Στο ιερό καταφύγιο του καλλιτέχνη

Δεκαοκτώ εικαστικοί μάς αποκαλύπτουν την αθέατη πλευρά
των εργαστηρίων τους…

Η ιστορικός και κριτικός τέχνης Ήρα Παπαποστόλου και ο φωτογράφος Μάνος Σπανός, που επιμελούνται και παρουσιάζουν την έκθεση «Στο ατελιέ»

Ένα «ινσταντανέ» εν ώρα δημιουργίας ή το μυστήριο της δημιουργικής πράξης στο φως: το ατελιέ και οι καλλιτέχνες

Πόσες φωτογραφίες εργαστηρίων δεν έχουμε δει στο παρελθόν; Ο Πικάσο βρίσκεται μπροστά σε έναν λευκό καμβά ανάμεσα σε έργα του, ο Τουλούζ-Λοτρέκ ζωγραφίζει το Moulin Rouge έχοντας μπροστά του μια σκάλα και ο Ροντέν ακουμπάει στα γλυπτά του. Το εργαστήριο του Φράνσις Μπέικον είναι χαοτικό και ακατάστατο, ενώ εκείνο του «βιομήχανου» Τζεφ Κουνς στην Νέα Υόρκη άψογο σε όλα του. Απειράριθμα έργα γεμίζουν τους τοίχους κάποιων ατελιέ, ενώ σωληνάρια, ταλαιπωρημένα πινέλα και υλικά βρίσκονται στο χώρο ως σύνεργα της δημιουργίας αναμένοντας την ώρα της δράσης τους. Πώς είναι, όμως, τα ατελιέ των σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών;
Η ιδέα για την έκθεση με τίτλο «Στο Ατελιέ» γεννήθηκε μετά από εκτενή συζήτηση με τον φωτογράφο Μάνο Σπανό του οποίου οι φωτογραφίες έδωσαν το έναυσμα και αποτελούν τον κεντρικό κορμό της έκθεσης. Με τη λογική της καταγραφής της καλλιτεχνικής δημιουργίας και της λειτουργίας των φωτογραφιών ως ντοκουμέντου, σκοπός της έκθεσης είναι να παρουσιάσει την αθέατη πλευρά του ατελιέ και της μοναχικής δουλειάς του καλλιτέχνη από την σύλληψη του έργου έως το τελικό αποτέλεσμα – διαδικασία που συνήθως δεν γνωρίζουμε και πολλές φορές μυθοποιούμε.

Βίκυ Γεωργιοπούλου

Βίκυ Γεωργιοπούλου

Ο φωτογράφος «εισβάλλει» στον προσωπικό χώρο του καλλιτέχνη και αποτυπώνει τους πειραματισμούς του, τη σχέση με το μοντέλο του ή με το κατοικίδιό του. Οι καλλιτέχνες δουλεύουν αποκαλύπτοντας την «κουζίνα» της τέχνης τους – μια κουζίνα ιδιωτική αλλά και λίγο σκηνοθετημένη. Σκοπός του ινσταντανέ είναι κυρίως το πορτρέτο του καλλιτέχνη εν ώρα δημιουργίας.
Η έκθεση περιλαμβάνει φωτογραφίες του Μάνου Σπανού από έργα ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτικής δεκαοκτώ σύγχρονων Ελλήνων εικαστικών. Το φωτογραφικό υλικό εκτίθεται μαζί με τα έργα που οι καλλιτέχνες φιλοτεχνούσαν στη διάρκεια της φωτογράφισης. Προβάλλεται επίσης video με μεγάλο μέρος φωτογραφιών από στιγμιότυπα των καλλιτεχνών επί τω έργω.

Βιβή Παπαδημητρίου

Η ανθρωποκεντρική ζωγραφική υπήρξε πολύ σημαντική στην αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο αλλά και την μετέπειτα σύγχρονη τέχνη. Οι καλλιτέχνες που επιλέχτηκαν για την συγκεκριμένη έκθεση ανήκουν κυρίως στον χώρο της παράστασης. Παρατηρούμε στοιχεία από κλασικό ρεαλισμό, ποπ σουρεαλισμό, εξπρεσιονισμό, αλλά και έργα που διαθέτουν πιο αφαιρετική διάθεση καθώς και γεωμετρικά ή άλλα σύμβολα. Πρόκειται για έργα κυρίως αφηγηματικά. Οι τεχνικές ποικίλουν: λάδι σε καμβά, στυλό, ακουαρέλα, ακρυλικά κ.ά. Κάποιοι καλλιτέχνες εξηγούν τι σημαίνει γι’ αυτούς ο χώρος του ατελιέ και άλλοι αναλύουν το έργο που δημιούργησαν γι’ αυτήν την έκθεση.
Σύγχρονη τέχνη είναι ό,τι συμβαίνει σήμερα. Έτσι και η έκθεση αυτή γεννήθηκε με αφορμή αυτό που συμβαίνει αυτήν τη στιγμή. Οι καλλιτέχνες της μιλούν με τα δικά τους σύγχρονα μέσα και παρουσιάζουν την δική τους ξεχωριστή θεματολογία επηρεασμένοι από αναγνώσματα, ταινίες, μουσικές ή ερωτηματικά που γεννά η καθημερινότητά τους. Υπερασπίζονται με την τέχνη τους κυρίως τις πολλές εκφάνσεις του ρεαλισμού. Tα έργα τους διακρίνονται για την οικουμενικότητα, τη δύναμη και το βάθος τους.
Η ιστορία έχει δείξει ότι ο καλλιτέχνης που είναι ειλικρινής με τον εαυτό του κάνει τίμια και καθαρή τέχνη. Αυτό είναι και το ζητούμενο. Τελικός κριτής πάντα ο χρόνος.

Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός & Ιστορικός Τέχνης

Κέλλυ

Κέλλυ

Εργαστήρια καλλιτεχνών: Εδώ μέσα γίνεται τέχνη

«Από τη στιγμή που μπήκα εδώ μέσα, ήξερα ότι αυτός ήταν ένας χώρος όπου μπορούσα αληθινά να δουλέψω» Francis Bacon
Η ιδέα της φωτογραφικής καταγραφής διαφορετικών εργαστηρίων καλλιτεχνών γεννήθηκε στο μυαλό μου στις αρχές του 2008. Ως τότε είχα δει λίγες εικόνες δημοσιευμένες από ατελιέ καλλιτεχνών. Το ατελιέ ήταν ένας σχεδόν άγνωστος κόσμος.
Ο χώρος στον οποίο δημιουργείται ένα έργο τέχνης παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πολλές απόψεις, καθώς ο φωτογραφικός φακός διεισδύει στον ιδιωτικό χώρο του καλλιτέχνη στον οποίο κυριαρχεί το προσωπικό του στοιχείο. Η λήψη και το σημαίνον της εικόνας αποκτά μια ενδιαφέρουσα διάσταση. Η είσοδος γίνεται σε χώρο που από επιλογή ή ανάγκη είναι απόλυτα ιδιωτικός και έτσι καταγράφεται πλήθος στοιχείων που εκφράζουν τον χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία και την αισθητική του καλλιτέχνη. Παρατηρεί κανείς πως ο χώρος φέρει στοιχεία και χαρακτηριστικά που συχνά αυτούσια ή παραλλαγμένα συναντάμε στο έργο του. Το μάτι τα βλέπει στο χώρο και ξανά στον καμβά, στο χαρτί, στο γλυπτό.

Χριστόφορος Κατσαδιώτης

Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι και η επίδραση του εργαστηρίου στην ψυχολογία του εικονιζόμενου ο οποίος συνήθως χαρακτηρίζεται απο ηρεμία και δεκτικότητα. Δεν λείπουν και στιγμές έντασης και δημιουργικότητας. Όλα αυτά τα συναισθήματα και οι σκέψεις που τον επηρεάζουν μεταφέρονται στο έργο του. Η φωτογραφία εδώ αποτελεί ένα ντοκουμέντο αυτής της μεταφοράς. Ο φακός καταφέρνει να καταγράψει το βαθμό που ο δημιουργός δίνεται στην τέχνη του.
Η διαφορετικότητα που παρουσιάζουν τα ατελιέ μεταξύ τους είναι σαφώς αποτέλεσμα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των καλλιτεχνών και της τέχνης τους. Αυτό το στοιχείο μπορεί να είναι εμφανές με την πρώτη ματιά στο χώρο. Αποτελεί πρόκληση για τον φωτογράφο να ξεφύγει από τα πλαίσια μιας απλής φωτογραφικής καταγραφής και να μπορέσει, μέσω των εικόνων του, να συλλάβει την ατμοσφαιρικότητα του χώρου και τη μοναχική εσωτερική πορεία του καλλιτέχνη προς την ολοκλήρωση του έργου του. Να μπορέσει να αιχμαλωτίσει όσο περισσότερο συναίσθημα γίνεται από τον άνθρωπο που έχει απέναντι του. Ο δημιουργός και ο χώρος αλληλοεπιδρούν ο ένας στον άλλο. Στον άξονά τους πρέπει να ευθυγραμμιστεί ο φωτογράφος για να μεταφέρει στον θεατή της έκθεσης την ταυτότητα και την ψυχή του ατελιέ. Να δείξει ότι εκεί μέσα γίνεται τέχνη.