Στάθης Βατανίδης: Επτά δισεκατομμύρια διαφορετικά συναισθήματα μεταφέρονται στο μουσαμά

Αν έλεγα ότι τον πρόλαβα στην τελευταία πινελιά, δεν είναι σχήμα λόγου ή «καλολογική» υπερβολή. Για να μη χασομερήσει είχε αφήσει και την πόρτα ξεκλείδωτη. Με το που την άγγιξα άνοιξε και στο βάθος του εργαστηρίου ο καλλιτέχνης αφοσιωμένος μπροστά στο έργο του έδινε την τελική (;) όψη. «Μισό λεπτό Γιάννη σηκώνομαι να σε χαιρετήσω…». Πήγα πίσω του, τον έπιασα από τον ώμο και παρακολουθώντας συμμετείχα στο φινίρισμα του έργου
«Νιώθεις τη θετική μου ενέργεια;» τον ρώτησα καθώς σκούπιζε το πινέλο κι ετοιμαζόταν να σηκωθεί για να χαιρετηθούμε. (Το άγγιγμά μου πέρασε απαρατήρητο!…).
Ο Στάθης Βατανίδης έτρεχε και δεν έφτανε για να προλάβει τις τελευταίες λεπτομέρειες της έκθεσης του…

• Στάθη τώρα που βλέπω όλες αυτές τις φιγούρες να πλημμυρίζουν το χώρο σου, πιστεύω ότι το να βαφτίσεις την έκθεση σου «Στιγμιότυπα» είναι μια επιτυχημένη επιλογή…

«Είναι πρόταση του Μάνου του Στεφανίδη. Μου πρότεινε τον τίτλο όταν ήρθε και είδε τα έργα καθώς προλογίζει τον κατάλογο της έκθεσης».

Απλώσαμε τα τσίπουρα στο τραπέζι, ο Στάθης είχε ετοιμάσει κι ένα ωραίο φαγκρί με διάφορα βραστά σαλατικά… όνειρο. Και καθώς απολαμβάναμε… τη νεκρή φύση, ο καλλιτέχνης με ξεναγούσε στο φιλόξενο εργαστήρι του σε μια από τις μαγικές γωνιές του Μετς.

• Όλο αυτό το μίζερο κλίμα που ζούμε, πόσο αγγίζει ή περνά στο έργο σου;

«Αυτός ο κουρνιαχτός επιδρά στην ψυχολογία των ανθρώπων. Είναι τόσο αρνητική η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που επηρεάζει τους πάντες και τα πάντα».

• Ξεκίνησα λίγο στενάχωρα, γιατί είδα κι αυτόν τον πίνακα σου με τους ναυαγούς πάνω στη «διάβαση». Ο συμβολισμός είναι τόσο επίκαιρος… Όλοι μοιάζουμε ναυαγοί σε μια βάρκα που δεν πάει πουθενά…

Διάβαση

«Ναι. Είναι ένα αδιέξοδο. Δεν βλέπεις ορίζοντα. Θυμάσαι την ιστορία με τον Καραβάτζο. Όταν ζωγράφισε τον άπιστο Θωμά ή τον άγιο Ματθαίο κλπ. Οι καρδινάλιοι εξεμάνησαν. Θεώρησαν ασέβεια μια εικόνα που έδειχνε «πραγματικούς» ανθρώπους. Εκείνος ο μεγάλος καλλιτέχνης έκανε μια τίμια ζωγραφική. Οι άλλοι όμως ήθελαν τους αγίους σε μια εξιδανικευμένη εικόνα. Η συνέχεια της ιστορίας δεν είναι του παρόντος… Ζούμε σε μια δύσκολη, μια περίεργη εποχή, δεν μπορούμε να δίνουμε μια ψεύτικη εικόνα.
Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: ο καλλιτέχνης δεν γνωρίζει συνειδητά πώς λειτουργεί· είναι σαν ένα αόρατο χέρι να τον κατευθύνει. Η αποκωδικοποίηση μιας τέτοιας πράξης απαιτεί και ψυχολόγο. Ο καλλιτέχνης κάθεται μπροστά στο τελάρο και φτιάχνει πράγματα. Μερικά προηγούνται της εποχής τους και μερικά την αντιπροσωπεύουν. Βεβαίως ζωγραφίζω αυτά που ζω. Οι ζωγραφιές μου έχουν σχέσεις με τις προσλαμβάνουσες, με την περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Το αποτέλεσμα έχει να κάνει με αυτό που υποσυνείδητα το εισπράττω σαν καλλιτέχνης. Δεν κάνω λαπωνέζικα σπιτάκια ή ουκρανικές στέπες. Κάνω ανθρώπους… Γιατί κάνω ανθρώπους και δεν κάνω καραβάκια; Μη με ρωτήσεις, δεν θα σου έδινα μια πειστική απάντηση! Γιατί ο Giorgio Morandi έκανε μπουκάλια;

Ο καλλιτέχνης στο εργαστήριο του

• Ναι αλλά η περιρρέουσα ατμόσφαιρα σε οδήγησε να βγάλεις (το καραβάκι) τη βάρκα στη στεριά…

«Κοίταξε, το ταλέντο του κάθε καλλιτέχνη είναι η άνεση να κάνει κάτι. Εμένα μου είναι πολύ δύσκολο να κάνω θάλασσες. Μου είναι δύσκολο να κάνω νεκρές φύσεις. Κάνω, αλλά μου είναι πολύ εύκολο να κάνω ανθρώπινες φιγούρες οι οποίες συμπλέκονται μεταξύ τους σαν σώματα και σαν συναισθήματα.

• Τις θάλασσες δεν τις κάνεις, όμως τις υπονοείς, όπως βλέπουμε σε κάποια από τα πρόσφατα έργα σου. Και μάλιστα συμπλέκεται και ο ουρανός με τη θάλασσα όπως συμπλέκονται και οι ήρωες σου.

«Είναι όλα ένα σύνολο που αναδύει μελαγχολία»

• Βλέπω το έργο σου «Παλέτα». Όση ώρα το έβλεπα στο μυαλό μου ερχόταν μια σχεδία.

«Το ονόμασα παλέτα, αλλά περισσότερο θα μου πήγαινε να το πω «Αστοί». Είναι αυτοί που βρίσκονται μετέωροι. Η ίδια η παλέτα είναι ένας περιορισμένος χώρος. Οι αστοί λοιπόν, είναι εγκλωβισμένοι».

Παλέτα

•  Είναι εγκλωβισμένοι και παγιδευμένοι. Η παλέτα θα μπορούσε να είναι μια σχεδία που τους οδηγεί όπου τους παρασύρει το ρεύμα.

«Έγκλειστοι. Μοιάζουν να μην έχουν αέρα αν και δεν υπάρχουν τοίχοι»

•  Δίπλα ακριβώς ένα έργο με κίνηση…

«Ναι είναι ο ποδηλάτης. Έχει αέρα, τα πράγματα κινούνται, αιωρούνται».

• Βλέπουμε και τον Φρανς Μπάνινγκ Κοκ ως μια αναφορά στον Ρέμπραντ;

«Ναι εδώ έχουμε μια πολλαπλή ανάγνωση. Είναι αναντίστοιχα με την παλέτα. Έχουμε ένα ζευγάρι που προσπαθεί να σηκωθεί. Βλέπουμε κι εδώ μετέωρους αστούς. Υπάρχει ένα κρεοπωλείο σε λανθάνουσα μορφή. Είναι οι καταβολές μου. Ο πατέρας μου ήταν κρεοπώλης. Ο Κάπτεν Κοκ είναι περισσότερο μια φιγούρα ισορροπίας.

 Ποδηλάτης

Ξεκόλλησα κάτι από το παρελθόν και το έβαλα στο σήμερα. Εδώ ο λοχαγός δεν δίνει εντολές, αντί για σπαθί κρατά μια σημαιούλα.
Ξέρεις μερικές φορές με πάει το έργο μου. Είναι όπως στη λογοτεχνία. Κάποιες στιγμές ο πρωταγωνιστής «αρνείται» να προχωρήσει και χρειάζεται παρτενέρ. Έναν παρατηρητή ίσως… Μέσα στα έργα μου έχω πυκνά συχνά έναν παρατηρητή που μοιάζει να είναι έξω από το θέμα.

• Εκτός από τον παρατηρητή εντός του μουσαμά, υπάρχει και ο παρατηρητής – θεατής εκτός. Αναζητά ερεθίσματα..

«Μα αυτή είναι η γοητεία. Ο θεατής ερμηνεύει…»

• ή ταυτίζεται.

Στο καφέ

«Ναι. Είμαι ένας ανθρωποκεντρικός καλλιτέχνης. Λέω κάποιες φορές αν ήμουν ελέφαντας θα ζωγράφιζα ελέφαντες. Αυτή είναι η ομορφιά της τέχνης. Ο καθένας ερμηνεύει, μεταφράζει κατά την προσωπικότητα του και μερικές φορές κατά τη δική του διάθεση. Ένα έργο που το έχεις στον τοίχο μπορείς να το βλέπεις διαφορετικά όταν βρέχει, διαφορετικά όταν είσαι ερωτευμένος, διαφορετικά όταν περνάς μια καταθλιπτική φάση. Π.χ ένα έργο στο οποίο έχω μεγάλη αδυναμία «το καφέ». Κάποιος μοιάζει να κοιτά απ’ έξω το θεατή. Αυτή η καθιστή φιγούρα έχει στρέψει το κορμί της και βλέπει έξω ίσως είναι ένα υποκατάστατο δικό μου. Κοιτάει έξω σαν να λέει «εγώ δεν είμαι εδώ μέσα». Μια κίνηση, μια βαβούρα υπάρχει στο πίσω μέρος του έργου. Είναι σκόπιμη. Στην ηρεμία των πρωταγωνιστών που είναι μπροστά, μια φασαρία στο βάθος που δεν τους αγγίζει. Πώς γίνεται να αναστατώνεται η Αθήνα και ο άλλος να είναι σπίτι του και να ζει στον κόσμο του, να αποστρέφεται το βλέμμα του… Ένα δίπολο ηρεμίας και έντονης κατάστασης».

• Ναι αλλά υπάρχουν αυτοί που διαβάζουν την εφημερίδα… Δεν ανησυχούν, δεν μετέχουν;

«Όχι. Η εφημερίδα είναι κενή. Κενό γράμμα. Δεν έχει να δώσει τίποτε».

• Μπορούμε να πούμε ότι όλες αυτές οι φιγούρες είναι ηθοποιοί μιας παράστασης εν εξελίξει;

«Πιο πολύ το τοποθετώ στους ανθρώπους, στιγμιότυπα της καθημερινότητας. Πάντα με συγκινούσε να αποδίδω ανθρώπους στην καθημερινότητα: που τσακώνονται, που πίνουν, που συναντιούνται στα καφέ. Όπου δεν υπάρχει άνθρωπος είναι άγραφο χαρτί. Και όπου υπάρχει άνθρωπος ενέχει ένα δράμα, κάτι έντονο, ζωντανό. Οπότε η δουλειά μου είναι ανθρωποκεντρική και ό,τι συνεπάγεται αυτό»

Οι αδιάφοροι

• Βλέποντας όλα αυτά τα έργα διαπιστώνουμε μια αλληλεπίδραση στις καμπύλες και στις γραμμές γενικά.

«Είναι αυτό που με γοητεύει. Το κάνω παντού. Αυτό το παιχνίδι των γραμμών να αλληλοκοντράρονται, με γοητεύει. Είναι σαν μια παρτιτούρα. Πολλές φορές οι γραμμές με οδηγούν στο θέμα.

• Όπως βλέπω όλη αυτή τη θεματογραφία μου δίνει την εντύπωση ότι η έκθεση σου είναι εικόνες σε ένα View-Master. 

«Σωστά. Μάλιστα σκέφτομαι η επόμενη δουλειά μου να είναι μιας μορφής καρτούν που ξετυλίγουν ιστορίες. Βέβαια η ιδέα και να ωριμάσει δεν ξέρω αν θα υλοποιηθεί. Το υπόγειό μου είναι γεμάτο αποτυχίες από ιδέες».

• Στάθη, είσαι καλλιτέχνης που υπεραμύνεται του τελάρου.

«Στο έργο «Λεπτομέρειες» υπάρχουν πάνω από 30 μικρά έργα που θα μπορούσαν να είναι μικρά κολλημένα ή καρφιτσωμένα χαρτάκια με εικόνες. Εγώ τα ζωγράφισα.

• Βέβαια το τελάρο χρόνια τώρα είναι με την πλάτη στον τοίχο.

«Και στην κυριολεξία και μεταφορικά. Έχει χυθεί πολύ μελάνι για το θέμα αυτό. Όπως είπε ο Τσαρούχης η «γέννα γίνεται με ένα τρόπο». Όλα τα άλλα είναι άλλο πράγμα. Δεν θα πάρω θέση στα Conceptual art, στα art brut, Installation, performance art, minimal, trash art κοκ. Είναι άλλο πράγμα. Το τελάρο είναι ένα πράγμα. Ο καθένας επιλέγει ό,τι τον εκφράζει. Διαφωνώ όταν η μία πλευρά αντιπαλεύει την άλλη. Δεν καταλαβαίνω γιατί αυτός που κάνει Conceptual κατηγορεί το τελάρο ως διακόσμηση ή εμπορικό· γιατί κατηγορεί τους ανθρώπους του τελάρου.

Παζλ

Ας κάνει καθένας ό,τι τον εκφράζει, τον αντιπροσωπεύει και τον συγκινεί. Ο χρόνος δικαιώνει. Αν έπρεπε να υπεραμυνθώ του τελάρου θα έλεγα ότι παρελαύνουν κάθε χρόνο μπροστά από τη Μόνα Λίζα 15 εκατομμύρια άνθρωποι. Δεν ξέρω κάποιο εννοιολογικό έργο να περνά τόσος κόσμος. Σίγουρα όμως έχουν κι αυτοί το δικό τους σκοπό και λόγο. Όλα αυτά εγώ θα τα ονόμαζα “εύρημα”. Στο τελάρο και στο γλυπτό δεν μπορείς να κοροϊδέψεις.

• Το τελάρο δεν αντιμετωπίζει ένα εκφραστικό κορεσμό;

«Είμαστε επτά δισεκατομμύρια άνθρωποι στον πλανήτη, άρα υπάρχουν 7 δισεκατομμύρια αποτυπώματα, γι’ αυτό δεν θα υπάρξει κορεσμός. Κάθε ένας έχει ξεχωριστό αποτύπωμα. Κι αυτό το κάνει γοητευτικό. Και βέβαια αναφέρομαι και στο ανθρώπινο συναίσθημα: Έχουμε επτά δισεκατομμύρια διαφορετικά συναισθήματα που μεταφέρονται πάνω στο μουσαμά.

Last modified: 07/10/2022