Σοφία Ροζάκη: Όταν η πραγματική ζωή ακροβατεί με το όνειρο

Μια νέα καλλιτέχνιδα που από την πρώτη της έκθεση «φρόντισε» να μας εντυπωσιάσει, τη συνάντησα και σας την συστήνω. Είναι η ζωγράφος Σοφία Ροζάκη που με το έργο της υπόσχεται να μας απασχολήσει αρκετά στο μέλλον. Στους καμβάδες της συνυπάρχουν όνειρο και υποσυνείδητο, λογικό και άλογο, έντονα χρώματα και μία σουρεαλιστική προσέγγιση, καθώς και στοιχεία κόμικ σε έργα που έχουν σαν κέντρο τους τον άνθρωπο. Η ίδια μας εξηγεί πως επέλεξε τον τίτλο της ατομικής της έκθεσης στη γκαλερί Ena και βάζει λόγια στις ιστορίες της.Η ιδέα για τον τίτλο ήρθε ενώ παρακολουθούσα το «Waking life» του Richard Linklater. Όλη η ταινία ακροβατεί μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας/ονείρου και, μεταξύ πολλών άλλων, κάποια στιγμή αναφέρεται στην κατάσταση του lucid dreaming, σύμφωνα με την οποία αν, ενώ ονειρεύεσαι, καταφέρεις να φτάσεις στη συνειδητοποίηση του ότι ονειρεύεσαι, μπορείς τότε να ελέγξεις την εξέλιξη του ονείρου. Το «flip a switch» προτείνεται σαν ένα από τα βασικά reality checks που μπορεί κανείς να κάνει για να ξεχωρίσει αν αυτό που βιώνει τη δεδομένη στιγμή είναι πραγματικότητα ή όνειρο, καθώς θεωρητικά αν, όντας σε κατάσταση ονείρου, ανοιγοκλείσεις έναν διακόπτη, ο φωτισμός θα παραμείνει ο ίδιος. Η συγκεκριμένη φράση λοιπόν (flip a switch), για μένα, πέρα από τίτλος με φανερά ταιριαστές με τη δουλειά μου αναφορές, λειτουργεί, συμπληρωματικά με τα έργα, και ως μία υπενθύμιση, για τον άνθρωπο που μπαίνει στην έκθεση, των ρευστών ορίων της πραγματικότητάς του.

• Κάθε έργο σου είναι και μια ιστορία. Περιέγραψε μας μία από αυτές.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που συνέβη ο νεροχύτης αυτός να πλημμυρίσει με αίμα·
«να θυμηθώ: χλωρίνη παχύρευστη με άρωμα λεμόνι» έλεγε κάθε βράδυ πριν κοιμηθεί κι έγινε η φράση αυτή με τον καιρό βραδινή τελετουργία και συνήθεια
όμως χλωρίνη δεν αγόρασε ποτέ
γιατί συμβαίνει κάποιες φορές
η επανάληψη να μη το θέλει το παιδί
– κι είναι δικαίωμά της –
να μην γεννάει τη μάθηση
αλλά
να τη σκοτώνει πριν προλάβει να πάρει την πρώτη της ανάσα
να την απογυμνώνει από κάθε νόημα.

• Βλέπουμε ότι δεν φοβάσαι καθόλου το χρώμα. Με ποιο τρόπο σε βοηθάει να εκφραστείς;

Η αλήθεια είναι ότι το φοβόμουνα και το απέφευγα συνειδητά για χρόνια, κάνοντας σχεδόν αποκλειστικά ασπρόμαυρα σχέδια με ελάχιστη παρουσία χρώματος. Ένιωθα ίσως το ασπρόμαυρο σαν πιο άμεσο τρόπο επικοινωνίας παλιότερα, ενώ το χρώμα με μπέρδευε και σαν να μου φαινόταν φλύαρο και περιττό. Όταν ξαναέπιασα τη ζωγραφική, πιο αποφασισμένη πλέον, αφού την είχα αφήσει στην άκρη για κάποιο καιρό, η χρήση του χρώματος άρχισε να μου βγαίνει σαν ανάγκη πολύ έντονα. Και έφτασα στο άλλο άκρο. Αναγνωρίζοντας με άλλο μάτι τη δυναμική που κουβαλάει, μου είναι πλέον απαραίτητο μέσο για να μπορέσω να εκφράσω, με τρόπο που να με ικανοποιεί, τις διάφορες διαστάσεις των θεμάτων που ψάχνω. Είναι τόσες οι νοηματοδοτήσεις που εμπεριέχει σαν στοιχείο καθώς και τα διαφορετικά ερεθίσματα που μπορεί να προκαλέσει, που το θεωρώ, σ’ αυτή τη φάση, βασικό μου εργαλείο για μια πιο σφαιρική προσέγγιση και απόδοση του εκάστοτε θέματος, τόσο αισθητικά όσο και εννοιολογικά.

• Η ζωγραφική σου είναι κυρίως ανθρωποκεντρική αλλά διαθέτει και στοιχεία κόμικ αφήγησης. Μίλησέ μας για τον τρόπο με τον οποίο χειρίζεσαι τις ανθρώπινες σχέσεις στον καμβά σου.

Αρκετά περίπλοκο ζήτημα για να καταφέρω να προσεγγίσω για αρχή, και στη συνέχεια να δώσω μία ολοκληρωμένη απάντηση μέσα σε λίγες γραμμές. Για να είμαι ειλικρινής, αν είχα καταφέρει έναν σταθερό και συγκεκριμένο τρόπο με τον οποίο να χειρίζομαι τις ανθρώπινες σχέσεις στον καμβά μου και δεν ήταν μία διαδικασία συνεχούς αναζήτησης και επαναπροσδιορισμού, ίσως τελικά να μην καταλάμβαναν και τόσο χώρο στα έργα μου. Όπως και οι ίδιες οι ανθρώπινες σχέσεις, ο τρόπος με τον οποίο προσπαθώ να τις ψηλαφίσω και να τις αποτυπώσω είναι μια συνθήκη διαρκώς μεταβαλλόμενη που φέρει μέσα τις αρκετές αντιφάσεις. Στιγμές τρυφερής εγγύτητας και σύνδεσης, φαινομενικής ή και ουσιαστικής, συχνά βίαια παραβιαστικές, μαζί με στιγμές σκληρής απομόνωσης, που ακόμα και στην απόλυτη ησυχία τους μαρτυρούν τον θόρυβο και την ένταση που προηγήθηκε ή πρόκειται να ακολουθήσει. Γιατί αν και μιλάμε για πρακτικά στατικές εικόνες, κάθε έργο όντως αποτελεί και μία ιστορία και συνολικά, όλα μαζί κομμάτια μιας κοινής αφήγησης, οπότε στην ίδια λογική παρουσιάζονται και οι ανθρώπινες σχέσεις. Σαν συνεχής κίνηση και εναλλαγή, πάντα διερευνητικά, αγγίζοντας και μαθαίνοντας από τη διαφορετική στιγμή τους στην οποία εστιάζω κάθε φορά.

• Μπορούμε να πούμε ότι η ζωγραφική σου διαθέτει σουρεαλιστικά στοιχεία με τη λογική ότι μπλέκονται στα έργα σου το λογικό με το άλογο. Μίλησέ μας για την σχέση σου με αυτό το «άλογο».

Δεν είμαι σίγουρη ότι μπορώ να κάνω τόσο ξεκάθαρα έναν τέτοιο διαχωρισμό στο μυαλό μου, να τραβήξω δηλαδή μια τόσο σίγουρη και καθαρή γραμμή μεταξύ λογικού και μη. Τόσο στις εικόνες που φτιάχνω, όσο και γενικότερα, τα όρια των εννοιών αυτών μπορούν να αποδειχτούν αρκετά ρευστά. Εννοώντας, πως ενώ μεν υπάρχει ξεκάθαρα το στοιχείο του παράδοξου στη ζωγραφική μου, με διαστρεβλώσεις στην αναπαράσταση και συνυπάρξεις φαινομενικά ασύνδετων μεταξύ τους πραγμάτων και αναφορών, στην ουσία τους, βρίσκονται όλα εκεί ως κομμάτια της ίδιας αφήγησης. Αποσπασματικές ίσως φράσεις της ίδια αφήγησης που σε πρώτη ανάγνωση μπορεί να μη βγάζουν ένα καθαρά δομημένο νόημα, έχουν ωστόσο όλες εξίσου λόγο που βρίσκονται εκεί, είναι, για μένα, όλες εξίσου «λογικές». Ίσως δηλαδή, η σχέση μου με αυτό το “άλογο” να είναι ότι σπανίως το αναγνωρίζω απόλυτα ως τέτοιο.

• Είσαι μια νέα και πολλά υποσχόμενη ζωγράφος. Έχεις κάποιο θέμα με το οποίο σκέφτεσαι να καταπιαστείς στη συνέχεια; Έχει σχέση με τα τωρινά θέματα που θίγεις;

Για αρχή, έχω την αίσθηση πως με όποια θεματική και να ασχοληθώ είναι αρκετά πιθανό να υπάρχει διαρκώς μια σύνδεση με τα τωρινά μου θέματα. Όχι τόσο με την έννοια της επανάληψης, αλλά περισσότερο σχετικά με τη σκοπιά από την οποία επιλέγω να τα προσεγγίζω. Το στοιχείο δηλαδή της πιο βιωματικής προσέγγισης, με όλες τις προεκτάσεις και τα θέματα που αυτή κουβαλάει και με τα οποία έχω καταπιαστεί κυρίως στην μέχρι τώρα μου δουλειά, πιθανότατα θα εξακολουθήσει να υπάρχει, έστω και ως εργαλείο, και στις επόμενές μου αναζητήσεις. Για να γίνω πιο συγκεκριμένη ωστόσο, αυτή τη στιγμή δεν έχω κάποιο θέμα που έχω σαν πλάνο να ασχοληθώ. Μπορεί να εστιάσω περισσότερο σε κάποιο από τα ήδη υπάρχοντα ή μπορεί να με τραβήξει κάτι καινούριο. Σε οποιαδήποτε περίπτωση, αυτό είναι συνήθως κάτι που προκύπτει περισσότερο από ανάγκη της στιγμής παρά από προϋπάρχουσα απόφαση.

Last modified: 02/02/2019