Νέλλα Γκόλαντα: Η εμπλοκή του χώρου - Από τα Χαρακτικά στα Κατοικημένα Γλυπτά Τοπία

Γράφει η Εύα Κέκου
ιστορικός τέχνης και θεωρητικός πολιτισμού

«Η οικολογία και ο καθημερινός βιωματικός χώρος είναι εξ ορισμού αλληλοσυνδεόμενες έννοιες και προϋπόθεση για το σχεδιασμό των έργων μου που γίνονται με κύριο στόχο τη χαρά της καθημερινής βίωσης και την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων…», Συνέντευξη με τη γλύπτρια πολεοδομικού τοπίου Νέλλα Γκόλαντα, με την ευκαιρία της έκθεσής της στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη πρόσφατη έκθεσή σας;

Θεματικός άξονας της ατομικής έκθεσής μου είναι η εμπλοκή του χώρου των χαρακτικών με το Γλυπτό Θέατρο της Αιξωνής. Συγκεκριμένα παρουσιάζονται έγχρωμες ξυλογραφίες μεγάλου μεγέθους από την ατομική μου έκθεση που έκανα το 1970 στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, με τίτλο Ελληνικός Χώρος I–XVII, όπως επίσης και τα μαυρόασπρα μεγάλων διαστάσεων τυπώματα από τα σχέδια της εποχής της κατασκευής του Γλυπτού Θεάτρου Αιξωνή, 1984-1986 καθώς και το βίντεο της Αιξωνής– ένα από τα επτά μεγάλης κλίμακας έργα μου στο δημόσιο χώρο – που προβλήθηκαν στο πλαίσιο των παράλληλων γεγονότων της 15^ης Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2016, και στην ειδική έκθεση TIME SPACE EXISTENCE, που κινήθηκε στα όρια τέχνης και αρχιτεκτονικής.
Το βίντεο της Αιξωνής περιέχει τη διαδικασία της ανάπλασης του τοπίου του μη ενεργού λατομείου Αιξωνής, στο Δήμο Γλυφάδας και τη λειτουργία του «Θεάτρου Αιξωνή», από τα εγκαίνια του 1992 που ήταν αφιερωμένα στον Παγκόσμιο Εορτασμό των 70 χρόνων του Ιάνη Ξενάκη, όπου με παρουσία και διεύθυνση του, εκτελέστηκαν σχεδόν όλα τα έργα του, επί σειρά ημερών, από το Ολλανδικό σχήμα Xenakis Ensemble καθώς και τα σπουδαιότερα πολύτεχνα διαδραστικά γεγονότα τεχνών που παρουσιάστηκαν μέχρι και το καλοκαίρι του 2016 με το workshop-event με τίτλο: Re–sculpting the sculpted Theater of Aixoni of N. Golanda από μεταπτυχιακούς φοιτητές της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Αμερικανικού Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, το Υπουργείο Πολιτισμού και την ομάδα Apomechanes με σαρωτικές προβολές, μέσω σύγχρονης τεχνολογίας, δημιουργώντας ένα νέο τοπίο της Αιξωνής.

Ποια είναι η απήχηση του κοινού και με ποιο τρόπο η σχέση σας με το κοινό και το πως βλέπει τη δουλειά σας αναζωπυρώνει τα σχέδιά σας για το άμεσο μέλλον;

Έχει αναπτυχθεί μια βιωματική σχέση ανάμεσα στα έργα μου και το κοινό, με ιδιαίτερη απήχηση στους νέους, την οποία αντιλαμβάνομαι όταν επισκέπτομαι τους τόπους των επεμβάσεων, γεγονός που με ενθουσιάζει, και ιδιαίτερα όταν δημιουργούνται νέα είδη έκφρασης και τεχνών που πυροδοτούν νέες σκέψεις και σχεδιασμούς με νέες προσεγγίσεις.
Όπως στα γεγονότα στην Αιξωνή του περσινού καλοκαιριού, που αυτό το έργο που κατασκευάστηκε πριν 35 χρόνια, νέοι αρχιτέκτονες, από διάφορα μέρη του κόσμου, με ενθουσιασμό μέσα στο «πειραματικό δοχείο» της Αιξωνής, το μετασχημάτισαν σε ένα νέο έργο σύγχρονης διαδραστικής τέχνης.

Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για το πως βιώνετε τη τέχνη στο αστικό τοπίο και δημόσιο χώρο εστιάζοντας σε κάποιες από τις παρεμβάσεις σας και τη προβληματική που συνεπακόλουθα φέρει ο αστικός και δημόσιος χώρος;

Επειδή ο άξονας της δουλειάς μου επικεντρώνεται στην ανθρώπινη κλίμακα του δημόσιου χώρου από το 1970 (οι κτιστές κατασκευές – προτάσεις μου για τον εξανθρωπισμό του Δημόσιου Χώρου εκτέθηκαν το 1972 στην Γκαλερί Ώρα της οδού Ξενοφώντος και στη συνέχεια έλαβαν μέρος στη Μπιενάλε του Σάο Πάολο με τον ίδιο τίτλο το 1973) τα έργα μου αυτά αποτελούν επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας και συνολικού σχεδιασμού – όπου στο σχεδιασμό πρωταγωνιστικό στοιχείο είναι η καθημερινή παρουσία και συμμετοχή του επισκέπτη στο γίγνεσθαι αυτών των επεμβάσεων – «γλυπτών κατοικημένων τοπίων» που στοχεύουν στην άρση του αδιάφορου των σύγχρονων μεγαλουπόλεων και στην επανίδρυση και ανάδυση σχέσεων με τις ποιότητες του φυσικού, ιστορικού και ανθρωπογενούς τοπίου μέσω της Art Total.

Που τοποθετείτε την οικολογία στη δουλειά σας τόσο με την έννοια του περιβάλλοντος χώρου και το σεβασμό σε αυτόν όσο και με την παρέμβαση του ανθρώπου στη φύση μέσα από τη δημιουργία;

Η οικολογία και ο καθημερινός βιωματικός χώρος είναι εξ ορισμού αλληλοσυνδεόμενες έννοιες και προϋπόθεση για το σχεδιασμό των έργων μου που γίνονται με κύριο στόχο τη χαρά της καθημερινής βίωσης και την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων. Στόχευση είναι το ευρύτερο τοπίο και περιβάλλον να περάσουν στην καθημερινότητα των σύγχρονων πόλεων και να συνειδητοποιηθεί ως ο κύριος παράγοντας της αειφόρου ανάπτυξης.
Σ’ αυτό το σημείο ήθελα να προσθέσω ότι τα δύο έργα μεγάλης κλίμακας που τα μελετήσαμε και επιβλέψαμε σε συνεργασία με την αρχιτέκτονα Ασπασία Κουζούπη, τα Παλαιά Λατομεία Διονύσου Πεντέλης και η μετατροπή τους σε «Ανοιχτό Μουσείο Παλαιάς Λατομικής Τέχνης» καθώς και οι επεμβάσεις μας στη Δυτική Περιφερειακή Υμηττού της Αττικής Οδού για την αναίρεση του ισχυρού οδικού έργου και την ανάπτυξη σχέσεων μεταξύ φυσικού και του ανθρωπογενούς τοπίου που είχαν διακοπεί, θεωρούνται ως έργα οικολογικής γλυπτικής τοπίου διότι η κατασκευή τους έγινε με τα in situ υλικά του εργοταξιακού χώρου με επαναχρησιμοποίησή τους με δημιουργικό τρόπο και αποτέλεσαν τα νέα τοπία – υβριδικά τοπία όπως παρουσιάστηκαν στο Παρίσι το 2007 στην έκθεση που κάναμε με curator τον Χριστόφορο Κατσαρό.

Μία τόσο προφανής όσο και σύνθετη ερώτηση ανάλογα με το πως αντιλαμβάνεται και τοποθετεί κανείς τη δουλειά του. Με ποιο τρόπο η δουλειά σας συνδέεται με την αρχιτεκτονική ή και την αρχιτεκτονική τοπίου και πως η τέχνη λειτουργεί ως ένα πλαίσιο διαλόγου έχοντας πολιτικό ρόλο

Στόχος είναι η άρση του αδιάφορου από την καθημερινότητα των μεγαλουπόλεων. Ζώντας στο εσωτερικό των γλυπτών αρχιτεκτονικών τοπίων η τέχνη διεισδύει στη ζωή με έναν ολοκληρωμένο και ζωντανό τρόπο, γεννώντας προοπτικές ανάπτυξης φιλικών και δημιουργικών ανθρώπινων σχέσεων χωρίς όρια και όρους. Οι πολίτες και ιδιαίτερα τα παιδιά, καθώς βρίσκονται σε επαφή με την τέχνη, καλλιεργούνται καθημερινά με ανυποψίαστο τρόπο. H τέχνη, όχι εξατομικευμένη, αλλά κομμάτι της αστικής ζωής, είναι ανοιχτή σε όλους όσους χρησιμοποιούν το δημόσιο χώρο. Το έργο τέχνης δεν είναι απομονωμένο, ανήκει σ’ όλο τον κόσμο που διασχίζει το δρόμο, δεν φυλάσσεται πλέον στα μουσεία, ούτε αποτελεί την ιδιοκτησία ενός ατόμου.

Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για την εμπειρία στη Μπιενάλε της Βενετίας

Πέρυσι τέτοιο καιρό προσκλήθηκα για να συμμετάσχω με τα έργα μου μεγάλης κλίμακας – ολιστικές γλυπτικές επεμβάσεις τοπίου στο σύγχρονο αστικό χώρο, στα πλαίσια της 15ης Διεθνούς Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας στην έκθεση με τίτλο «Time, Space, Existence», μια έκθεση που κινείται στα όρια αρχιτεκτονικής και τέχνης.
Η συμμετοχή αυτή ήρθε ως επακόλουθο της παρουσίασης της «Γλυπτής Προκυμαίας Φλοίσβου» στο Λονδίνο, στη Royal Academy of Arts το 2014.
Tο έργο αυτό, που το είχε επισκεφτεί, με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του, στα πλαίσια μελέτης, ο καθηγητής του ETH Ζυρίχης Philip Ursprung, το χαρακτήρισε, στο συνοδευτικό της έκθεσης κείμενό του, στο βιβλίο Sensing Spaces, ως πρώιμο έργο, που έγινε τη δεκαετία του 80, της διεθνούς νέας τάσης εξανθρωπισμού στο δημόσιο χώρο, κάνοντας εκτενή ανάλυση και σύγκριση με τα έργα των 7 ειδικά επιλεγμένων, ως εκφραστών του τόπου τους, διάσημων αρχιτεκτόνων, από διάφορα μέρη του κόσμου: Kengo Kuma, Grafton Architects, Li Xiaodong, Pezo von Ellrichshausen, Diebedo Francis Kere, Eduatdo Souto de Moura, Alvaro Siza.
Η παρουσίαση στη Biennale περιλάμβανε δύο μεγάλες οθόνες εκ των οποίων η μία παρουσίαζε το Πείραμα της Λάρισας με τον τίτλο «Developing water codes in the center of the town of Larissa» (Αναπτύσσοντας κώδικες νερών στο κέντρο της πόλης της Λάρισας)
Στην άλλη οθόνη παρουσιάστηκαν οι έξι άλλες επεμβάσεις μεγάλης κλίμακας: Κεντρική Πλατεία Φλοίσβου Παλαιού Φαλήρου (1976 – 1978), Γλυπτή Προκυμαία Φλοίσβου (1984 – 1986), «Γλυπτό Θέατρο» στο Λατομείο Αιξωνής Γλυφάδας (1984 – 1992), καθώς και τρία μεγάλα έργα διαμόρφωσης δημόσιου χώρου σε συνεργασία με την Αρχιτέκτονα – Αρχιτέκτονα Τοπίου Ασπασία Κουζούπη: «Μη Ενεργά Ορυχεία Διονύσου Αττικής – Ανοιχτό Μουσείο Παλαιάς Λατομικής Τέχνης» (1994 – 1997), «Αττική Οδός και Όρος Υμηττός» (1999 – 2003), Κεντρική Πλατεία Γλυφάδας (2006 -2008)