Μανόλης Ρωμαντζής: Σύμβολα που παραμονεύουν στο υποσυνείδητο και στην πρώτη ευκαιρία αναδύονται

Όταν η αλήθεια των λέξεων είναι υποκειμενική, η ουσιαστική τους σημασία αποκαλύπτεται με την αλληγορία. Οι  Έλληνες προσπάθησαν να ανιχνεύσουν μέσα από αλληγορίες τον Όμηρο και γενικά το Πάνθεον της μυθολογίας τους, ο Πλάτων για να πείσει ότι ο άνθρωπος οφείλει να απαλλαγεί από την επιρροή των αισθήσεων και να βασισθεί στις υποδείξεις του νου, χρησιμοποιεί την αλληγορία του σπηλαίου. Αιώνες αργότερα ο Τζορτζ Όργουελ μέσα από τη «φάρμα των ζώων» μας δίνει μια εμβληματική αλληγορία για τη βαναυσότητα του σταλινικού καθεστώτος.

Ο Μανόλης Ρωμαντζής στην έκθεση του στον «Τεχνοχώρο» μας ζητά να την ξεφυλλίσουμε σελίδα – σελίδα ως να διαβάζουμε ένα κείμενο: Ενότητες, παράγραφοι, προτάσεις, σημεία στίξης, λέξεις… Και χρησιμοποιώντας αυτές τις λέξεις να δημιουργήσουμε τη δική μας αφήγηση μιας προσωπικής αλληγορίας…
Τίτλος της έκθεσης «Αλληγορίες, λόγος τρισδιάστατος». Μικρά γλυπτικά έργα που κατά καιρούς τα είχαμε δει σε ομαδικές ή συνεργατικές εκθέσεις τώρα για πρώτη φορά ο καλλιτέχνης τα παρουσιάζει ως μια ατομική έκθεση.
Ο Μανόλης Ρωμαντζής γεννήθηκε γλύπτης, αλλά άργησε πολύ να μοιραστεί μαζί μας αυτόν τον προσωπικό του πλούτο.
Αφού πρώτα σπούδασε μαθηματικός και μετά έγινε διδάκτορας φιλοσοφίας, αποφάσισε να κλειστεί στο εργαστήριό του και να παρουσιάσει το φιλοσοφικό του «κείμενο» σμιλεύοντας τις δικές του «λέξεις», ως μια αποθέωση της αλληγορίας.

• Γιατί επέλεξες ως τίτλο της έκθεσης τον «Αλληγορίες. Λόγος τρισδιάστατος»;

«Αλληγορίες» γιατί επιλέγω να αναπαριστώ την πραγματικότητα όχι κυριολεκτικά αλλά αλληγορικά.
Προτιμώ αυτή την προσέγγιση γιατί προσδίδει ελαστικότητα στα όρια των προσωπικών μου βιωμάτων γεγονός που επιτρέπει στον θεατή να προβάλει στα έργα τα δικά του βιώματα και να τα μοιραστεί τόσο με τον καλλιτέχνη όσο και με τους υπόλοιπους θεατές. Έτσι λοιπόν το έργο λειτουργεί ως ερέθισμα για διάλογο εσωτερικό, διάλογο μεταξύ καλλιτέχνη και θεατή αλλά και μεταξύ των θεατών. Διάλογο που εν δυνάμει μπορεί να φωτίσει τόσο τα γεγονότα του εξωτερικού κόσμου όσο και τον εσωτερικό κόσμο του καθενός.
«Λόγος τρισδιάστατος» γιατί πίσω από κάθε έργο κρύβονται μία ή περισσότερες μικρές ή μεγαλύτερες ιστορίες που θα μπορούσαν να έχουν την μορφή κειμένου αλλά που όμως στη προκειμένη περίπτωση είναι τρισδιάστατες αναπαραστάσεις.

• Οι τίτλοι των έργων μοιάζουν καθοδηγητικοί. Πώς έγινε η επιλογή;

Τα γλυπτά είναι εγγραφές στο ημερολόγιο της ζωής μου. Ενώ άλλοι καταγράφουν τα βιώματά τους ως κείμενα στο ημερολόγιό τους, εγώ τα αποτυπώνω εικαστικά ως γλυπτικές συνθέσεις. Οι τίτλοι των έργων, που θεωρώ ότι είναι και αναπόσπαστο κομμάτι τους, είναι αυτοί που θα έβαζα ως τίτλους στα κείμενα που θα μπορούσα να έχω γράψει αντί των γλυπτών. Για τον θεατή είναι η άκρη του μίτου της Αριάδνης που αν τον ακολουθήσει θα προσεγγίσει την πηγή της έμπνευσής.
Οι τίτλοι συχνά είναι υπαινικτικοί όπως και τα έργα, αφήνοντας περιθώριο στον θεατή να εισβάλει στο μυστικό τοπίο τους, να τα εξερευνήσει, να προβάλει τα προσωπικά του βιώματα και τότε χέρι – χέρι με τον καλλιτέχνη να βαδίσουμε μες το τοπίο αυτό αναζητώντας νέες οπτικές γωνίες και νέες εμπνεύσεις.
Οι τίτλοι πολλές φορές είναι απλώς περιγραφικοί, άλλες φορές έχουν ποιητική χροιά. Συχνά παραπέμπουν σε κάποιο τραγούδι ή κάποιο ποίημα, μπορεί να είναι ένα λογοπαίγνιο ή να έχουν χιούμορ που ενδεχομένως να αλαφραίνει το μελαγχολικό περιεχόμενο ενός έργου.

• Πώς επιλέγεις το έργο που κάθε φορά θα δημιουργήσεις;

Δεν το επιλέγω, με επιλέγει. Είναι σαν να έχω μέσα μου ένα πηγάδι που αναβλύζει ασταμάτητα νερό και το μόνο πού έχω να κάνω είναι να κρατάω ανεμπόδιστη τη ροή του. Τότε ένα γεγονός, ένα πρόσωπο, ένα τραγούδι, ένα ποίημα, μια οσμή ακόμα και μια λέξη μπορεί να αποτελέσουν το ερέθισμα για την δημιουργία ενός συγκεκριμένου έργου.

• Στα έργα σου εμφανίζονται ως πρωταγωνιστές ποικίλες ανθρώπινες φιγούρες σε ρεαλιστική αναπαράσταση που όμως δρουν σ’ ένα περιβάλλον ονειρικό/σουρεαλιστικό.

Πράγματι οι πρωταγωνιστές των έργων είναι μορφές που ξεκινάνε από την αρχαϊκή εποχή (κούρος) και περνώντας από τις δεκαετίες του μέσου του εικοστού αιώνα φτάνουν στις μέρες μας.
Αναρωτήθηκα κι εγώ γιατί επιλέγω αυτές τις μορφές. Ίσως στην πλειονότητά τους δεν είναι τίποτα άλλο από μεταμφιέσεις του εαυτού μου, όπως θα μεταμφιεζόμουνα για να βγω στην σκηνή και να παίξω το μονόπρακτο, που το έργο μου αποτυπώνει. Εξυπηρετούν τις ανάγκες του έργου. Υπηρετούν την ιδέα/αφήγηση που αποτυπώνεται.

• Επίσης εμφανίζονται και φιγούρες φανταστικές, φτερωτά όντα, γοργόνες… Ποιος είναι ο ρόλος τους.

Τα φανταστικά αυτά όντα σηματοδοτούν άλλες πραγματικότητες. Η πραγματικότητα που βιώνουμε είναι μονομερής, πεζή, συχνά χυδαία, γι αυτό αναζητώ και δημιουργώ άλλες πραγματικότητες, πλούσιες, άνευ όρων και ορίων, όπου το πάνω χέρι έχουν πλάσματα φανταστικά, άδολα και ανιδιοτελή. Πλάσματα που τα τρέφει και τρέφουνε την φαντασία. Πλάσματα που ζουν σε χώρους άχρονους και χρόνους άχωρους.
Εκεί καταφεύγω για να ξαποστάσω, να δω τα γεγονότα από απόσταση και στις πραγματικές τους διαστάσεις, να αναλογιστώ και στη συνέχεια να επιστρέψω στην πεζή πραγματικότητα με νέο κουράγιο έχοντας ταυτόχρονα κατανοήσει και την φύση των πραγμάτων, την βαθύτερη ουσία τους.
Γοργόνες λοιπόν, ιπτάμενα όντα, πουλιά, τοπία ονειρικά που γιατί όχι ίσως είναι εξίσου πραγματικά. Εξάλλου η πραγματικότητα που θεωρούμε ότι βιώνουμε δεν είναι τίποτα άλλα παρά δημιούργημα των αισθητήριων οργάνων και του εγκεφάλου μας. Αν αυτά είχαν άλλη δομή και άλλες δυνατότητες θα αντιλαμβανόμασταν τον κόσμο διαφορετικό. Άλλες μορφές και διαστάσεις, άλλα χρώματα και ήχους, άλλες οσμές.

• Στις γλυπτικές σου συνθέσεις επαναλαμβανόμενα και επίμονα εμφανίζονται κάποια αντικείμενα όπως βαλίτσες, βαρίδια, αλυσίδες, σκάλες, σφαίρες, ράγες, φτερά, καθρέφτες. Τι εξυπηρετούν;

Είναι σύμβολα που παραμονεύουν στο υποσυνείδητό και στην πρώτη ευκαιρία αναδύονται. Συχνά είναι δύσκολο να αντιληφθώ πλήρως το περιεχόμενό τους, όταν όμως  τα τοποθετώ στην γλυπτική σύνθεση, τότε ο διάλογος, που αναπτύσσουν με τις ανθρώπινες ή φανταστικές μορφές, μου αποκαλύπτει εκ των υστέρων το νόημά τους.

• Τι υλικά χρησιμοποιείς για την κατασκευή των έργων σου;

Τα υλικά που έχω χρησιμοποιήσει για την κατασκευή των έργων που παρουσιάζονται στην συγκεκριμένη έκθεση είναι πηλός, γύψος, σίδερο, ρητίνες, πέτρα και μπρούτζος. Ο πηλός είναι το υλικό που κυρίως χρησιμοποιώ για την κατασκευή των πρωτότυπων έργων. Αφού ψηθούν, με τη «μέθοδο του χαμένου κεριού» μετατρέπονται, στο χυτήριο, σε μπρούτζινα. Στη συνέχεια για να ολοκληρωθεί η σύνθεση χρησιμοποιώ σε κάποιες περιπτώσεις σίδερο ή πέτρα.

• Πόσα χρόνια τα κυοφορούσες;

Οι απόπειρες να εκφραστώ μέσω της τέχνης ξεκινούν απ’ όταν ήμουν παιδί. Η κυοφορία ήταν μακρόχρονη. Διήρκεσε περίπου πενήντα χρόνια. Στο διάστημα όλων αυτών των χρόνων συσσωρεύτηκαν γνώσεις, συναισθήματα και εμπειρίες που όταν, επιτέλους τα τελευταία χρόνια, οι συνθήκες μου επέτρεψαν να αφοσιωθώ στην τέχνη, βρήκαν τον δρόμο της έκφρασης.

Απώλεια;

Σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες της δεκαετίας του 30 που ήθελαν να απεικονίσουν την ρόδινη πλευρά της σχέσης ενός ζευγαριού, η σύζυγος ήταν καθισμένη σε μια καρέκλα και ο σύζυγος όρθιος δίπλα της ακούμπαγε προστατευτικά το χέρι του στην καρέκλα ή στον ώμο της συζύγου. Σε κάποιες περιπτώσεις απεικόνιζαν το ζευγάρι σε αντίστροφες θέσεις.

Εδώ ο σύζυγος έχει φύγει. Στον μαύρο χώρο του θανάτου έχουν απομείνει τα ενθύμια του, το καπέλο και τα γάντια, ενώ στον άσπρο χώρο της ζωής η χήρα αιωρούμενη, ως φάντασμα, πενθεί για την απώλεια του.

Όμως γιατί σε μια τέτοια θλιβερή στιγμή φοράει εξώστηθο φόρεμα και εκτός από την μαύρη τουλίπα κρατάει και μια κόκκινη; Ποιος και πού είναι ο φωτογράφος; Είναι γι’ αυτήν ο θάνατος του συζύγου της μόνο απώλεια;

Μήπως είναι ταυτόχρονα και το πιθανό ξεκίνημα μιας νέας σχέσης, μιας νέας ζωής;

Άρωμα γυναίκας

Μακρόχρονη αναμονή…
Δίψα σιγά σιγά τον κυρίευε.

Όταν σίμωσε στην πηγή
ο Χρόνος – Αυτός πάλι – ήταν λίγος.
Ίσα που πρόλαβε
να δροσίσει τα χείλη του.

Λειψή απόλαυση.
Ανολοκλήρωτη ικανοποίηση.

Όμως το άρωμά της
πρόλαβε και μπλέχτηκε στα μαλλιά του,
απορροφήθηκε από το δέρμα του.

Κι αδιάκοπα – επίμονο –
ξεχείλιζε από τους πόρους
προκαλώντας ανατριχίλα.

Η ανάμνηση των απαλών καμπύλων
γλυπτικά θεσπέσιων,
γεννούσε κύματα επιθυμίας
που τον κατέκλυζαν.

Αναμονή…
και ελπίδα για μια επόμενη φορά
Και τότε –ίσως- με την εύνοια του Χρόνου,
μπορέσει να ξεδιψάσει.

Τοπίο Μυστικό. Μετά Τριανταπέντε Έτη

Οι νόμοι του Κέπλερ για την κίνηση των πλανητών μας βοηθούν να κατανοήσουμε εν μέρει τον Χρόνο, που όμως στην ουσία του παραμένει ακατανόητος.
Εν τω μεταξύ Αυτός αδυσώπητα και ασταμάτητα πριονίζει την ύπαρξή μας και τη μορφή μας.
Ένα σώμα που στα χρόνια της νεότητάς του μπορεί να θύμιζε Κούρο, 35 χρόνια μετά το ίδιο σώμα μπορεί να παραπέμψει στην μορφή του Κούρου μόνο παίρνοντας μια στάση παρόμοια με αυτήν των σχετικών αγαλμάτων.
Το γεγονός αυτό έχει ταυτόχρονα μια τραγική και μια κωμική διάσταση που συχνά αποτυπώνονται στο πρόσωπό μας.

 

 ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΟΥΡΤΑΣ

Last modified: 05/06/2016