ασήμαντα πράγματα που υπάρχουν.

Η Eve se Medeiros, διευθύντρια του Salon DDessin, μαζί με την Christian Estobar, καλλιτέχνιδα σχεδίου  της γκαλερί Olivier Waltmann. Τόσο η γκαλερί όσο και ο θεσμός του DDessin  είναι έτοιμοι να στηρίξουν για άλλη μια φορά την πρακτική του σχεδίου τον Απρίλιο 2024

• Θα θέλατε κλείνοντας να μοιραστείτε τα μελλοντικά σας σχέδια;

Manon: Ετοιμάζω μια καινούρια σειρά σχεδίων, εμπνευσμένη από τη δουλειά της Αμερικανίδας φωτογράφου Francesca Woodman που βασίζεται σε διάφορες σκέψεις που είχα γύρω από την αυτοπροσωπογραφία. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιώ έναν καθρέφτη σπασμένο σε κομμάτια. Με ενδιαφέρει πολύ να δω τι θα δώσει η απεικόνιση της θραυσματισμένης μου όψης.
Fabien: Αυτή την περίοδο συμμετέχω σε μια ομαδική έκθεση (Call of the wild, Sabine Bayasli Gallery). Ετοιμάζω δύο ατομικές παρουσιάσεις με παλιά και καινούργια έργα εκτός Παρισιού.

Last modified: 15/02/2024