Μιχάλης Αρφαράς: Συνηθίσαμε στις εικόνες καταστροφής. Χρειαζόμαστε ένα σφυροκόπημα, μια κραυγή…

Μια τελετουργική σύγκλιση θηβετιανών και αθωνικών ακουσμάτων, η απομυθοποίηση του Ίκαρου και ένα θέατρο εφιαλτικών σκηνών, συγκρότησαν μια κινηματογραφική τριλογία που πρόβαλε στην έκθεση του «Είδωλα» ο Μιχάλης Αρφαράς. Πειραματικός κινηματογραφιστής από τους πρωτοπόρους του είδους στη Γερμανία και στην Ελλάδα, ο Αρφαράς επιμένει σε ένα έργο δύσκολο πιστεύοντας, όπως λέει, στο culture από το entertainment που επιβάλλουν οι καιροί μας. Παράλληλα σε ένα δεύτερο σκέλος της έκθεσης είδαμε τρισδιάστατες φιγούρες μεγάλων διαστάσεων από μέταλλο, πλαστικό, ξύλο, ενσωματωμένες οθόνες και χαρακτικά: μια αναφορά φόρο τιμής στο Γκόγια που τόσο έχει επηρεάσει το έργο του καλλιτέχνη. Η Σειρήνα που κυριαρχεί στο έργο αυτό, άλαλη πια, «βλέπει» μια εγκατάσταση αποτύπωση της σημερινής Αμερικής με τη φαλλοκρατική άποψη στην παγκόσμια κυριαρχία της και ακριβώς απέναντι ένα ναυάγιο αποτέλεσμα αυτής της κυριαρχίας. Δίπλα ακριβώς ο Κρόνος που προσπαθεί μάταια να καταπιεί και το χρόνο…Ο Μιχάλης Αρφαράς από το 2006 είναι καθηγητής του τομέα χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Στην ταινία του Tricktychon No 4 – διάρκειας 6 λεπτών – αρχαϊκοί ήχοι από χριστιανικά και βουδιστικά μοναστήρια δημιουργούν τη ρυθμική βάση για τη χορογραφία του έργου. Και η συζήτηση μας με τον καλλιτέχνη ξεκινά από την ταινία αυτή.

Χρησιμοποίησα δύο όργανα μοναστηριακά, μας λέει ο Μιχάλης Αρφαράς. Το ένα είναι οι Θιβετιανές πίπιζες και το άλλο τα ξύλινα σήμαντρα από τον Άθω. Έκανα ένα μοντάζ και στη συνέχεια επενέβη ο Θόδωρος Βασιλειάδης και τα έφερε μαζί με την εικόνα σε μια μουσικότητα. Βασική ιδέα ήταν να κάνουμε μοντάζ τα σήμαντρα με τις πίπιζες.

•  Αυτές οι αυτοματοποιημένες εναλλαγές των εικόνων από το Θιβέτ στον Άθω και τανάπαλιν ένιωθα πως μας οδηγούσαν σε καταβύθιση στο ανθρώπινο «είναι». Με αυτή τη σύγκλιση μοιάζει το θρησκευτικό υποσυνείδητο να είναι κοινό

Έτσι είναι και είναι η αλήθεια∙ αυτό είναι που ενδιαφέρει και μένα. Θέλω να βρω τις ρίζες της τέχνης. Τι είναι τέχνη και από πού προέρχεται; Και πιστεύω ότι η τέχνη πραγματικά προέρχεται από την αρχαϊκή αντιμετώπιση του ανθρώπου, των συμβόλων τα οποία χρησιμοποίησε ώστε να έρθει σε επαφή με τη θεότητα. Γι αυτό και προστρέχω σε αυτές τις πανάρχαιες τελετουργικές τάσεις ή και στα τελετουργικά σύμβολα. Το τελετουργικό υπάρχει σε όλα μου τα έργα. Μια τέχνη πριν από την απολλώνια ομορφιά, πριν την κλασική αρχαιότητα. Πιστεύω ότι το αρχέγονο σύμβολο μας φέρνει σε επαφή με το θείο. Έχει αυτό που λέει ο Βάλτερ Μπένγιαμιν την αύρα. Είναι αυτή η αύρα. Για μένα είναι το πιο βασικό σημείο του έργου τέχνης. Δεν επιδιώκω να καταλαβαίνει κάποιος ένα έργο τέχνης, με ενδιαφέρει να μπαίνει και να το αισθάνεται, να τον συγκινεί  αυτή η αύρα που εκπέμπει το ίδιο το έργο.

•  Η τέχνη γεννήθηκε πριν από το θεό…

…το θείο το δημιούργησε ο άνθρωπος. Αυτό από το οποίο ξεκινάει η τέχνη, είναι ο φόβος. Ο φόβος απέναντι στα σημεία. Ο Θεός πλάστηκε από το φόβο. Και η τέχνη πλάστηκε για να έρθουμε σε επαφή με το Θεό, ώστε να μπορέσουμε να ανταπεξέλθουμε στο φόβο.
Γιατί ο άνθρωπος δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στα φαινόμενα της φύσης. Να αντιμετωπίσει τα άγρια ζώα. Κάτι έπρεπε να κάνει. Να βρει κάπου καταφύγιο. Κι έτσι άρχισε να φτιάχνει τη θεότητα, μάλιστα πρώτη ήταν και η μεγάλη μάνα. Που είναι αυτή που μας γεννάει, αυτή που μας θρέφει κι αυτή που μας παίρνει. Οπότε άρχισε να δημιουργεί και τα πρώτα ειδώλια, τα οποία κατά την άποψη μου είναι τα πρώτα έργα τέχνης. Η απαρχή της τέχνης. Και δεν νομίζω ότι η τέχνη έχει φτάσει σε άλλο επίπεδο από αυτό. Απλώς αλλάζει μορφή. Στις μέρες μας πάλι έχουμε ανάγκη αυτή την επαφή μας, όχι με το θείο άμεσα, αλλά θα λέγαμε με το ανθρώπινο. Γιατί αυτό που σήμερα χάνουμε είναι ο άνθρωπος- κι αυτός είναι ο μεγάλος φόβος. Αυτή η φοβία ότι αύριο ίσως να μην μπορούμε να ανταπεξέλθουμε στις καταναλωτικές ανάγκες μας, έχει δημιουργήσει ένα άλλο είδος φόβου. Νομίζω η τέχνη εδώ πάλι πρέπει να επέμβει.

• … Με ποιο τρόπο;

Αυτό είναι και το ερώτημα: Με ποιο τρόπο. Όπως και να το κάνουμε στην εποχή τη δική μου, στην εποχή του Πολυτεχνείου, τα πράγματα ήταν πολύ πιο απλά. Εμείς είχαμε τότε ένα εχθρό, τον ξέραμε, ήταν η δικτατορία που έπρεπε να τη ρίξουμε και ερχόταν η τέχνη να μας βοηθήσει. Είχε τη μουσική του Θεοδωράκη, την ποίηση του Ρίτσου ή του Σεφέρη, τα χαρακτικά του Τάσσου και της Κατράκη. Δηλαδή εκεί η τέχνη μας βοήθησε προς το τελικό βήμα της εξέγερσης. Μόνο η λογική δεν θα μπορούσε να μας φέρει μέχρι εκεί. Σήμερα την χρειαζόμαστε πάλι την τέχνη αλλά δεν ξέρω τη μορφή θα πρέπει να έχει. Πιστεύω ότι πάλι η τέχνη θα πρέπει να γίνει μια κραυγή. Για να μπορέσει πάλι να μας ξεσηκώσει.

•  Η τέχνη να κουνήσει το δάχτυλο στην εποχή μας… Να σύρει το χορό.

Το πιστεύω αυτό. Γι αυτό και κάνω αυτή την τέχνη. Στεκόμαστε πάλι σε ένα από τα φιλμ που παρουσιάζω στην έκθεση. Βλέπουμε τον κουκλότοπο. Ο κουκλότοπος είναι ένα συνεχές σφυροκόπημα. Είναι αυτό που αισθάνομαι και αυτό που μεταδίδω στον άλλον. Νομίζω ότι και ο άλλος το αισθάνεται και βλέποντας αυτό το σφυροκόπημα, αισθανόμενος αυτό το σφυροκόπημα, αρχίζει κάπου να ταράζεται. Δεν νομίζω ότι θα  πρέπει να χειριστώ λογικά κάποια εργαλεία τα οποία έχω σαν καλλιτέχνης. Θα πρέπει να πάω σ’ αυτό το δεύτερο επίπεδο, να αφυπνίσω τον άλλον, να τον ταράξω. Δεν γίνεται αλλιώς. Και όχι να τον ταράξω δείχνοντας ανθρώπους που έχουν δραπετεύσει από την καταστροφή και φθάνουν εξουθενωμένοι στα νησιά. Δεν νομίζω πια ότι ο άνθρωπος ταράζεται από τέτοιες εικόνες. Πρέπει να πάω υποσυνείδητα. Αυτό εννοώ σφυροκόπημα. Να τον ταράξω υποσυνείδητα. Αυτό προσπαθώ. Δεν ξέρω κατά πόσο μπορώ να πλησιάσω τον άνθρωπο αλλά ελπίζω.

• Βλέποντας τη φιγούρα με τα στοιχεία της Αμερικής, αναλογίζομαι τις ελπίδες των ανθρώπων όταν έπαιρναν τα σαπιοκάραβα για να φτάσουν στο Νέο Κόσμο. Τι είναι σήμερα η Αμερική; Πόσο δικαίωσε τις ελπίδες του παλιού κόσμου;

Η Αμερική είναι αυτό το φαλλοκρατικό κατασκεύασμα που έχει μια επιθετικότητα που εμείς τη ζήσαμε απόλυτα. Και νομίζω ότι τη ζούμε πάλι άμεσα την επιθετικότητα της Αμερικής. Πάντως εδώ που τα λέμε όλη αγωνία της Ευρώπης σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με την πνευματικότητα. Δυστυχώς. Σήμερα μιλάμε για κλείσιμο συνόρων. Οι Ευρωπαίοι το μόνο που νοιάζονται είναι να μη χάσουν αυτά που έχουν κερδίσει και να περνάνε μια ήσυχη – όμορφη ζωή. Όλο το πρόβλημα είναι τα κεκτημένα. Πώς θα τα διαφυλάξουμε. Είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να υπάρξει. Έτσι γεννιούνται οι δικτατορίες.

• Μα εδώ για τα κεκτημένα ο ένας Ευρωπαίος ετοιμάζεται να κατασπαράξει τον άλλον.

Όταν ζει κανείς στον ευρωπαϊκό χώρο ελπίζει ότι θα έχει τουλάχιστον, μια κατανόηση του ενός Ευρωπαίου στον άλλον. Δυστυχώς αυτό δεν το αισθάνομαι. Άλλωστε και αυτό το δείχνουν τα έργα μου. Ο Ίκαρος αυτό ακριβώς είναι. Ο Ίκαρος είναι ο άνθρωπος, ο διανοούμενος, θα έλεγα ο καλλιτέχνης που προσπαθεί, παλεύει για ένα πέταγμα. Δυστυχώς αυτό που ακολουθεί είναι το πέσιμο. Αυτός ο  Ίκαρος που δημιούργησα στο φιλμ έχει πέσει τόσες πολλές φορές, που τα έχει χάσει… τον λυπάσαι. Και συνεχώς εφευρίσκει μηχανήματα, διάφορες επινοήσεις για να πετάξει. Εν τω μεταξύ από τα πολλά πεσίματα έχει εξαντληθεί. Το μόνο που του έχει μείνει είναι το …πουλί του.

• – …Η διαιώνιση!

…Ακριβώς. Δεν ξέρω λοιπόν από τη στιγμή που έχουμε μια τέτοια αντιμετώπιση της οραματικότητας, τί μπορεί ο καλλιτέχνης να προσφέρει… Τι μπορεί να προσφέρει η Τέχνη…
Ένα πράγμα που αγάπησα στην τέχνη είναι η εικόνα. Και δυστυχώς το χάνουμε. Όπως βλέπετε στα έργα μου, στα γλυπτά μου, τα χαρακτικά μου, τα ζωγραφικά έργα παραμένω πιστός στην εικόνα. Κάπου θέλω η τέχνη να μη γίνει τελικά μία κατάσταση όπου ο καλλιτέχνης φτιάχνει ένα concept και αυτό μέσα σε ένα χώρο υλοποιείται χωρίς να έχει εικόνες. Εμένα με ενδιαφέρει η εικόνα να συγκινεί άμεσα… Η εικόνα να μιλάει… Έχουμε μια εξέλιξη αυτή την εποχή στην τέχνη, που η εικόνα έχει φύγει από τα εικαστικά και έχει πάει στον κινηματογράφο, στα παιχνίδια, στο διαδικτυακό κόσμο, στη φωτογραφία. Οι εικαστικοί έχουν χάσει την εικόνα.

• Το κίνημα των Fluxus ήταν  κίνημα εικαστικών… Υπάρχει κατά κάποιο τρόπο εξέλιξη των καιρών.

Ναι. Και έχουμε μια τέχνη χωρίς την εικόνα. Κι εγώ προσπαθώ την εικόνα να την κρατήσω στο έργο μου. Γι αυτό ίσως και κάνω κινηματογράφο. Γιατί εκεί δεν μπορώ να φύγω από την εικόνα. Το μέσο με αναγκάζει να χρησιμοποιήσω την εικόνα.

• Κάνεις ένα κινηματογράφο δύσκολο!

Πολύ δύσκολο

• Από την άλλη περνάς μηνύματα μέσα από τη στιγμιαία συγκίνηση και τον προβληματισμό. Όμως πώς τα μηνύματα μπορούν να φτάσουν στον κόσμο όταν το κοινό για ένα τέτοιο κινηματογράφο είναι τόσο μικρό…

Αυτό ήταν πάντα το ερώτημα και η τραγικότητα. Ανήκω στη γενιά που ξεκίνησε -και μάλιστα ανήκω στους πρωτοπόρους της Γερμανίας- το  πειραματικό φιλμ. Πολύ πριν από το βίντεο. Το ξεκινήσαμε τέλη 1970 αρχές 80. Ο κινηματογράφος έγινε ένα εκφραστικό μέσο πιο εικαστικό, καθαρά εικαστικό. Ξεκινήσαμε φιλμ που ήταν εικαστικές ιδέες, όπως και τα φιλμ που κάνω και τώρα. Θυμάμαι σε φεστιβάλ να έρχονται άνθρωποι, να βλέπουν τις ταινίες και μετά από λίγο να τα βλέπουμε σε βίντεο για τραγουδιστές κλπ. Αυτοί οι άνθρωποι να χρησιμοποιούν τις δικές μας ιδέες μέσα σε μια πιο ελαφρά μορφή, στη βιομηχανία της μουσικής. Όλα τα βιντεοκλίπ γεννήθηκαν από μας τελικά τους κινηματογραφιστές. Από εκεί είναι παρμένες όλες οι ιδέες. Τα μέσα που χρησιμοποιούσαμε εμείς δεν ήταν εμπορικά. Αυτοί το πήραν και το πήγαν στο εμπορικό κομμάτι.

• Πάντως βλέποντας κάποια πράγματα του Κορεάτη του Πάικ είδα ότι αυτός το πήγε προς τα εκεί κάποια στιγμή.

Ναι αλλά δεν έφθασε στο σημείο που έχουν φθάσει σήμερα, όπου καλλιτέχνες όπως η Lady Gaga έχουν πάρει αυτά που εμείς τη δεκαετία του 80 και του 90 τα εξελίξαμε σε μορφές τέχνης και τα χρησιμοποιούν και τα πουλάνε και σαν δικά τους. Εμείς πραγματικά δεν πλησιάσαμε τον κόσμο. Κι αυτό είναι και το ερώτημα: Τι κάνει η τέχνη, γιατί δεν πλησιάζει τον κόσμο;
Πιστεύω πως η τέχνη ήταν πάντοτε σαν την πειραματική επιστήμη. Η πειραματική επιστήμη δεν έχει άμεσα αποτελέσματα στην εφαρμογή. Έτσι είναι και τα εικαστικά ή αυτό το πειραματικό φιλμ, δεν μπαίνουν άμεσα στο κοινό, αλλά μπαίνουν με άλλες μορφές και επιβάλλονται με άλλες καταστάσεις. Το πώς επιβάλλονται και με τι μορφή, εδώ υπάρχει ένα ερώτημα. Το σόου που γίνεται αυτή τη στιγμή με τα πράγματα που εξελίξανε εικαστικοί καλλιτέχνες και μπήκαν μετά στην ποπ, έχουν γίνει ένα τεράστιο εμπόριο το οποίο τελικά έχει γίνει entertainment.

• …έγινε θέαμα

… Και τώρα η Ευρώπη και η Αμερική προσπαθούν να βρουν ένα κοινό σημείο. Λέει η Αμερική ότι αν τελικά αρχίσουμε να συνεργαζόμαστε εγώ δεν θέλω την έννοια culture την οποία μετατρέπω σε entertainment

• Μα η Αμερική αυτό, το επιβάλλει από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι κάτι που το είχε συνειδητοποιήσει όμως από τη δεκαετία του 1920.

Εδώ η Ευρώπη θα πρέπει να βοηθήσει, να συμπαρασταθεί στους καλλιτέχνες και να μην αποδεχτεί ότι το entertainment είναι μόνο αυτό που πρέπει να επιζήσει, γιατί αυτό βολεύει οικονομικά. Η Ευρώπη ποτέ δεν έκανε κάτι για να δημιουργήσει ένα αντίποδα. Κάπου και ο καλλιτέχνης θέλει να δει το έργο του να έχει μια αποδοχή.
Όλο μου το κινηματογραφικό έργο είναι άγνωστο. Κάνω φιλμ από το ‘80 ουσιαστικά. Έχουν παιχτεί σε διάφορα φεστιβάλ σε εκθέσεις, αλλά σε τελική ανάλυση έχει μείνει άγνωστο σε σχέση με τα ζωγραφικά ή χαρακτικά μου έργα που έχουν κάποια διάδοση.

• Να περάσουμε και στις φιγούρες, τα τρισδιάστατα έργα της έκθεσης. Έχεις ένα έργο φόρο τιμής στον Γκόγια. Πραγματικά για την εποχή του ο Γκόγια υπήρξε ο μάρτυρας κατηγορίας. Τον πλησιάζεις λόγω της χαρακτικής; Γιατί το έργο που παρουσιάζεις εμπνέεται από το πιο αναγνωρίσιμο έργο της σειράς χαρακτικών καπρίτσια «ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα».

Για μένα ο Γκόγια ήταν ο μεγάλος μάστορας της ακουατίντα. Μαθαίνεις από τους δασκάλους, από αυτούς που είναι δίπλα σου, αλλά μαθαίνεις και από αυτούς που έχουν φύγει. Τους μεγάλους Δασκάλους. Και από αυτούς ίσως μαθαίνεις τα πιο πολλά. Το τι είναι ακουατίντα μού το έμαθε ο Γκόγια. Την ακουατίντα τη χρησιμοποιείς για να δώσεις φως. Αυτό είναι ένα μικρό παράδειγμα γνώσης από τη δουλειά του Γκόγια. Αυτό όμως που ο Γκόγια με δίδαξε είναι ότι κατ’ αρχήν ο καλλιτέχνης πρέπει να είναι άνθρωπος. Είναι πολύ μεγάλο δίδαγμα του Γκόγια αυτό. Και νομίζω είναι αξεπέραστο δίδαγμα. Στην έκθεση έχω τη βουβή Σειρήνα. Κι εδώ πάω πάλι πίσω και βλέπουμε ότι αρχικά ο Σειρήνα ήταν ένας Άγγελος των θεών και με το τραγούδι της μάγευε και δεν είχε τίποτε από το τρομακτικό που της απέδωσαν μετά. Δεν ήταν τέρας, όπως και πολλά άλλα θηλυκά της αρχαιότητας που έγιναν μετά στο χριστιανισμό τέρατα. Για αυτό και σήμερα η Σειρήνα είναι βουβή, δεν μπορεί με το τραγούδι της ούτε να μας ξελογιάσει ούτε να μας πάρει πουθενά. Την έχουμε  αποστομώσει. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι αυτό που σημείωσε ο Γκόγια ο «ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα». Βέβαια και αυτό το τέρας που έκανα εγώ είναι με αγάπη φτιαγμένο και δεν ξέρω αν μας τρομάζει.

• Σοκάρει αλλά δεν τρομάζει

Η αλήθεια για μένα είναι ότι ο Γκόγια ήταν και ο πατέρας του σουρεαλισμού. Κυρίως στα καπρίτσια μπαίνει πραγματικά σε ένα κόσμο τον οποίο δεν μπορείς να εξηγήσεις τελείως. Οι εικόνες παραμένουν για τον εαυτό τους, κάπου μπαίνεις αλλά και δεν μπαίνεις στον κόσμο του Γκόγια. Κι αυτό είναι που με ενδιαφέρει στο έργο μου. Δεν με ενδιαφέρει το έργο μου να ξεγυμνώνεται στο θεατή, θέλω να κρατάει κάτι για τον εαυτό του πάντα. Το έργο το αισθανόμαστε, επηρεαζόμαστε από την αύρα του, μπαίνουμε στον κόσμο του, αλλά δεν μπορούμε να το εξηγήσουμε με λέξεις, γιατί αν το εξηγούσαμε με λέξεις το έργο δεν χρειαζόταν και να το φτιάξουμε.

• Νομίζω ότι τα έργα αυτά δεν χρειάζεται να εξηγηθούν… 

Ναι για να μπορεί να μας επιβληθεί το έργο αυτό, να μας πάρει μέσα του, να μην μας αφήνει να φύγουμε! Κι αυτό με ενδιαφέρει εμένα από τον Γκόγια και για αυτό έχω κάνει πολλές αναφορές στο έργο του.

• Είχε αδυναμία στου φοβισμένους και τρομαγμένους ανθρώπους. Δεν τον ενδιέφεραν οι ήρωες.

Όπως κι εγώ, γιατί δεν θεωρώ ότι έζησα ποτά ηρωικές στιγμές. Μια γενιά που γεννήθηκε στη δικτατορία, μετά με το Πολυτεχνείο αναγκάστηκα να φύγω σε μια Γερμανία που πάλι δεν θεωρώ ότι έγινα ήρωας, απλώς ήταν δύσκολα τα χρόνια. Θα έλεγα ότι είχα πιο πολλές πτώσεις παρά ανατάσεις. Και επιστρέφοντας στην Ελλάδα πάλι έπεσα στην κρίση.

• Ξαναγυρίζουμε στην Αμερική

Θέλω να πω πως έχω μια ιδιαίτερη σχέση με τον Ντίσνεϊ. Κι αυτός ο Μίκυ που υπάρχει στην κορυφή του έργου, νομίζω ότι είναι η προσωποποίηση της Αμερικής, τελικά. Ντίσνεϊ στην Αμερική σημαίνει τα πάντα. Αυτό το imperium Ντίσνεϊ ελέγχει ένα ασύλληπτα μεγάλο μερίδιο του Χόλυγουντ. Είναι ένα παράδειγμα της αυτοκρατορίας των αγορών που έχει εξελιχθεί στην Αμερική. Κάτι που επηρεάζει όλο τον κόσμο τόσο βάναυσα, που δεν έχει καμιά ελπίδα να βγει από αυτή την κατάσταση. Δεν νομίζω ότι ποτέ θα ξεφύγουμε από αυτόν τον αμερικανισμό.

• Από το μονοπώλιο πάμε στο ναυάγιο

Αυτό είναι το αποτέλεσμα. Είναι ένα ναυάγιο η όλη ιστορία. Ναυάγια που τα ζούμε άμεσα και δεν ξέρουμε πως θα ξεφύγουμε. Με το να κλείσουμε τα σύνορά μας, να κτίσουμε τα μάτια μας, να κτίσουμε τα αυτιά μας, να μην βλέπουμε και να μην ακούμε αυτό το ναυάγιο για το οποίο όλοι έχουμε ευθύνη, δεν είναι λύση. Πρέπει κάπου να δώσουμε λύση στο θέμα. Η κοινωνία έχει φτάσει να διοικείται από τις αγορές μόνο, να δημιουργεί πολέμους μόνο για υλικές κατακτήσεις.

• Το ρολόι;

Είναι ο Χρόνος και ο Κρόνος. Ο Χρόνος που είναι τεράστιος και ο Κρόνος που είναι ελάχιστος. Έχω μια ιδιαίτερη σχέση με το χρόνο. Γι αυτό άλλωστε επέλεξα τη χαρακτική. Ήθελα να δώσω στο χρόνο μια εικόνα.

• Και με τη χαρακτική πώς επιτυγχάνεται;

Η ζωγραφική δεν μπορούσε να μου δώσει αυτή την εικόνα του χρόνου. Άρχισα λοιπόν, στη χαρακτική να κάνω σειρές και κύκλους. Το κάθε έργο γινόταν από το προηγούμενο. Τύπωνα εικόνα επάνω στην εικόνα και άρχισαν να δημιουργούνται σειρές εικόνων όπου η μία εικόνα γινόταν από την άλλη. Και έτσι άρχισε να δημιουργείται μία αφήγηση εικόνων που δεν υπήρχε μια τελειωτικά ολοκληρωμένη εικόνα, όπως συμβαίνει στη ζωγραφική. Μετά αυτές τις εικόνες άρχισα να τις κινηματογραφώ να τις φωτογραφίζω και να τις βάζω πραγματικά μέσα στο χρόνο. Σαν ένα idea show τις παρουσίαζα στον τοίχο. Αυτό ήταν το πρώτο στάδιο, στο επόμενο στάδιο έγινε το φιλμ. Δηλαδή από τη χαρακτική  βρέθηκα στο slide show και από το slide show βρέθηκα στον κινηματογράφο. Γι αυτό είναι και animation ο κινηματογράφος που κάνω, γιατί προέρχεται από τη χαρακτική.

• Μιας και αναφέρθηκες ξανά στο φιλμ, να επιστρέψουμε στο Tricktychon. Είναι εντυπωσιακός ο χορός των περιγραμμάτων.

Ο χορός αυτό στηρίζεται στο Bauhaus. Κάθε χρόνο έκανε ένα τελετουργικό χορό, ο πιο γνωστός από τους χορούς αυτούς είναι το Mechanisches Ballet (μηχανικός χορός). Είναι λοιπόν μια αναφορά στους τελετουργικούς χορούς του Bauhaus. Γι αυτό και χρησιμοποιώ αυτή την τελετουργική μουσική με τα κύμβαλα και τις πίπιζες. Τι έκανα λοιπόν για φτιάξω αυτό το φιλμ; Πήρα χορευτές που τους έντυσα με ολόσωμες (και το κεφάλι) άσπρες φόρμες και πάνω στις φόρμες σχεδίασα με μαύρη μπογιά γραμμές.
Τους ζήτησα να χορέψουν αυτόν τον τελετουργικό χορό μπροστά σε ένα επίπεδο το οποίο πάλι το είχα βάψει λευκό και είχα γράψει επάνω μαύρες γραμμές. Τους κινηματογράφησα με ένα φιλμ που δεν έβγαζε γκρίζα, ένα ορθοχρωματικό φιλμ∙ μαύρο – λευκό. Οπότε δεν βλέπουμε άμεσα τα πρόσωπα να χορεύουν, αλλά κυρίως τις γραμμές. Τα πρόσωπα αρχίζουν και διαλύονται μέσα από τις γραμμές. Δεν είναι σχεδιασμένο, είναι πραγματικοί οι χορευτές. Στο τέλος του φιλμ δείχνω για μια φορά τελικά το μπαλέτο χωρίς ορθοχρωματικό φιλμ κι έτσι ο θεατής βλέπει πώς έχει γίνει όλο το πράγμα.

• Ενδιαφέρουσες δουλειές αλλά όπως είπαμε μένουν άγνωστες…

Ναι, Πολλές φορές αναρωτιέμαι πού να προβληθουν… Παράδειγμα δεν έχω δείξει ποτέ γιατί δεν ξέρω πού, ένα κύκλο που έχω δημιουργήσει το «δελτίο ειδήσεων.  Αποτελείται από 22 μεγάλα χαρακτικά μικτές τεχνικές  και ένα φιλμ ημίωρο, το οποίο έχει γεννηθεί από τα χαρακτικά αυτά. Δηλαδή στο φιλμ παίρνουν ζωή τα χαρακτικά και η μουσική είναι πάλι δική μου. Ιδανικό θα ήταν να παρουσιασθεί σε ένα χώρο όπου θα εκτίθενται τα χαρακτικά και σε ένα δεύτερο χώρο που θα προβάλλεται το φιλμ. Θα μπορεί ο θεατής να πηγαινοέρχεται να κάνει αυτή τη σύγκριση να βλέπει πώς γεννήθηκε όλο το έργο. Δεν έχω καταφέρει να το κάνω. Δεν βρήκα ενδιαφέρον.
Στη γκαλερί «έκφραση» ήταν η πρώτη φορά που έδειξα τα φιλμ σε ένα χώρο τέχνης και το ενδιαφέρον του κόσμου με ικανοποίησε γιατί δεν περίμενα τέτοια ανταπόκριση.

Last modified: 07/02/2023