Κώστας Λάβδας: Ο κόσμος βρίσκεται μεταξύ πραγματικού και εικονικού χωροχρόνου

Πώς η Άτη εμφανίζεται όταν ό άνθρωπος ξεπερνά το μέτρο και διαταράσσει την κοσμική τάξη                                                                                                                                                     

Τη ζωγραφική ενότητα με τίτλο «Άτη» εκθέτει αυτή την περίοδο στη γκαλερί Alma ο Κώστας Λάβδας. Η πρώτη επαφή με τα έργα του σου αφήνει μια γεύση απο εξπρεσσιονισμο με αναφορές στον Otto Dix αλλά και στην αγιογραφία, το γκράφιτι, το κόμικ και τη μουσική που ακούγαμε ως έφηβοι οι σημερινοί σαραντάρηδες. Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικά σύγχρονο και πλησιάζει σε ύφος τη νέα αντικειμενικότητα, όπως λέει ο ίδιος. Ξεφεύγοντας σχεδόν τελείως από την προηγούμενη δουλειά του, ο Κώστας Λάβδας εξελίσσεται όσο αναρωτιέται για την τωρινή κατάσταση του κόσμου. Εδώ παραθέτω τη συζήτηση που είχαμε το προηγούμενο Σάββατο στη γκαλερί Alma.

An androgynous mind

• Ποια ήταν η αφορμή για να φτιάξεις αυτή τη σειρά έργων σου; Πως επέλεξες τη θεματολογία σου; Βρίσκεται σήμερα ο κόσμος σε κατάσταση Άτης;

Ως αφορμή λειτουργεί η σύγχρονη συνθήκη, με τον τρόπο που την αντιλαμβάνομαι. Η θεματολογία δεν είναι ακριβώς προϊόν επιλογής. Μοιάζει περισσότερο σα να επιλέγομαι απ’ αυτήν. Το θέμα στον κάθε πίνακα δεν έχει προεπιλεχθεί, αλλά προκύπτει κι εξελίσσεται κατά τη ζωγραφική διαδικασία. Είναι δηλαδή ένα δυναμικό γεγονός που τελικά παραμένει τέτοιο. Το λέω αυτό, γιατί στο βαθμό που η ζωγραφική είναι προβλητική τέχνη, το θέμα διαμορφώνεται κάθε φορά από την προσωπική προβολή του εκάστοτε θεατή του. Τώρα, ως θεατής της ζωγραφικής μου κι εγώ, προβάλλω πάνω της τα δικά μου και αποτολμώ να δώσω κι ένα τίτλο στο κάθε έργο.

Smells like teen spirit

Έμαθα για την Άτη μέσα από τη τραγωδία Πέρσες του Αισχύλου. Αυτό που μου έκανε εντύπωση εκεί, είναι ότι ο Αισχύλος (παρόλο που ο ίδιος είχε πολεμήσει εναντίον των Περσών), δεν αποδίδει την ήττα των Περσών στην αδυναμία τους ούτε στην υψηλή μαχητική ικανότητα των Ελλήνων. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι ο Αισχύλος θέλει τους Πέρσες να κατατροπώνονται μόνο και μόνο γιατί ο βασιλιάς τους και αρχηγός της εκστρατείας, διέπραξε μια ύβρη. Αυτό που αντιλαμβάνεται ως ύβρη ο Αισχύλος, ως ξεπέρασμα του ανθρωπίνου μέτρου και διασάλευση της κοσμικής τάξης, ήταν ένα απλό και πρακτικό τεχνικό έργο: Προκειμένου να περάσει τα στρατεύματά του από την Ασία στην Ευρώπη, ο Ξέρξης, τοποθέτησε τα πλοία του στη σειρά, φτιάχνοντας μια πλωτή γέφυρα. Με αυτή του την πράξη, σύμφωνα με την κοσμολογία του Αισχύλου, διετάραξε την κοσμική τάξη, προσβάλλοντας προολύμπιες κοσμογονικές θεότητες όπως ήταν ο Πόντος και η Γαία, μη σεβόμενος τα θεϊκώς καθορισμένα μεταξύ τους όρια. Η ύβρη του αυτή, επέφερε την άτη, η οποία θολώνοντάς του το νου, υπήρξε καταλύτης στην ολοσχερή κατατρόπωση του στρατεύματός του.

The inflatable balloon

Τα τελευταία χρόνια μοιάζει πως η ανθρωπότητα αντιλαμβάνεται ως μοναδικό κριτήριο προόδου της, την τεχνολογική ανάπτυξη. Η αυτονόμησή αυτής, εντός ενός απομαγευμένου κι εκκοσμικευμένου κόσμου, εισάγει μια νέα πολιτική ορθότητα που υπονομεύει, αλλοιώνει ή και παραγνωρίζει οποιοδήποτε μέτρο προκύπτει από ανθρωπιστικές και πνευματικές αξίες. Οι άνθρωποι ως έλλογα όντα, έχουμε την ανάγκη να βρίσκουμε ένα λόγο, προκειμένου να νοηματοδοτήσουμε την συνθήκη στην οποία ζούμε. Για να απαντήσουμε π.χ. στην ερώτηση: «Γιατί το κακό στον κόσμο;», άλλοι καταφεύγουν στην εργαλειοθήκη των σπουδών τους και άλλοι σε θεωρίες συνωμοσίας. Εμένα η σκέψη μου, όπως νομίζω πως απεικονίζεται σε αυτή την ενότητα έργων, είναι ότι η απάντηση δεν μετέχει του λόγου. Το κακό συμβαίνει γιατί ο κόσμος σήμερα βρίσκεται σε αυτή την άλογη κατάσταση άτης, μεταξύ πραγματικού και ψηφιακού εαυτού, πραγματικού και εικονικού χωροχρόνου, που παράγεται από τη ναρκισσιστική του αυτασφάλιση στα τεχνικά του επιτεύγματα

Inverter

• Η εφηβεία σαν έννοια έρχεται και επανέρχεται στα έργα σου. Τι σημαίνει για σένα;

Η εφηβεία είναι μια αναπτυξιακή φάση ραγδαίων βιοσωματικών αλλαγών, όπου ο άνθρωπος μέσα στο πλαίσιο όλου αυτού του ορμονικού χάους, καλείται να επανατοποθετηθεί σε σχέση με το γονεϊκό λόγο, να κάνει νέες δικές του νοητικές συνθέσεις και να διεκδικήσει τη θέση του κοινωνικά. Συνδέοντας αυτά με τα παραπάνω, μοιάζει σαν η ανθρωπότητα σήμερα να είναι σε μια εφηβική φάση, όπου έχει πολύ πρόσφατα ανακαλύψει τα νέα της παιχνίδια, τα οποία δεν είναι πια ίδια με τα παιδικά της, και στέκεται απέναντί τους αμήχανα γοητευμένη, πολύ μακριά ακόμη από την ώριμη και υπεύθυνη σχέτιση μαζί τους. Από την άλλη είναι μια ευέλπιδα φάση, όπου όλα είναι ρευστά και άρα εν δυνάμει τρεπτά προς το καλύτερο.

Angel

• Τι υλικά χρησιμοποιείς και γιατί;

Σε αυτή την ενότητα έργων τα περισσότερα έργα είναι ζωγραφισμένα με ακρυλικά πάνω σε ξύλο, πλαισιωμένο από κορνίζα. Τα ακρυλικά είναι ένα οικείο μου υλικό, το οποίο στεγνώνει γρήγορα και άρα μου επιτρέπει πολλαπλές χρωματικές επιστρώσεις. Τις κορνίζες τις έχω βρει στο δρόμο ή μου τις έχουν δώσει συγγενείς και φίλοι. Τα έργα αυτά ζωγραφίστηκαν μαζί με τις κορνίζες, τις οποίες δεν έχω αντιμετωπίσει απλώς ως πλαίσια, αλλά ως κομμάτι του έργου. Μ’ ενδιαφέρει αισθητικά η συνομιλία μεταξύ του ζωγραφικού μου τρόπου και των κορνίζων αυτών, τις οποίες έχουμε συνηθίσει να πλαισιώνουν άλλου είδους ζωγραφική.

The golden girl

• Στα έργα σου εμπεριέχονται στίχοι ή τίτλοι τραγουδιών. Ποια είναι κατά τη γνώμη σου η σχέση μουσικής και ζωγραφικής;

Είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Αντιλαμβάνομαι τη ζωγραφική διαδικασία με μουσικούς όρους: Σκέφτομαι το ρυθμό του έργου, τις αναλογίες των μερών του, τις τονικές του διαβαθμίσεις, την εναλλαγή της έντασης με τα πιο χαμηλόφωνα σημεία, την λυρικότητα, την αντίστιξη κτλ. Επίσης αντιλαμβάνομαι τα έργα που απαρτίζουν μια έκθεση ως κομμάτια ενός άλμπουμ. Η χρήση στίχων μέσα στα έργα αυτής της έκθεσης ή η χρήση τους ως τίτλων σε μερικά απ’ αυτά, μου προέκυψαν ως ένα σιωπηλό soundtrack κατά τη ζωγραφική διαδικασία ή και λίγο μετά. Είναι όλα τους τραγούδια και μπάντες που άκουγα πολύ όταν ήμουν έφηβος.

King nothing

•  Η αγιογραφία μοιάζει να έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη ζωγραφική σου. Πως συνδυάζεται με τη σύγχρονη άποψη; Τι χαρακτηριστικά μπορεί να έχει ένας σύγχρονος άγγελος ή Άγιος;

Η ζωγραφική μου πατάει δομικά σε αυτήν. Ωστόσο, η αγιογραφία αναφέρεται στο θέμα. Όπως λέμε τοπιογραφία, προσωπογραφία κτλ. Αυτό που ονομάζουμε βυζαντινή ζωγραφική είναι ένας ζωγραφικός τρόπος και ως τέτοιος είναι δυνατόν να λειτουργήσει ανεξάρτητα από το θέμα. Αυτός ο ζωγραφικός τρόπος, μας είναι ο πλέον οικείος, αν σκεφτούμε πόσες φορές έχουμε βρεθεί σε ζωγραφισμένες εκκλησίες (για βαφτίσια, γάμους, κηδείες κτλ.) σε σύγκριση με άλλες ζωγραφικές παραδόσεις και κινήματα, που για να τα δούμε θα πρέπει να ταξιδέψουμε και να επισκεφτούμε μουσεία και συλλογές. Είναι ένας τρόπος που έχει πολύ ευφυείς ζωγραφικές λύσεις ενώ δεν λειτουργεί ελιτίστικα απέναντι στο θεατή, φέρνοντάς τον σε αμηχανία. Αντιθέτως του είναι οικείος και άμεσος. Αυτό το χαρακτηριστικό του σε συνδυασμό με τη διαχρονική του ευελιξία να προσλαμβάνει σύγχρονά του στοιχεία και να συνομιλεί δημιουργικά με ποικίλα ζωγραφικά ρεύματα και τρόπους, χωρίς να καταστρατηγεί τα προσωπικά υφολογικά χαρακτηριστικά του κάθε ζωγράφου, μου φαίνεται πολύ γοητευτικό αφενός και απελευθερωτικό αφετέρου. Η ερώτηση που μου κάνεις για το πως θα μπορούσε να ζωγραφιστεί σήμερα ένας σύγχρονος άγιος, είναι πολύ σημαντική, αλλά είναι ένα μεγάλο θέμα που θα απαιτούσε μάλλον κάποιο συνέδριο. Θέλω να πω, πως δεν είναι εύκολο να το απαντήσω αυτό εγώ εδώ. Ωστόσο αυτό που θα μπορούσα να πω είναι πως τα θέματα που τέθηκαν κατά τη διάρκεια της Εικονομαχίας και το πως απαντήθηκαν στην Πενθέκτη και στην Έβδομη Οικουμενική σύνοδο, πιθανώς να έχουν αναλυθεί σε θεολογικό επίπεδο, αλλά δεν έχουν μέχρι τώρα μελετηθεί σε επίπεδο ιστορίας της τέχνης.

Περσεφόνη

• Κάνε μας μια μικρή ανάλυση του έργου Περσεφόνη. Τι ρόλο παίζουν τα σύμβολα στη ζωγραφική σου;

Αυτό είναι κάτι που θα ήθελα να αποφύγω, με την έννοια ότι έχω κάποιες σκέψεις και αφηγήσεις, οι οποίες όμως είναι ίσης αξίας με κάθε άλλου που στέκεται απέναντι σε μια ζωγραφιά μου. Δε θα ήθελα η δική μου αφήγηση να καλύψει ή να πατρωνάρει την αντίστοιχη κάποιου άλλου. Νομίζω ότι η σχέση του κάθε έργου με τον εκάστοτε αποδέκτη του είναι πολύ προσωπική και πρέπει να παραμείνει το δυνατόν ανεξάρτητη κι ακηδεμόνευτη. Τα σύμβολα παίζουν ένα ρόλο στη ζωγραφική μου, αν και ο όρος σύμβολο έχει ένα ειδικό βάρος μέσα στην ιστορία της τέχνης. Εν πάσει περιπτώσει, τα περισσότερα απ’ αυτά τα αντλώ από το φροϋδικό οπλοστάσιο, ενώ κάποια άλλα τα οποία λειτουργούν λιγότερο ως σύμβολα και περισσότερο ως σημεία, τα αντλώ από την εικονοποιΐα των κόμιξ. Ο ρόλος τους είναι διπλός, καθώς εξυπηρετούν μια αφήγηση αφενός κι αφετέρου λειτουργούν κάποιες φορές πιο αισθητικά κι άλλες πιο δομικά εντός της ζωγραφικής σύνθεσης.

• Πως φαντάζεσαι την εξέλιξη του κόσμου μετά την Άτη;

Δεν φαντάζομαι, αλλά ελπίζω να μην ισχύσει το αισχύλειο κοσμολογικό σχήμα, το οποίο συνίσταται στη διαδοχή των εξής καταστάσεων: Ύβρη-Άτη-Νέμεση-Τίση…

Been down so long

Last modified: 05/10/2023