Πέτρος Ζουμπουλάκης: Ο καλλιτέχνης είναι ένα ευαίσθητο μηχάνημα, με συγκινησιακό παλμογράφο

Σε κάθε κρίση η τέχνη ήταν το αντίδοτο, άλλες φορές αποτελεσματικό, άλλες πάλι λειτουργούσε σαν μια πρόσκαιρη παρηγοριά, σαν ένα καταφύγιο. Ο κόσμος ψάχνει στην τέχνη ένα στήριγμα για τις δυσκολίες των καιρών.

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Γιάννη Μόραλη, με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. σε όλα τα χρόνια σπουδών. Αποφοίτησε με πολλές διακρίσεις.Στη συνέχεια σπούδασε σκηνογραφία, διακόσμηση και διαφήμιση στο Φροντιστήριο της Α.Σ.Κ.Τ. κοντά στον Βασίλη Βασιλειάδη με διακρίσεις επίσης. Μελέτησε τη Βυζαντινή και Λαϊκή Τέχνη στην Ελλάδα με υποτροφία του Ι.Κ.Υ.
Την Αθήνα- βίωμα την έχω ζήσει και τη ζω από τότε που γεννήθηκα. Την είδα χαριτωμένη και την βλέπω ν’ αλλάζει όψη καθημερινά, να γίνεται σκληρή και απρόσωπη «πρωτεύουσα» μέσα στις αντιφάσεις της ατμόσφαιράς της και των ανθρώπων της.
Κυνήγησα μιαν Αθήνα λίγο ή πολύ ανέκδοτη (αν είναι δυνατόν), σκληρή και τρυφερή όπως είναι. Αναζήτησα γωνιές της που είναι δίπλα μας και δεν τις έχουμε προσέξει. Το μεθυστικό άρωμα της νεραντζιάς όπως μπερδεύεται με το καυσαέριο. Να η Αθήνα! Η «πρωτεύουσα» μας έχει θυρεό με δύο σύμβολα: την απρόσωπη πολυκατοικία και το Ι.Χ. αυτοκίνητο. Αυτή η «πρωτεύουσα» τροφοδότησε όλο μου το έργο μέχρι τώρα. Αυτή είναι η μόνιμη πηγή της έμπνευσής μου.

                                                                                         Πέτρος Ζουμπουλάκης, Μερικές Σκέψεις

Διοργάνωσε σαράντα πέντε ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα ενώ έλαβε μέρος σε πολλές ενδιαφέρουσες ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Εκπροσώπησε την Ελλάδα σε σημαντικές διεθνείς Biennale. Από το 1961, παράλληλα με τη ζωγραφική εργάστηκε για το θέατρο και τον κινηματογράφο φιλοτεχνώντας σκηνικά και κουστούμια. Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, στις συλλογές των Υπουργείων Παιδείας και Πολιτισμού, στα Μουσεία Πιερίδη και Βορρέ, στις συλλογές Αντωνίου, Βέργου, Ιωαννίδη, Μοσχανδρέου, Καγκελάρη κ.α. καθώς και στις συλλογές Τραπεζών και σε άλλες ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές και μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης σε Πινακοθήκες πολλών Δήμων της χώρας καθώς και στην Πινακοθήκη της Βουλής. Το 2011 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο της καλλιτεχνικής του δημιουργίας.

Το τοπίο αποτελούσε πάντα την πηγή της έμπνευσής μου. Το αιώνιο ελληνικό τοπίο σε όλες τις ώρες και σε όλες τις εποχές. Θαυμάζω την ποικιλία και την πολυμορφία του. Οι θάλασσες και τα χερσονήσια, οι ξερολιθιές και τα λιβάδια, οι αμμουδιές και οι κοιλάδες, οι γκρεμοί, τα βουνά και τα δάση ιδωμένα από αέρος αποτελούν μετεξέλιξη του αέναου τοπίου μου,που με απασχολεί πολλά χρόνια και που διαρκώς εμπλουτίζω...
…Η δουλειά μου άλλοτε περιγραφική, ίσως και λίγο φωτογραφική, κάποτε πιο αφαιρετική. Ζωγραφίζουμε τελικά και κάνουμε το κέφι μας. Μακάρι αυτό το κέφι να το μεταδώσουμε κιόλας. Επιμένω ζωγραφικά. Αγαπώ αυτό που βλέπω και θέλω να το απεικονίσω. Αν μπορέσω να το πετύχω μάλιστα, ακόμα καλύτερα.
Η χαρά και η αγαλλίαση του ζωγράφου είναι ακριβώς αυτή: αυτό που βλέπει ή αυτό που νομίζει ότι βλέπει ή αυτό που φαντάζεται, το απεικονίζει με το νου του. Το έργο πολλές φορές ρυμουλκεί το ζωγράφο στη δική του πορεία. Άλλες πάλι φορές ο ζωγράφος ελέγχει την κατάσταση. Άλλοτε συμβαίνουν και τα δύο.
«Η κουζίνα της ζωγραφικής (ίσως επειδή ο πατέρας μου ήταν διεθνούς φήμης chef) μ’ ενδιέφερε πάντοτε και πάντοτε «έπαιζα» με τα διάφορα υλικά της. Σαν μάγειρος και εγώ με μόνη τη διαφορά ότι από εγωισμό αυτά που έφτιαχναήθελα να μένουν για πάντα(;) και όχι να γίνονται… εδέσματα». 

Εξομολόγηση

Ο Πέτρος Ζουμπουλάκης μιλάει στο Art22 και θέτει προβληματισμούς για την εποχή της κρίσης, την εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης και σκιαγραφεί τη φιγούρα του καλλιτέχνη του άλλοτε και του σήμερα. 

• Καλλιτέχνης εν καιρώ κρίσης. Γόνιμη περίοδος για την τέχνη σήμερα; Η κρίση λειτουργεί εν τέλει θετικά ή αρνητικά;

Πιστεύω πως η κρίση αυτή που είναι πρωτοφανής για την Ελλάδα με τη μορφή μιας οικονομικής κατοχής, τροφοδοτεί σε έμπνευση πολλούς καλλιτέχνες. Μοιραία, όλες οι κρίσεις επηρεάζουν τους δρώντες δημιουργούς της εκάστοτε εποχής. Η εποχή μας περνάει κρίση αξιών. Βιώνουμε μια νοσηρή κατάσταση όπου συναντάμε έντονα φαινόμενα φθόνου και αντιζηλίας. Η κρίση των αξιών κατάφερε να γκρεμίσει ευγένειες και καθωσπρεπισμούς. Η στοιχειώδης ευγενική συμπεριφορά έχει αντικατασταθεί από ζήλια, αντιδικίες και… θάψιμο. Ο καλλιτέχνης είναι ανασφαλής σαν ον. Ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος, και ο καθένας προσπαθεί να επιβιώσει με τον τρόπο που θεωρεί ευκολότερο και σωστότερο. Υπάρχουν δημιουργοί που απογοητεύονται με αυτή τη νοσηρή κατάσταση, παύουν να παλεύουν και επιλέγουν να αποσυρθούν. Ο φθόνος και ο ανταγωνισμός ανέκαθεν υπήρχαν, δεν είναι ένα καινούριο φαινόμενο. Σήμερα απλώς υπάρχει μεγάλη έξαρση του φαινομένου λόγω της γενικότερης κρίσης που βιώνουμε. Ο καλλιτέχνης πάντοτε επεδίωκε να έχει επαφές από τις οποίες θα επωφεληθεί για να διαδώσει τη δουλειά του.

Κάθε εποχή κυοφορεί και στο άμεσο μέλλον βγάζει πολλά. Έτσι γεννιέται μια πληθώρα έργων σε όλες τις μορφές τέχνης. Σε κάθε κρίση η τέχνη ήταν το αντίδοτο, άλλες φορές αποτελεσματικό, άλλες πάλι λειτουργούσε σαν μια πρόσκαιρη παρηγοριά, σαν ένα καταφύγιο. Παρατηρούμε το εξής σήμερα, ότι οι εκθέσεις χαρακτηρίζονται από μεγάλη επισκεψημότητα και ελάχιστες πωλήσεις. Η κρίση που περνάμε πολλαπλασιάζει το ενδιαφέρον του κόσμου. Ο κόσμος ψάχνει στην τέχνη ένα στήριγμα για τις δυσκολίες των καιρών.

• Είναι εύκολο σήμερα οι νέοι να ακολουθήσουν το δρόμο της τέχνης; Τι θα τους συμβουλεύατε;

Η τέχνη είναι ένας σκληρός στίβος, ζούγκλα, ανθρωποφάγος. Το ταλέντο μόνο δεν αρκεί , χρειάζεται δουλειά, ενθάρρυνση και ευκαιρίες. Ο νέος καλλιτέχνης πρέπει να  είναι επίμονος, εργατικός και δυναμικός, να πολλαπλασιάζει τόσο τις προσπάθειες του όσο και τις θυσίες. Ανέκαθεν οι καλλιτέχνες συνήθιζαν να προσεταιρίζονται τους μαικήνες και ισχυρούς, ώστε να εξασφαλίσουν τόσο την προσωπική τους προβολή όσο και την προβολή του έργου τους, της δουλειάς τους. Σήμερα το φαινόμενο αυτό βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση. Ωστόσο δικαιολογείται από την εποχή, και το πλαίσιο μιας κοινωνικής, αξιολογικής κρίσης που βιώνουμε. Από εκεί ξεκινάνε όλα και φτάνουμε στην οικονομική κρίση. Νοσηρότητα και διαφθορά. Ο καλλιτέχνης ζηλεύει από ανασφάλεια. Θα τον παρομοίαζα με ένα ευαίσθητο μηχάνημα που έχει ένα συγκινησιακό παλμογράφο. Όταν ο παλμογράφος αντιληφθεί από βλέμματα, υπαινιγμούς, συμπεριφορές ότι δεν εκτιμάται το έργο του πληγώνεται βαθιά και καταλήγει να μην εκτιμά ο ίδιος ο καλλιτέχνης τη δουλειά του. Δεν μου αρέσει να συμβουλεύω τους νέους. Η δουλειά σε καλυτερεύει όχι η συμβουλή. Θα τους προέτρεπα ωστόσο στο να έχουν καλές δημόσιες σχέσεις∙ εκεί βασίζεται και η προβολή πέρα από την προσωπική δουλειά.

• Γκράφιτι. Μια σύγχρονη εικαστική έκφραση. Έργα στους δρόμους της πόλης. Ανησυχίες και προβληματισμοί.

Ο τοίχος έχει τη δική του ιστορία κυριολεκτικά, το φορτίο του από μνήμες αλλά και με νέα μοτίβα: ρεκλάμες, αφίσες σχισμένες, συνθήματα πολιτικά, αναρχικά αθλητικά ακόμη και θρησκευτικά με σπρέι, γκράφιτι, λερώματα, καλώδια, ρωγμές, σωλήνες που τραυματίζουν τους σοβάδες, η σκόνη που ζυμώνεται με τη βροχή και το καυσαέριο. Αν απομόνωνες ένα κομμάτι θα ήταν τέλειος ζωγραφικός πίνακας με μοντέρνα αισθητική και ταυτόχρονα πολιτικό σχόλιο. Υπάρχουν αξιόλογα δημιουργήματα, εντυπωσιακά, αλλά και κακά. Τα κριτήρια δεν είναι πάντα ποιοτικά όταν κρίνουμε∙ ειδικά σήμερα υπάρχει ιδιαίτερη σύγχυση για το τι είναι καλό και τι κακό. Τοίχοι λοιπόν εσωτερικοί και εξωτερικοί. Σπίτια παλιά του μεσοπολέμου, άλλωστε σ’ ένα τέτοιο γεννήθηκα και μεγάλωσα (δεν ήταν νεοκλασικό) αλλά είχε το χαρακτήρα του και τους ροζ σαν σάρκα τοίχους του.

• Τί είναι αυτό που κάνει ένα έργο τέχνης να είναι ή να μην μην είναι εφήμερο;

Ο χρόνος είναι ο μεγάλος κριτής. Οι εποχές αλλάζουν. Δεν θα ήμαστε εδώ όταν η ιστορία της τέχνης  ξεκαθαρίσει το τι θα μείνει και τι θα χαθεί στη λήθη. Όταν καταλαγιάσει η κρίση και φύγει η σκόνη τότε θα φανεί το αποτέλεσμα. Για εμένα θα μείνει το ώριμο έργο, αυτό που αντανακλά την κρίση άμεσα και ρεαλιστικά. Να μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μια καταναλωτική κοινωνία. Εδώ προτιμάμε ό,τι ακούγεται και όχι το ταλέντο. Υπάρχουν δημιουργοί που σε άλλες εποχές ήταν ψηλά και χάθηκαν και δημιουργοί που αντίθετα στον αιώνα τους δούλεψαν στη σκιά, τη λύπη και τη δίνη και οι μετέπειτα εποχές τους δικαίωσαν βγάζοντάς τους από την αφάνεια.

• Τι πιστεύετε ότι έχει να δώσει ο αιώνας;

Ο αιώνας που αφήσαμε πίσω μας ήταν, θεωρώ, ο πλέον ενδιαφέρον. Τα είχε όλα∙ μεγάλους πολέμους και άπειρους μικρούς (Συρία, Ιράν). Θα σταθώ σε ένα απόφθεγμα του Τσώρτσιλ: «Είμαι αισιόδοξος. Δεν φαίνεται να έχει καμιά χρησιμότητα να είμαι οτιδήποτε άλλο». Επιλέγουμε να ήμαστε αισιόδοξοι ή απαισιόδοξοι, είναι στάση ζωής πέρα από μια απλή ψυχική διάθεση. Η ηλεκτρονική εποχή στην οποία

ζούμε χαρακτηρίζεται από μια αλματώδη τεχνολογική πρόοδο. Παρατηρούμε ότι σε λίγα χρόνια παλιώνουν οι συνθήκες που άλλοτε θεωρούνταν υπερμοντέρνες. Ωστόσο η εξέλιξη αυτή του βιοτικού επιπέδου δεν αγγίζει όλους τους ανθρώπους. Το χάσμα μεταξύ των φτωχών και των πλούσιων εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και στις σύγχρονες και εξελιγμένες κοινωνίες της εποχής μας. Οι λίγοι που έχουν τα πολλά και οι πολλοί τα λίγα. Η διαφθορά και η έλλειψη ηθικής είναι ευκολότερη από την ηθική και την ενάρετη ζωή. Το χρήμα είναι τόσο ελκυστικός πειρασμός που επιβεβαιώνεται η παροιμία του λαού «ποιος έχει το μέλι στο χέρι του και δεν το γλύφει;». Επιτήδειοι πολιτικοί και οικονομολόγοι, πρυτάνεις της διαφθοράς, μια ηγεσία διεφθαρμένη. Θα χρησιμοποιήσω και πάλι λόγια του λαού «το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι». Η διαφθορά ξεκινάει από τους ανώτερους και έρχεται και στα παρακάτω στρώματα και καταλήγει να γίνεται ένας νοσηρός τρόπος ζωής
Ελπίζω ότι ο καινούριος αιώνας μέσα στην τεχνολογική εξέλιξη θα φέρει και πολλά καλά όπως θεραπείες ανίατων ασθενειών. Θέλει χρόνο για να έρθουν αποτελέσματα όσον αφορά την καλυτέρευση της ανθρώπινης ζωής. Το εξελιγμένο μοντέλο μιας κινητής τηλεφωνικής συσκευής είναι ευκολότερο να επιτευχθεί από το φάρμακο για τον καρκίνο, το αλτσχάιμερ ή την πρόληψη του εμφράγματος. Ας μην στεκόμαστε μόνο στην τεχνολογική πρόοδο, υπάρχουν πραγματικά αγαθά για την ανθρωπότητα που μας έχει ήδη δώσει ο νέος αιώνας στο ξεκίνημα του.  Όταν με ρώτησαν σε κάποια συνέντευξη στα τέλη του 1999 αρχές του 2000 τι θα ευχόμουν πριν αλλάξει ο αιώνας που έρχεται είχα αναφερθεί στην καταπολέμηση του aids και του καρκίνου. Ήδη έχουν γίνει σημαντικά βήματα.

Last modified: 22/02/2023