Μαρίνα Κανακάκη: «Άγνωστοι θίασοι» για τον Πέτρο Ματζάκο

Μαρίνα Κανακάκη

Ιστορικός Τέχνης - Μουσειολόγος

Το εργαστήρι… Άδειο;
Αυτό το κρυμμένο θέατρο αλήθεια παγώνει όταν οι κάτοικοι και οι επισκέπτες του αποχωρούν σιγά σιγά, “σβηστά σβηστά”, όπως χάνεται ο καπνός σε θολές κατευθύνσεις; Όπως θαμπώνουν οι αναμνήσεις;
Τι συμβαίνει τότε μέσα στο Άδειο;
Αφήνουν τα μοντέλα φαντάσματα; Ή ανεξίτηλα αόρατα κύτταρα στη ρωγμή ενός τοίχου; Ίχνη τους σε χρωματιστές πιτσιλιές που εδώ ή εκεί, σαν σταγόνες ψυχής “ξεχάστηκαν” για να θυμίζουν πως κάποιος κάποτε καθόταν δίπλα; Τι αποτυπώνεται στο ξύλο μιας καρέκλας πάντα διαθέσιμης για πόζα; Τι στοιχεία διαιωνίζονται κάτω από το φανταστικό βάθρο όπου στεκόμαστε όταν ο καλλιτέχνης προσπαθεί να φανερώσει από το Είναι μας ότι αναγνωρίζει από τον Εαυτό του; Αφού δεν είναι μυστικό: όλοι οι ζωγράφοι κάνουν το δικό τους πορτρέτο όταν μας αντικρίζουν.

Όταν δεν κοιμάται, το εργαστήρι μοιάζει με σκηνή. Όσοι ποζάρουν, παίζουν κάποιον ρόλο. Αλλά έναν ρόλο “τελικό”. Τον μονόπρακτο ρόλο μερικών ωρών για μια προσδοκώμενη αιωνιότητα. Έναν ρόλο του οποίου ο θεατής μπορεί μονάχα να μαντέψει “το πριν και το μετά”. Μόλις λήξει αυτή η σιωπηλή παράσταση, το μοντέλο αποχωρεί “μαζί με την συνέχεια της ζωής του”. Της καθημερινής. Αλλά για όσο διαρκεί μια πόζα, αυτός ο βουβός ηθοποιός ενσαρκώνει τον “εξιδανικευμένο πρωταγωνιστή”, το όραμα βγαλμένο από την ευαισθησία ενός σκηνοθέτη με πινέλο. Διότι ένας τέτοιος δημιουργός συλλαμβάνει τη ζωή ολόκληρη ως ο πιο παρατηρητικός θεατής. Και το ζωγραφικό του βλέμμα εστιάζει σ’ ένα θεατρικό δρώμενο όπως ακριβώς προσεγγίζει και αναλύει την
πραγματικότητα.
Αυτοί οι μαθητές στη σειρά, όρθιοι και στημένοι σαν έτοιμοι να βγουν φωτογραφία, δεν μοιάζουν κάπως αμήχανοι και αθώοι μετά την παράσταση; Καμαρωτοί για το όμορφο σχολικό τους επίτευγμα, επιστρέφουν στην αγνότητα τους σαν το θέαμα τελειώσει. Αδυνατώντας να συνεχίσουν να «παριστάνουν», όπως μπορούν οι επαγγελματίες ηθοποιοί, τον εαυτό τους στους άλλους, ερμηνεύονται πια οι ίδιοι, με απαλά χρώματα από τον ζωγράφο που τους κοιτά. Και από το έργο αυτού του ζωγράφου, του Πέτρου Ματζάκου, διαχέεται μια αίσθηση διακριτικής τρυφερότητας. Εδώ, ο Ματζάκος σαφώς εκφράζει την συγκίνησή του. Ωστόσο, φαίνεται πως κρατάει κάποια απόσταση από τους εικονιζόμενους, μεταφέροντας μια εντύπωση σεβασμού προς αυτούς. Δεν καταγράφει λεπτομερώς τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους. Ίσως από τακτ… Μην θέλοντας να εισβάλει στην παιδική τους εσωτερικότητα. Τους προστατεύει μέσα σ’ ένα πολύτιμο και αναντικατάστατο ζωγραφικό καταφύγιο, ενώ εμείς διαισθανόμαστε αυτή την χαρακτηριστική ευγένεια του και μέσα από τους διαφανείς, ελαφρώς ομιχλώδεις τόνους που χάρισε στον καμβά. Το έργο θυμίζει εντύπωση, όνειρο… Ένα είδος “περιπλανώμενης εικόνας”, όπως περιπλανιούνται σε μαγευτικές περιοδείες τα θεατρικά μπουλούκια. Όμως το ζωγραφικό έργο “περιπλανάται” επί τόπου. Τι παράδοξη γοητεία…
Αυτή η εκτίμηση, αυτή η συμπάθεια για τα μοντέλα του, που εκπέμπει η δουλειά του Ματζάκου, πρέπει να πηγάζει από την πίστη του στη δύναμη της ανθρώπινης αλληλόδρασης και της συλλογικής δράσης.
Η ζωή μας μπορεί να μοιάζει με κάποια αυτοσχέδια θεατρική πράξη. Όμως η ήρεμη, “ήσυχη” ζωγραφική του Ματζάκου φαίνεται να λέει πως όταν συγκεντρώνουμε τις δυνάμεις μας σε αυλές, εργαστήρια, σπίτια, δρόμους… Όταν συμφωνούμε να βγάλουμε δημιουργικά, τον καρπό της κοινής μας ζωτικής ανάγκης για επικοινωνία… Όταν τέλος πάντων κοιταζόμαστε στα μάτια και δίνουμε τα χέρια για “να κάνουμε κάτι καλό”, τότε αναπόφευκτα πέφτουν οι μάσκες. Πράγματι, ο μόνος ρόλος που μας αρμόζει πια είναι εκείνος του ειλικρινή μας εαυτού. Και αν αληθεύει πως ο καθένας μας, πόσο μάλλον ο δημιουργός, παραμένει ουσιαστικά Μόνος, δεν παύει να είναι αναπόσπαστο ζωντανό κομμάτι μιας ευρύτερης μα εγγενώς ατελούς οντότητας. Της Ανθρωπότητας. Στις ευτυχείς περιπτώσεις, γίνεται πομπός και δέκτης αναγκαίων πληροφοριών για την εξέλιξή όλων. Στην καλύτερη όμως, βγαίνει κάποια όμορφη μέρα από την δημιουργική του σπηλιά, με εικόνες, συμφωνίες, γραπτά ή χορογραφίες και γίνεται μέσω της τέχνης, ο απαραίτητος και ίσως αθάνατος αντιπρόσωπος της ιδανικότερης εκδοχής μας.