Νίνα Φραγκοπούλου: Πώς «γεννήθηκαν» τα αλμυρά λιβάδια

Γιάννης Τζιμούρτας

Δημοσιογράφος

Με την Αγγελική Λόη και τη Δήμητρα Σκανδάλη έδειξαν
πώς συμπράττει η τέχνη με τη βιολογία

Συναντηθήκαμε για πρώτη φορά με τη Νίνα Φραγκοπούλου, στην έκθεση της «Πλαγκτόν: ένας θαυμαστός υδάτινος κόσμος» στο Μουσείο Γουναρόπουλου. Ήταν μια έκθεση έκπληξη. Όχι μόνο γιατί μάθαμε για την αξία του πλαγκτού στη ζωή του πλανήτη μας αλλά και για την προσέγγιση των καλλιτεχνών στο δύσκολο αλλά πολύ ελκυστικό θέμα. Η Νίνα Φραγκοπούλου με πανεπιστημιακή καριέρα στην επιστήμη της Θαλάσσιας Βιολογίας δεν ανακοινώνει στους καλλιτέχνες απλώς το θέμα των εκθέσεων της, συζητά μαζί τους πολλές ώρες πάνω στα θέματα της επιστήμης της. Μοιάζει με ένα κύκλο σεμιναρίων που εισάγει τον καλλιτέχνη στο μαγικό κόσμο της θάλασσας. Η Αγγελική Λόη και η Δήμητρα Σκανδάλη στις δουλειές τους καταπιάνονται πολύ συχνά με τη θάλασσα. Έτσι η Νίνα Φραγκοπούλου τους έδωσε ένα ακόμη κίνητρο για μια πιο εξιδεικευμένη θεματογραφία. Τους ζήτησε να μετατρέψουν σε πρώτη ύλη τέχνης τα ταπεινά φύκια. Και το υπέροχο αποτέλεσμα το βλέπουμε στο Μουσείο Ηρακλειδών όπου οι δυο καλλιτέχνιδες παρουσιάζουν την έκθεση «Salty fields/Αλμυρά λιβάδια».

Αγγελική Λόη

Ζητήσαμε από την επιμελήτρια και ψυχή της όλης προσπάθειας, τη Νίνα Φραγκοπούλου να μας μιλήσει για την έκθεση∙ πώς αποφάσισε αυτό το ταπεινό θαλάσσιο φυτό (έτσι το βλέπουμε εμείς οι μη μυημένοι) να γίνει πρώτη ύλη για ένα εικαστικό πρότζεκτ.

Όταν γνώρισα τα έργα της Αγγελικής και της Δήμητρας, που μυρίζουν θάλασσα και εμπνέουν αγάπη γι’ αυτήν, ενθουσιάστηκα από τον τρόπο που συνομιλούν και πίστεψα ότι μαζί θα μπορούσαν να παρουσιάσουν μια ιδιαίτερη έκθεση με θέμα τα φύκια. Γιατί τα φύκια; Για τις υπέροχες φόρμες που έχουν εικαστικά, για τη σημασία τους περιβαλλοντικά και λόγω της σύμπτωσης να συναντήσω τις δυο καλλιτέχνιδες που τα εντάσσουν στο έργο τους έτσι κι αλλιώς. Έτσι, τις έφερα σε επαφή πριν περίπου δύο χρόνια και από τότε ετοιμάζουμε αυτήν την έκθεση. Ο τίτλος της έκθεσης αντλεί έμπνευση από τα λιβάδια που δημιουργεί το θαλάσσιο φυτό Ποσειδωνία στον αμμώδη βυθό. Οι δύο καλλιτέχνιδες έχουν δημιουργήσει ένα ιδιαίτερο εικαστικό περιβάλλον στο Μουσείο Ηρακλειδών, με έντονο οικολογικό πρόσημο.

Νίνα Φραγκοπούλου

Και βέβαια εκτός από το εικαστικό ενδιαφέρον της έκθεσης «Salty fields» υπάρχει και ένα σπουδαίο περιβαλλοντικό μήνυμα∙ που συνέπεσε με τη διάσκεψη της Μαδρίτης για το κλίμα

Τόσο τα φύκια όσο και εμείς οι άνθρωποι και ότι ονομάζουμε εν γένει φυσικό περιβάλλον αποτελούμε μέρος ενός συνόλου, που λέγεται παγκόσμιο οικοσύστημα. Όλα ανεξαιρέτως μέσα σε αυτό το οικοσύστημα βρίσκονται σε συνεχή αλληλεξάρτηση. Για να μπορέσουμε να προστατεύσουμε το περιβάλλον, αντί να κάνουμε σενάρια για το τι κακό μπορεί να του συμβεί, πχ με την κλιματική αλλαγή, πρέπει καταρχάς να καταλάβουμε πως λειτουργεί το παγκόσμιο οικοσύστημα, πως εντασσόμαστε εμείς σε αυτό και γιατί η αλληλεπίδρασή μας είναι σημαντική. Πρέπει να ενδιαφερθούμε – ιδανικά να αγαπήσουμε – τη φύση, ένα συναίσθημα που από πολλούς έχει χαθεί. Για τον σκοπό αυτό η έκθεση πλαισιώνεται από επιστημονικές διαλέξεις και εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές σχολείων. Επιπλέον, λίγο πριν το κλείσιμο της έκθεσης, τέλος Μαρτίου 2020, θα πραγματοποιηθεί και το 6^ο Εκπαιδευτικό Συμπόσιο Φυκολογίας, που διοργανώνεται από την Ελληνική Φυκολογική Εταιρεία.

Δήμητρα Σκανδάλη

Κυρία Φραγκοπούλου επιχειρήσατε μια σύμπραξη της τέχνης με την επιστήμη της βιολογίας και του περιβάλλοντος. Πιστεύετε ότι τέτοιες προσπάθειες μπορούν να συμβάλλουν στην παγκόσμια προσπάθεια ευαισθητοποίησης για τη σωτηρία του πλανήτη;

Η σύμπραξη της τέχνης με τη βιολογία, την επιστήμη δηλαδή που εξετάζει τη φύση και το φαινόμενο της ζωής στην πολλαπλότητά του συμβάλλει καταρχάς στην οικολογική αφύπνιση. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η τέχνη, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, παίζει και τον ρόλο του «οικολογικού αφυπνιστή». Όμως, αυτή η συνεργασία θα μπορούσε να συμβάλλει επιπλέον στην αφύπνιση μιας ηθικής ευαισθησίας. Και αυτό, γιατί στην εποχή μας, ζούμε τις συνέπειες όχι μόνο μιας εκτεταμένης οικολογικής κρίσης, αλλά και κοινωνικής, όπου δεν υποβαθμίζεται μόνο το φυσικό περιβάλλον αλλά και το ανθρώπινο. Δεν απειλούνται με αφανισμό μόνο τα «είδη» αλλά και κάθε έννοια συνύπαρξης και αλληλεγγύης. Η συνάντηση καλλιτεχνών με βιοεπιστήμονες δημιουργεί ένα εμπλουτισμένο περιβάλλον αλληλεπίδρασης, μέσα από το οποίο μπορεί να αναδειχθεί η αναπόσπαστη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, που είναι και το ζητούμενο.

Από το πρώτο εκπαιδευτικό για μαθητές σχολείων στο πλαίσιο της έκθεσης «Salty fields» των Αγγελικής Λόη & Δήμητρας Σκανδάλη.

Νίνα Φραγκοπούλου: Δρ. Θαλάσσιας Βιολογίας, τ. Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Υπήρξε υπεύθυνη διδακτορικών διατριβών, μεταπτυχιακών διπλωμάτων ειδίκευσης και ερευνητικών προγραμμάτων στον τομέα της Θαλάσσιας Οικολογίας. Το επιστημονικό έργο της έχει δημοσιευτεί σε διεθνή περιοδικά του κλάδου και έχει συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια και ημερίδες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει συνεργαστεί με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) και το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας PML (Plymouth Marine Laboratory, UK). Έχει παρακολουθήσει σεμινάρια ιστορίας και διαχείρισης της τέχνης και τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει εκθέσεις τέχνης και επιστημών της θάλασσας.
Άλλες εκθέσεις που έχει παρουσιάσει:
«Πλαγκτόν: ένας θαυμαστός υδάτινος κόσμος» με θέμα το πλαγκτόν: Μουσείο Γουναρόπουλου, 2018 και Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών, 2019
«Λιμνοθάλασσες: αυτές οι εύθραυστες οντότητες» με θέμα τις λιμνοθάλασσες: Ευρωπαϊκό συνέδριο για τις λιμνοθάλασσες 8^th Eurolag Symposium, Αθήνα 2018 και Φετιχιέ Τζαμί Ναυπάκτου, 2018.
“Cellular” με θέμα το κύτταρο: Μουσείο Ηρακλειδών, 2019