Πώς το Κάλλος εναρμονίζει την ψυχή με το σώμα 

Ήρα Παπαποστόλου
Κριτικός και Ιστορικός τέχνης

Μια ματιά στην έκθεση «Κάλλος. Η Υπέρτατη Ομορφιά»                                                                          

«Ό,τι είναι ωραίο το αγαπώ»
Ευριπίδης

Ποια ήταν η αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων περί Κάλλους;
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα δικαιολογεί έμμεσα τον Τρωικό πόλεμο: η ακαταμάχητη ομορφιά της Ελένης αθωώνει στην πράξη την Ελένη από τα πένθη που η ίδια προκάλεσε. Τα ομηρικά κείμενα όμως δεν υποδηλώνουν μια συνειδητή αντίληψη περί Κάλλους. Σημαντικό, βέβαια, θεωρούσε το Κάλλος η ποιήτρια Σαπφώ. Όμως, όμορφο δεν είναι μόνο ό,τι αντιλαμβανόμαστε μέσω των αισθήσεων, αλλά, στην περίπτωση του ανθρώπινου σώματος, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι ιδιότητες της ψυχής και του χαρακτήρα. Στους ύμνους, το Κάλλος εκφράζεται στην αρμονία του κόσμου και στη γλυπτική στο μέτρο και στη συμμετρία. Η ελληνική γλυπτική δεν εξιδανικεύει ένα αφηρημένο σώμα, αναζητά όμως το ιδεώδες Κάλλος όπου το Κάλλος εναρμονίζει την ψυχή και το σώμα, δηλαδή το Κάλλος των μορφών με την καλοσύνη της ψυχής. Στην έκθεση «Κάλλος. Η Υπέρτατη Ομορφιά» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης βλέπουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες επαινούσαν την ομορφιά ανδρών και γυναικών με το επίθετο καλός – καλή.
Η έκθεση είναι απλή και ουσιαστική. Γνωρίζουμε τον γυναικείο και τον ανδρικό καλλωπισμό με το λουτρό, τη χρήση αρωμάτων και αλοιφών, την περιποίηση προσώπου και σώματος, την κόμμωση, την ένδυση και τον στολισμό. Μου εντυπώθηκε μια υπέροχη πήλινη μελανόμορφη υδρία, με κεντρική παράσταση πέντε γυναικών σε κρήνη ( υδριαφόρες γυναίκες φέρνουν το νερό από την κρήνη) και μια πανέμορφη μαρμάρινη Αφροδίτη απολουόμενη (με το σώμα της σε κίνηση και απόλυτα αισθησιακό). Βλέπουμε, επίσης, αρωματοδοχεία, μυροδοχεία και πολλά σύνεργα καλλωπισμού όπως πολύ ιδιαίτερα χτένια. Στο κάλυμμα μιας πήλινης ερυθρόμορφης λεκανίδας απεικονίζονται σκηνές από τις γαμήλιες προετοιμασίες και τον στολισμό της νύφης. Βλέπουμε κι άλλα: κούρους, κόρες, αμαζόνες, νέους με γυμνασμένα και ρωμαλέα σώματα, ήρωες, αθλητές, ερωτικές σκηνές.Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Εντυπωσιακά είναι και τα κοσμήματα για τον καλλωπισμό: περιδέραια, πόρπες, περόνες, χρυσά δαχτυλίδια και ψέλια (βραχιόλια), επίχρυσες ζώνες. Στην ενότητα όπου παρουσιάζονται η ωραία Ελένη, ο Άδωνις και ο Μέγας Αλέξανδρος μαζί με επώνυμους και ανώνυμους θνητούς της καθημερινής ζωής, μαθαίνουμε ότι, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική σκέψη, το Κάλλος των ανθρώπων ενυπάρχει σε κάθε ηλικία και χάρη σ’ αυτό πολλοί από τους θνητούς έγιναν αθάνατοι.Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Τέλος, απολαμβάνουμε το μύθο με το μήλο της Έριδος (βλέπουμε και το ίδιο το πήλινο ομοίωμα του μήλου το οποίο παραδόθηκε στη θεά Αφροδίτη και όχι στην Αθηνά ή στην Ήρα) και μαθαίνουμε για το δαιμονικό Κάλλος που αποδίδεται στη Σφίγγα, τη Μέδουσα και τη Σκύλλα οι οποίες αποδίδονται εξανθρωπισμένες και όμορφες.
Ίσως αυτό που λείπει από την έκθεση να είναι η έκφραση του Κάλλους στη Φιλοσοφία, όπως το είδε ένας Σωκράτης ή ένας Πλάτωνας. Κατανοούμε όμως τι σημαίνει το αυθεντικό Κάλλος και μαθαίνουμε ότι «καλόν είναι ό,τι μας αρέσει» χωρίς όμως αυτό να είναι μόνο ό,τι προσελκύει το βλέμμα.Φωτό: Πάρις Ταβιτιάν © Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Last modified: 09/11/2021