Στέλλα Καπεζάνου: Υπάρχει μια τρικλοποδιά στα έργα μου…

Κάποιοι ονειρεύονται μόνιμες διακοπές, μια διαρκή κατάσταση αναψυχής.
Αλλά ο παράδεισος δεν είναι ποτέ εκεί…

Ένα πανάκριβο ρολόι, με καντράν από μάρμαρο, δείκτες εξαιρετικά δυσδιάκριτους χωρίς γραμμές και σημεία για τις ώρες και τα λεπτά. Ο σχεδιαστής του ρολογιού αφήνει έμμεσα να εννοηθεί ότι οι κυρίες για τις οποίες προορίζεται, δεν έχουν τίποτε να κάνουν κι έτσι το μόνο που τους μένει είναι να κοιτάζουν μια μηχανή να αφηγείται την ίδια της τη ματαιότητα. Την αίσθηση αυτής της εικόνας που τόσο «σπαρταριστά» εξιστόρησε ο Ουμπέρτο Έκο, την «συναντήσαμε» στα περισσότερα από τα έργα της Στέλλας Καπεζάνου, που είδαμε στην πρόσφατη έκθεση της «Brit Pond».

cats in bags, 2016

Η καλλιτέχνιδα παρακολουθεί την ψεύτικη και αδιάφορη ζωή των ηρώων της. Καταγράφει το πλαστικό περιβάλλον που έχουν επιλέξει για να περάσουν τη ζωή τους ή ένα μέρος από αυτή. Απομυθοποιεί τη σκέψη τους, τα θέλω τους, Όλα όσα θα ήθελαν να κάνουν αλλά τελικά χάνονται μέσα στον ψεύτικο κόσμο τους. Μοιάζουν νικημένοι χωρίς να συνειδητοποιούν την ήττα. Έχουν χάσει το χρόνο τους, αλλά αγνοούν πού και γιατί χάθηκε. Είναι παγιδευμένοι στην αμήχανη ζωή τους. Δίνουν την εντύπωση ότι η ζωή τους αρχίζει και τελειώνει με ένα αντιηλιακό και μια καλή ενυδατική κέρμα.
Είναι η πινακοθήκη των αμήχανων.
Η Στέλλα Καπεζάνου είναι μια πολίτης του κόσμου. Έχει ταξιδέψει και ταξιδεύει πολύ. Έχει μελετήσει κι έχει γνωρίσει καλλιτέχνες στα πιο σημαντικά κέντρα όπου δημιουργείται η σύγχρονη τέχνη. Έχει ζηλευτά ερεθίσματα και επιρροές.
Συναντηθήκαμε στο καφέ του μουσείου Μπενάκη, στο κέντρο. Μόλις είχε «ξεστήσει» την έκθεση στη γκαλερί Ευριπίδης. Έτσι γλύτωσα την ανηφόρα ως τη γκαλερί! Η γνωριμία μας πολύχρονη μεν τυπική και επαγγελματική δε. Δεν γνώριζα καν ότι είχε αποφοιτήσει από τη Σχολή Καλών Τεχνών μέχρι που είδα έργο της σε μια ομαδική που οργάνωσε η Εύα Κέκου το 2016. Η συζήτηση μας για την έκθεση ήταν η πρώτη φορά που θα πίναμε μαζί ένα καφέ και θα μιλούσαμε στον ενικό.

Hot Stuff, 2016

• Στέλλα ξεκινώ με ένα ενοχικό απέναντι σου. Όταν είδα ένα και μοναδικό έργο από τη σειρά αυτή, θεώρησα ότι θα δούμε μια κοσμικογραφική έκθεση. Ευτυχώς έπεσα πολύ έξω. Αυτό που παρουσίασες ήταν ακριβώς το αντίθετο. Μια πινακοθήκη ανθρώπων που μοιάζουν παγιδευμένοι σε ένα μεγαλοαστικό όνειρο, σε ένα περιβάλλον ανύπαρκτης ευτυχίας. Νομίζω ότι τους ήρωες των έργων σου τους συναντάμε καθημερινά στο Facebook και στα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 

« Ο κόσμος ανεβάζει στο Facebook πράγματα που για όλους τους άλλους μπορεί να είναι αδιάφορα. Ανεβάζουν την καθημερινότητα τους χωρίς να ενδιαφέρει κανέναν. Βέβαια το γεγονός αυτό εμένα με απασχολεί πολιτισμικά. Παρατηρώ πάρα πολύ τους ανθρώπους και τις συμπεριφορές τους. Τους παρατηρώ όχι στις υψηλές στιγμές τους, αλλά στην καθημερινότητα τους.

• Γιατί ο κόσμος έχει την ανάγκη να δείξει την καθημερινότητα του σαν κάτι σημαντικό;

Πιστεύω ότι είναι η ανάγκη της σημαντικότητας. Για κάποιο λόγο το έχει ανάγκη να είναι σημαντικός. Κυρίως αν δεν παράγει στην πραγματικότητα κάτι σημαντικό – και ποιος βέβαια μπορεί να το προσδιορίσει αυτό; Λοιπόν πρώτον πλασάρεις μια ψεύτικη εικόνα του εαυτού σου μέσα από τα social media και δεύτερο γκρεμίζεις τους άλλους. Κάποιους που ενδόμυχα τους θεωρεί πιο σημαντικούς μιλά άσχημα γι’ αυτούς για να τους γκρεμίσει, μήπως ανέβει λίγο πιο ψηλά ο ίδιος. Κάνει ό,τι μπορεί για να τους γκρεμίσει.

• Ναι αλλά του γυρίζει μπούμερανγκ…

Ο ίδιος μας ο εαυτός το στέλνει πίσω, σε μας…

Untitled, 2015

The Catch Up, 2015

• Να μιλήσουμε για κάποια έργα της σειράς «Brit Pond». Υπάρχουν κάποια πρόσωπα που σβήνουν, που μοιάζουν να μετέχουν στη διαδικασία του συμβάντος, αλλά να χάνονται τα χαρακτηριστικά τους σαν να είναι πρόσωπα στο βάθος. Στο φόντο. Είναι οι κομπάρσοι των διακοπών, τα πρόσωπα που θα ξεχαστούν, είναι φιγούρες από φευγαλέες γνωριμίες; (Hello sailor, The catch up και το μοναδικό άτιτλο)

Δεν ήταν πρόσωπα σημαντικά για την ανάγνωση των έργων. Θα μπορούσε να είναι ο καθένας στη θέση τους. Κάνουν μια κουβεντούλα κι εκεί τελειώνει. Είναι μια κοινωνική συναναστροφή. Δεν είναι εγκάρδιοι φίλοι.

• Δίνεις βάρος στους τίτλους…

Δουλεύω πολύ με τους τίτλους. Κι έτσι ξεκλειδώνει το έργο.

Take Care, 2014

•  Τα έργο take care είναι από τα αγαπημένα μου. Μέσα από το αρνητικό ξεχωρίζει μια αμηχανία και μελαγχολία.

Για το έργο αυτό πρέπει να ανατρέξουμε στη Γαλλίδα Sophie Carr, μια εννοιολογική καλλιτέχνιδα. Παρουσίασε μια ολόκληρη έκθεση με τον τίτλο take care. Τι έκανε; Είχε μια σχέση και ο φίλος της έστειλε ένα email που έλεγε ότι χωρίζουν και αντί υπογραφής έγραφε «take care». Η Sophie έδωσε το email τυπωμένα σε δέκα φίλες καλλιτέχνιδες από όλο το φάσμα των τεχνών (σκηνοθέτιδα, χορεύτρια, σοπράνο, εικαστικούς κλπ) και τις ζήτησε να δημιουργήσουν κάτι. Βιντεοσκόπησε τα έργα και τα παρουσιάσει ως ντοκουμέντα στην έκθεση.
Αυτή η φωτογραφία που την «έκλεψα» από το Facebook, μου φάνηκε σαν να έλεγε «take care» σε κάποιους ανθρώπους. Ήταν μια τόσο αδιάφορη φωτογραφία! Κάποιοι άνθρωποι που καθόντουσαν σε ένα φουσκωτό και βαριόντουσαν χαρακτηριστικά. Μια φωτογραφία με γκρίζο ουρανό, ξεπλυμένη, ξεθωριασμένη, δεν είχε λόγο να υπάρχει ούτε καν στο Facebook. Μου έκανε εντύπωση που ποστάρησαν μια τέτοια φωτογραφία.

Hello Andy, 2016

• Σε πολλά έργα σου θυμήθηκα περιοδικά της δεκαετίας του ’80, τότε που άρχισε να αναδύεται η εποχή των παχέων αγελάδων. Δεν υπήρχε ακόμη ιδιωτική τηλεόραση και τα μαγικά ταξίδια και διακοπές ήταν πολυσέλιδα θέματα στα περισσότερα περιοδικά. Τα λέγαμε θέματα «όνειρο». Όντως πολλοί ήρωες σου θυμίζουν να ζουν αυτές τις ονειρεμένες διακοπές.

«Ήθελα όλη αυτή η σειρά να έχει την αίσθηση ενός καρτ ποστάλ, από μέρη μαγικά και ονειρεμένα. Αυτή η σειρά διαπραγματεύεται την ευτυχία. Με την έννοια ενός ουτοπικού παραδείσου, που όλοι ψάχνουμε και ποτέ δεν είμαστε εκεί. Βάζουμε ένα στόχο και λέμε όταν μεγαλώσω θα είμαι ανεξάρτητος, θα είμαι ευτυχισμένος. Δεν είμαι. Όταν πιάσω δουλειά και έχω δικά μου χρήματα θα είμαι ευτυχισμένος. Δεν είμαι. Δεν είμαι ευτυχισμένος όταν ολοκληρώσω τις σπουδές μου, όταν παντρευτώ, όταν κάνω παιδιά. Και τελικά εναποθέτουμε την ευτυχία μας σε κάποια στιγμή στο μέλλον. Στο τώρα δεν είμαστε. Ή τουλάχιστον έτσι το βιώνω εγώ και έκανα λοιπόν μια σύμβαση ότι έστω η ευτυχία είναι ο παράδεισος. Άρα άλλη μία σύμβαση: ο προσωπικός μας παράδεισος θα μπορούσε να εικονοποιηθεί με αυτούς τους εξωτικούς παραδείσους που βλέπουμε στα περιοδικά∙ τις Μαλδίβες π.χ, που βλέπεις κάποια μαγικά ηλιοβασιλέματα, με κόκκινα φόντα, τα οποία όμως δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα, όπου και αν πας δεν υπάρχουν. Όταν φθάσουμε λοιπόν σ’ αυτό τον παράδεισο που περίμενες τόσο καιρό να πας, κάτι αρχίζει να σε ενοχλεί. Έχει πολύ κόσμο, τα νερά είναι βαθιά, τα νερά είναι ρηχά, έχει καρχαρίες, η αισθητική μιας κυρίας σε χαλάει και ο παράδεισος που τόσο καιρό περίμενες – όπως συμβαίνει και με την ευτυχία- τελικά δεν είναι ποτέ εκεί.

Tea Party, 2017

• Tea Party – Βλέπω τον κόσμο κάπως απομονωμένο – παγιδευμένο. Μοιάζουν να μην επικοινωνούν μεταξύ τους. Κρατούν την κούπα, αλλά δεν δείχνουν να έχουν κάτι άλλο κοινό.

Είναι ακριβώς αυτό για το οποίο μιλά το έργο. Είναι μια σύμβαση ενός καλέσματος που έχουμε κοινό και κάτι μας ενώνει. Μας καλούν σε ένα tea party και υπάρχει η ιδέα μόνο μιας κούπας που κρατάνε όλοι και κάνουν την ίδια κίνηση. Μας καλούν σε tea party που σημαίνει ότι είμαστε το ίδιο, είμαστε μία ομάδα μας ενώνουν πράγματα. Όπως συμβαίνει ακριβώς και στη ζωή. Εκεί όμως δεν μιλάει ο ένας με τον  άλλο. Φαίνεται να μην τους απασχολεί στην πραγματικότητα η ύπαρξη του διπλανού. Κάποιοι εμφανίζονται, κάποιοι κρύβονται. Όπως γίνεται σε όλες τις κοινωνικές μας συναναστροφές. Οι φίλοι στην πραγματικότητα δεν είναι φίλοι μας, ελάχιστοι είναι∙ ανήκουμε σε μια κοινωνική ομάδα μας ενώνουν πράγματα αλλά στην πραγματικότητα δεν ανήκουμε πουθενά. Καθένας είναι μόνος του.
Στην ιδέα του καρτ ποστάλ ανήκει και το έργο last summer. Το έχω πάρει από το έργο του Τενεσί Ουίλιαμς «Suddenly, last summer» (ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι). Μου έβγαλε αυτό το κίτρινο, αυτή την καλοκαιρινή ραστώνη του αμερικάνικου νότου που όλοι λιώνανε από τη ζέστη και βαριόντουσαν ανυπόφορα.

Last Summer, 2015

• Ενώ σε πρώτη ανάγνωση έχουμε ένα κοσμοπολίτικο περιβάλλον, στην ουσία μας οδηγείς σε ένα πλασματικό, πλαστικό, ψεύτικο κόσμο…

«Είναι κάτι που βάζει μια τρικλοποδιά στο έργο. Η αίσθηση που θέλω να έχει ο θεατής όταν θα δει το έργο, ακόμη κι αυτός που δεν είναι υποψιασμένος, είναι να φτάνει στο χώρο, να βλέπει το έργο από μακριά, να λέει «τι ωραίος πίνακας» και όταν πλησιάσει και το διαβάσει, να νιώσει στο λαιμό ένα μικρό κόμπο, γιατί σ΄ αυτόν τον «ωραίο» πίνακα κάτι τον ενοχλεί. Πάντα υπάρχει μια τρικλοποδιά στα έργα μου.

• Σαρκάζεις.

Ναι, αλλά υπόγεια. Όχι με την έννοια της παραμόρφωσης ή ότι θα οδηγήσω πολύ ξεκάθαρα στο σαρκασμό. Υπάρχουν τα υπονοούμενα στα έργα και είναι αυτό που ο καθένας έχει να διαβάσει. Το αφήνω και πάνω στο θεατή να το εισπράξει μόνος του, δεν θέλω να τον κατευθύνω μέσα στο έργο. Η καινούργια μου δουλειά είναι ακόμη πιο ανοιχτή. Θέλω κάθε έργο να απαιτεί χρόνο να το κοιτάξεις.

David, 2017

• Κάποιοι ήρωες σου μοιάζουν να απολαμβάνουν τις διακοπές και παράλληλα να νοσταλγούν ή να ελπίζουν για κάποιες άλλες όπως στο έργο David. Είναι μια αντιμετώπιση του τώρα και του αύριο με την ελαφρότητα που αρμόζει στην περίπτωση.

Είναι αυτό το δίπολο. Υπάρχει μια εννοιολογική προσέγγιση στη δουλειά. Πιστεύω ότι παρ’ όλα όσα μπορεί να ακούσεις ειδικά στην Ελλάδα, η ζωγραφική, ακόμη και η παραστατική, μπορεί να είναι βαθιά εννοιολογική και πολιτική. Παράλληλα λοιπόν με την εννοιολογική προσέγγιση της δουλειάς (ποτέ δεν κάνω μια δουλειά για να δείξω μια παράσταση) με απασχολεί πάρα πολύ και η ίδια η ζωγραφική. Και οι ίδιες οι ζωγραφικές αξίες. Και η ιστορία της ζωγραφικής. Δηλαδή τα στοιχεία που υπάρχουν στα έργα ναι μεν μερικές φορές να υποστηρίζουν αρκετά από αυτά την ιδέα του έργου, αλλά πολλά υπάρχουν μόνο και μόνο για την ίδια τη ζωγραφική. Με απασχολεί πολύ το background, η αίσθηση του βάθους και πως θα σπάσω ζωγραφικούς κανόνες τους οποίους τους έμαθα και μετά αποφάσισα ότι τους ξέρω. Έχω κάνει πάρα πολύ σχέδιο, πολύ μα πάρα πολύ ζωγραφική για να πηγαίνω τώρα και να λέω ότι εδώ το εξαλείφω παντελώς και εδώ το βάθος δεν με απασχολεί και εδώ θα βάλω ένα καθαρό μαύρο δεν με απασχολεί και εδώ θα παίξω με τo τι έρχεται μπροστά, τι πάει πίσω, τι μπαίνει μέσα στο άλλο, πως χωρίζεται αυτό το έργο. Και κάνω δύο πράγματα που εκτός από το έργο θα προχωρήσω πιο κάτω στη ζωγραφική. Θα δαμάσω τη ζωγραφική, θα την κάνω δικιά μου. Όχι αυτό που έμαθα, όχι αυτό που άκουσα, όχι αυτό που είδα αλλά αυτό που το πάω εγώ. Από έργο σε έργο το κερδίζω και στο επόμενο έργο έρχεται και δένει -πιο λίγο- αλλά υπάρχει μέσα ξανά και ξανά.

• Το παράδοξο το συναντάμε παντού στο έργο σου

Δεν ακολουθεί κανόνες. Με απασχολεί πολύ και το ψεύτικο. Το χρώμα μπορεί να γίνει αλλού ρεαλιστικό και αλλού ψεύτικο. Όλες οι ζωγραφικές αξίες και να υπάρχουν και να διαλύονται ταυτόχρονα στο ίδιο έργο.

• Μιας και μιλάμε για το παράδοξο. Αχ αυτό το καλαμάκι στο «A Bar At The Faena». Κατά την άποψη μου εκφράζει όλη τη φιλοσοφία του απόλυτου τίποτα.
  

  A Bar at The Faena, 2017

Ακριβώς. Το απόλυτο τίποτα έρχεται να πρωταγωνιστεί σε ένα έργο το οποίο είναι 4,5 μέτρα. Είναι το κεντρικό σημείο του έργου και χωρίζει το έργο στα δύο. Οι άνθρωποι, που παραδοσιακά έχουμε μάθει να είναι αυτοί οι πρωταγωνιστές στο έργο, πάνε στο φόντο και το καλαμάκι δεσπόζει. Αυτό το έργο έχει και ζωγραφικά και εννοιολογικά χαρακτηριστικά της δουλειάς μου. Εννοιολογικά σχολιάζει τον κόσμο της τέχνης. Είναι ένα έργο αναφορά στο «A Bar At The Folies – Bergère» του Μανέ. Θέλω να κάνω κι εγώ το δικό μου μπαρ και αποφασίζω να είναι ένα πολύ σημαντικό μπαρ για το artwork αυτή την εποχή και είναι το μπαρ Faena, στο Μαϊάμι όπου γίνεται το Art Basel που διοργανώνει τα πολυτελή πάρτι, που αν κάποιος ανήκει πραγματικά στην art work και είναι μεγάλος γκαλερίστας, διάσημος ντίλερ τέχνης ή πολύ γνωστός καλλιτέχνης «οφείλει» να παρίσταται σ’ αυτά τα πάρτι. Γίνονται στο μπαρ του ξενοδοχείου κατά τη διάρκεια του Αrt Βasel και εδώ που τα λέμε η σύγχρονη τέχνη πάει εντελώς με το θεσμό και με το χρήμα. Στην πραγματικότητα το μπαρ δεν υπάρχει. Το συνέθεσα εγώ. Είναι στοιχεία από το ξενοδοχείο, τα πήρα έκανα μια παράδοξη σύνθεση κι έτσι μπαίνει και το ζωγραφικό της εικόνας που ήθελα να είναι ένα έργο που δεν τελειώνει, που το κοιτάς και ανακαλύπτεις συνέχεια πράγματα. Διαφορετικά μεγέθη, μια συνέχεια στα τρία κομμάτια του έργου, διαφορετικές ζωγραφικές, αλλού ρεαλιστικά και αλλού αφηρημένα.

Bit Pond, 2018

• Βλέποντας το «Brit Pond», δεν μένω τόσο στη γυναίκα που επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Ασχολούμαι περισσότερο με το φόντο. Ένα πράσινο τοπίο σαν ταπετσαρία.

Δεν με αφορά ο ρεαλισμός καθόλου. Τα έργα μου μπορεί να έχουν φύση ή τοπία, αλλά στην πραγματικότητα δεν με αφορά καθόλου, μα καθόλου. Βαριέμαι να απεικονίζω ένα τοπίο. Χρησιμοποιώ το τοπίο για να κάνω του πρωταγωνιστές του έργου μου να αποξενωθούν από τον ίδιο τον κόσμο μέσα στον οποίο βρίσκονται. Το ψεύτικο τα λατρεύω. Μου θυμίζει τον Άντι Γουόρχολ που έλεγε ότι λατρεύει το Χόλυγουντ γιατί είναι πολύ πλαστικό. «I love plastic. I want to be plastic».

Heavens, 2015

• Τι είναι αυτό το φάντασμα που λιώνει κάτω από τον ήλιο; (Heaven)

Όντως, τι είναι αυτό το φάντασμα; Είναι μια μάνα φάντασμα; Υπάρχει, δεν υπάρχει; Ποιο είναι αυτό το χέρι που «ξεφυτρώνει» στη μέση; Είναι ένα έργο θλιβερό. Μελαγχολικό.
Με απασχολεί πάρα πολύ το δέρμα. Στα χρόνια των σπουδών μου βρήκα ότι είναι το πιο δύσκολο πράγμα. Στην ΑΣΚΤ παραλίγο να αλλάξω κατεύθυνση και να πάω στη γλυπτική. Όμως έβρισκα πιο δύσκολη τη ζωγραφική και αποφάσισα να μείνω και να παλέψω με τη ζωγραφική γιατί θέλει μάχη για να την κατακτήσεις. Και δεν νομίζω ότι την κατακτάς ποτέ. Και στη ζωγραφική το πιο δύσκολο είναι το δέρμα. Δεν ξέρω αν κάποια στιγμή θα τελειοποιηθώ, αλλά κάθε μέρα στο στούντιο μάχομαι να κατακτήσω το δέρμα.

Kristy, 2017

• Είπε προηγουμένως ότι η νέα σου δουλειά θα είναι πιο ανοιχτή.

Η καινούργια σειρά που έχω προχωρήσει αρκετά, πιστεύω, θα έχει ολοκληρωθεί το πολύ κατά τα Χριστούγεννα. Είναι αρκετά διαφορετική, μόνο λάδια, πιο πυκνή ζωγραφική. Διαπραγματεύομαι ακόμα πιο υπόγεια τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων.

• Πιο υπόγεια;

Πιο υπόγεια. Περιμένω με αγωνία να δω που θα πάνε. Την έχω σκηνοθετήσει η ίδια. Έχω βρει τα μοντέλα μου, έχω πάρει ηθοποιούς, με έχουν βοηθήσει φίλοι, έχουν βοηθήσει άλλοι καλλιτέχνες, έχουν ποζάρει για μένα. Αφού το φωτογραφίσω, παίρνω από τις φωτογραφίας κομμάτια και τα ενώνω με τα φαντασιακά. Μου αρέσει να σκηνοθετώ τη δουλειά μου. Αν δεν ήμουν ζωγράφος, θα ήθελα να είμαι σκηνοθέτριά.

Φωτογραφίες – Katoufas bros

Last modified: 17/09/2018