Νατάσα Μεταξά: Αγωνιώ ώστε τα έργα μου να είναι ένα μέσο αισθητικού, ψυχικού και ηθικού εξαγνισμού

Γιάννης Τζιμούρτας

Δημοσιογράφος

Η δύναμη της ζωγραφικής δεν περιορίζεται σε δύο ή τρεις διαστάσεις, ούτε σε πάστα, φως, ή οποιοδήποτε υλικό. Αυτό που έχει σημασία είναι η σύλληψη που έχω, να βρει το καταλληλότερο μέσο για να πραγματωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μια και ο ζωγράφος έχει πλέον αφθονία στην επιλογή των μέσων. Η Νατάσα Μεταξά μιλα για την έκθεση της «Memory triggers» που είδαμε στον Τεχνοχώρο.

Σχετικά με τον τίτλο. Γιατί Memory triggers δηλαδή Έναυσμα Μνήμης;
Με απασχολεί πολύ η έννοια της μνήμης, ως ανθρώπινη κατάσταση, πως εγγράφονται τα βιώματα μας, πως τα διαχειριζόμαστε, τι μας αφήνει η αύρα των άλλων. Έτσι το σύνολο αυτών των έργων είναι μνήμες που προσπάθησα να οπτικοποιήσω, να τους δώσω υπόσταση ζωγραφίζοντας τις. Κάποιες από αυτές τις μνήμες έχουν υπάρξει έτσι όπως παρουσιάζονται ,άλλες φορές όμως στοιχειοθετούνται για να δηλώσω κάτι συγκεκριμένο.

Στο έργο με τον ίδιο τίτλο «Έναυσμα μνήμης» βλέπουμε δύο γυναίκες και έναν καταιγισμό αναμνήσεων. Ποια ακριβώς είναι η σχέση τους;
Το έργο αυτό αποτελεί μια προσπάθεια να απεικονίσω την ίδια την έννοια της μνήμης.
Διαβάζοντας επιστημονικά και λογοτεχνικά κείμενα έμαθα πως ο αρχικός φορέας μνήμης στον άνθρωπο είναι η μητέρα. Είναι αυτή που στην ουσία δημιουργεί την πρώτη μας μνήμη, είναι θα έλεγα το πρώτο έναυσμα μνήμης που έχουμε.
Για αυτό τον λόγο το έργο είναι στην ουσία ένα πολλαπλό πορτρέτο της μητέρας μου, όπως ήταν στα νιάτα της και όπως είναι τώρα και γύρω της αιωρούνται οι προσωπικές της μνήμες. Το έργο είναι γεμάτο συμβολισμούς. Για να έχουμε καλή μνήμη πρέπει να αποδεχόμαστε και να επεξεργαζόμαστε όλα όσα ζήσαμε, καλά και κακά, όσα μας έδωσαν χαρά αλλά και όσα μας πλήγωσαν.
Οι περισσότεροι άνθρωποι αποπέμπουμε τα λάθη μας ,τα ξορκίζουμε και ότι αρνούμαστε δεν περνά από την διαδικασία της επεξεργασίας και της αποδοχής αλλά αντίθετα ξεγλιστράει στον χώρο του ασυνείδητου. Μπορώ να πω ότι αγαπώ τα λάθη μου μια και με έμαθαν πάρα πολλά.
Αυτός είναι και συμβολισμός της χειραψίας, όπου ο γηραιότερος εαυτός σφίγγει το χέρι της νιότης του και την ακουμπά με κατανόηση.
Η φιγούρα που απεικονίζει τη νεότητα είναι ξαφνιασμένη μπροστά στο επερχόμενο και απροσδόκητο μέλλον.

Οι αναμνήσεις που αιωρούνται πως προέκυψαν;
Μου αρέσει πολύ να ενθέτω μέσα στα έργα μου άλλα μικρότερα αυτοτελή έργα. Σε αυτό το έργο αποφάσισα να το κάνω «απροκάλυπτα» και να φτιάξω πολλά μικρά έργα-μνήμες ανεξάρτητα. Ο συνδετικός κρίκος με την φιγούρα είναι το ροζ ρούχο, όπου λειτουργεί σαν ένα δεύτερο δέρμα από το οποίο ξεπηδούν οι αναμνήσεις της μητέρας μου. Το ροζ χρώμα το επέλεξα για να σηματοδοτεί την αποδοχή και για αυτό το λόγο όλες οι απεικονιζόμενες μνήμες, καλές-κακές έχουν ένα ροζ περίγραμμα.
Η αίσθηση που είχα καθώς ζωγράφιζα αυτό το έργο ήταν περίεργη γιατί απεικόνιζα τις μνήμες της μητέρας μου, κάποιες όμως από αυτές ήταν και δικές μου μνήμες, αλλά τις θυμόμουν διαφορετικά. Επίσης τα ζωγράφιζα όλα από μνήμης και η απεικόνιση της κοινής μας ζωής μου πυροδοτούσε πολλά συναισθήματα. Την ζωγράφισα χωρίς να μου ποζάρει όπως την θυμάμαι να ήταν και όπως είναι τώρα. Η διαδικασία της μνήμης ήταν παρούσα κατά την διάρκεια δημιουργίας του έργου. Οι πιο συγκινητικές στιγμές ήταν ο θάνατος του πατέρα μου που λάτρευα και τα χέρια της μητέρας μου που ξέρω και το παραμικρό σχήμα τους, την κάθε λεπτομέρεια τους.

Και γιατί η εναλλαγή με το ασπρόμαυρο; Υπάρχει σε πολλά έργα η συνύπαρξη περιοχών χρωματισμένων και ασπρόμαυρων;
Όλη αυτή η δουλειά είναι μια συνομιλία ανάμεσα στο σχέδιο και στο χρώμα. Πιστεύω ότι το ασπρόμαυρο, οι διαβαθμίσεις του γκρίζου μπορούν να εκφράσουν με ιδιαίτερη δύναμη κάποια πράγματα όπως και το χρώμα. Για αυτό τα βάζω πλάι πλάι, για να είναι ισοδύναμα.
Το ασπρόμαυρο με σαγηνεύει όσο και το χρώμα. Στα έργα που παρουσιάζω σε αυτήν την έκθεση υπάρχει μία διαφοροποίηση ως προς την σχέση τους, δεν είναι σε όλα τα έργα ίδια. Αρχικά καθοριστικό ρόλο παίζουν οι σχεδιαστικές και συνθετικές ανάγκες του έργου και στην πορεία αυτές εκφράζονται μέσα από το περιεχόμενο του έργου και εκεί παίρνουν και έναν συμβολικό χαρακτήρα. Έτσι οι περιοχές που είναι ασπρόμαυρες και γκρίζες δηλώνουν και νοηματικά κάτι συγκεκριμένο.

Σε κάποια έργα σου οι φιγούρες των ανθρώπων είναι γκρίζες σε αντίθεση με το περιβάλλον που είναι γεμάτο χρώματα. Αυτό υποδηλώνει την ψυχολογική τους ταυτότητα;
Νομίζω ότι στη ζωγραφική συμβαίνουν τα ίδια πράγματα όπως και στη ζωή. Όταν η λογική και το συναίσθημα συνοδοιπορούν είμαστε ευτυχείς. Δηλαδή είναι μεγάλη η ικανοποίηση που νοιώθω όταν η αισθητική λύση που βρίσκω ικανοποιεί τόσο την σχεδιαστική και χρωματική οργάνωση της ζωγραφικής επιφάνειας όσο και το νόημα του έργου.
Για παράδειγμα στο «Κυριακάτικο τραπέζι» το χρυσό χρώμα του τραπεζιού έρχεται σε αντίθεση και τονίζει τους γκρίζους ανθρώπους που όχι μόνο το περιτριγυρίζουν αλλά επίσης το στηρίζουν. Εκεί το σκεπτόμενο βλέμμα του θεατή θα πρέπει να αιτιολογήσει την σχέση χρώματος και ασπρόμαυρου.
Οι άνθρωποι είναι σοβαροί, χωρίς να επικοινωνούν ιδιαίτερα μεταξύ τους.Το τραπέζι όμως αν και άδειο αστραποβολά, εκπέμπει ένα φως χωρίς όμως να καταφέρνει να τους φωτίσει.
Παλιά ανοίγαμε τα σπίτια μας και κάναμε τραπεζώματα με πίτες και κοκκινιστά. Θυμάμαι οι γονείς μου να με υποχρεώνουν να παραβρεθώ σε τέτοιες συνάξεις που εγώ βαριόμουν γιατί ένιωθα ότι δεν είχα να μοιραστώ πολλά με τους συνδαιτυμόνες. Τώρα όμως συνειδητοποιώ ότι σε αυτές τις Κυριακάτικές ως επί το πλείστον μαζώξεις δεν πέρναγα και τόσο άσχημα. Πάντα έβρισκα κάτι να μοιραστώ με τους φίλους και τους συγγενείς και ανακάλυπτα ότι αν και είχαμε διαφορετικές αντιλήψεις η συνδιαλλαγή κατά τη διάρκεια του γεύματος μας έφερνε πιο κοντά και ας διαφωνούσαμε. Με άλλα λόγια το «τραπέζι» μας έβαζε στην διαδικασία να εστιάσουμε σε αυτά που μας ενώνουν και όχι σε αυτά που μας χωρίζουν.
Η νοοτροπία που καλλιεργείται από τις σύγχρονες κοινωνίες είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστική και μας εκπαιδεύει ακριβώς να επικεντρωνόμαστε σε αυτά που διαφέρουμε από τους άλλους και η ιστορία έχει κατ’ επανάληψη δείξει ποιοί ωφελούνται από τέτοιες τακτικές.

Τα πρόσωπα που απεικονίζονται στα έργα σας είναι υπαρκτά; Σας ποζάρουν ή χρησιμοποιείτε φωτογραφίες;
Κάποια είναι πραγματικά και κάποια τα ανασυνθέτω με χαρακτηριστικά ανθρώπων που μπορεί απλά να έχω στιγμιαία διασταυρωθεί μαζί τους και να με έχει εντυπωσιάσει το βλέμμα τους, η κορμοστασιά τους, τα χέρια τους ή η έκφρασή τους. Πολλούς τους ζωγραφίζω από πολλαπλές φωτογραφίες που βγάζω εγώ και μπορεί να χρειαστεί να μου ποζάρουν ή ακόμα απλά να περάσω λίγο χρόνο μαζί τους για να αισθανθώ τα χαρακτηριστικά τους.
Με τη φωτογραφία έχω πολύ καλές σχέσεις και έχω ένα τεράστιο αρχειακό υλικό. Την χρησιμοποιώ πολλές φορές και με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Άλλοτε σαν αφυπνίσεις αναμνήσεων, άλλες φορές σαν οδηγό για να πετύχω την ομοιότητα όταν αυτή επιζητείται και άλλες φορές φωτογραφίζω τον εαυτό μου παίρνοντας την έκφραση που θέλω να έχουν οι φιγούρες μου.
Στην «Ψαραγορά» χρησιμοποίησα πολλές φωτογραφίες από πολλές διαφορετικές ψαραγορές μια και σε κάθε πόλη που ταξιδεύω επισκέπτομαι την ψαραγορά της. Είναι διαφορετική η ψαραγορά της Αθήνας από αυτήν του Ελσίνκι ή της Μαδέιρα.
Αυτό με βοήθησε να συλλάβω την ατμόσφαιρα που ήθελα. Τα πρόσωπα δεν υπάρχουν σε καμιά φωτογραφία.
Οι άνθρωποι όμως είναι ίδιοι. Ο μόχθος, οι αγωνιώδεις φωνές των πωλητών, τα γεμάτα περιέργεια πρόσωπα των αγοραστών, οι γερασμένες εκφράσεις των αφεντικών στα ταμία και τέλος το εμπόρευμα, τα νεκρά ψάρια, η τροφή που ακόμα και σήμερα στην ανεπτυγμένη τεχνολογικά εποχή παραμένει κυνήγι, που πρέπει να πουληθεί άμεσα γιατί την επομένη πάει έχασε την αξία του.

Τα έργα που ζωγραφίζετε είναι μεγάλα και πολλές φορές τεράστια. Γιατί επιλέγετε τόσο μεγάλες επιφάνειες;
Οι βασικοί λόγοι είναι δύο. Ο πρώτος είναι ότι στα μεγάλα έργα απεικονίζονται πολλά πρόσωπα σε παραπλήσια αναλογία με το φυσικό μέγεθος. Με αυτό τον τρόπο επιδιώκω όταν ο θεατής σταθεί μπροστά τους να φύγει από τον ρόλο του παρατηρητή και να οικειοποιηθεί το έργο, να γίνει και αυτός κομμάτι του. Για αυτό τον λόγο συχνά ζωγραφίζω κάποιον να απευθύνει το βλέμμα του στον θεατή μετατοπίζοντας τον μέσα στο έργο.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ικανοποιεί μια προσωπική μου ανάγκη. Όταν η ζωγραφική επιφάνεια είναι μεγάλη αισθάνομαι να με καταπίνει. Είναι η πάλη με το θηρίο που με συναρπάζει.

Να σας ρωτήσω κάτι τελευταίο. Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την τεχνολογική εξέλιξη. Εσείς γιατί επιλέγεται να ένα κλασσικό μέσο όπως η ζωγραφική σε τελάρο για την δημιουργία των έργων σας;
Η δύναμη της ζωγραφικής δεν περιορίζεται σε δύο ή τρεις διαστάσεις, ούτε σε πάστα, φως, ή οποιοδήποτε υλικό. Αυτό που έχει σημασία είναι η σύλληψη που έχω, να βρει το καταλληλότερο μέσο για να πραγματωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, μια και ο ζωγράφος έχει πλέον αφθονία στην επιλογή των μέσων.
Ο σύγχρονος δημιουργός δεν είναι δυνατόν να είναι αδιάφορος για τα μέσα που του προσφέρονται για να εκφραστεί. Χρησιμοποιώ υπολογιστή έχω δουλέψει ψηφιακά και στο παρελθόν και πρόσφατα έφτιαξα το πρώτο ζωγραφικό μου animation.
Για αυτό τον λόγο δεν αγωνιώ σχετικά με το αν είναι σύγχρονο ή όχι να ζωγραφίζεις σε τελάρο ή σε υπολογιστή, η σε οποιοδήποτε σύγχρονο υλικό. Το ζητούμενο είναι ότι ο δημιουργός, οποιοδήποτε μέσο και αν χρησιμοποιήσει για τη δημιουργία ενός οπτικού έργου, οφείλει πρωτίστως να το λύσει αισθητικά. Να καταθέσει μια αισθητική πρόταση και να μην περιορίζει το έργο του σε παραθέσεις μηνυμάτων και ευρεσιτεχνίες.
Αγωνιώ περισσότερο ώστε τα έργα μου να είναι ένα μέσο αισθητικού, ψυχικού και ηθικού εξαγνισμού, παρά μια καινοτομία ως προς το μέσο που θα χρησιμοποιήσω.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΟΥΡΤΑΣ