Καγκελάρης Παναγιώτης: Χωρίς τον καλλιτέχνη οι υπόλοιποι δεν υπάρχουν, αλλά και ο καλλιτέχνης έχει ανάγκη αποδοχής του έργου του

Γεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου μικρός ζωγράφιζα και ο ίδιος. Το «μικρόβιο» του συλλέκτη, αλλά και του ερευνητή, είχα από νωρίς ως φιλοτελιστής, συλλέγοντας και μελετώντας ελληνικά και ξένα γραμματόσημα των συλλογών μου, που έχουν τιμηθεί με πληθώρα μεταλλίων και βραβεύσεων σε πανελλήνιες, διεθνείς και παγκόσμιες φιλοτελικές εκθέσεις. Βέβαια, σε αυτό συνέβαλε και η πολιτιστική κληρονομιά από το οικογενειακό μου περιβάλλον.

Τη συλλογή μου έργων συγχρόνων Ελλήνων ζωγράφων ξεκίνησα το 1978, λίγο μετά την έναρξη της διπλωματικής μου σταδιοδρομίας, με πρώτο έργο το «Χορό» της αείμνηστης Μαρίας Μυλωνά-Κυριακίδη.  Είχα από την αρχή θέσει συγκεκριμένους όρους στην κατάρτισή της, με γνώμονα την ποιότητα των έργων, την εγγύηση της γνησιότητάς τους και την προοπτική της διάρκειας, αφού επιθυμία μου ήταν να αποτελέσει για μένα έργο ζωής.
Με αυτό το σκεπτικό, η συλλογή μου περιλαμβάνει αποκλειστικά ζωγραφικά έργα όλων των τάσεων, μόνο Ελλήνων και μόνο σύγχρονών μου καλλιτεχνών, που είναι στη ζωή κατά το χρόνο απόκτησης των έργων τους.  Από την αρχή σκοπός μου ήταν να βρει τη μόνιμή της στέγη στον τόπο καταγωγής μου, την Κεφαλονιά, γι’ αυτό και τα έργα επέλεξα με κριτήριο το προσωπικό μου καλλιτεχνικό αισθητήριο, αλλά και τη διαχρονική συμβολή τους στην ιστορία της τέχνης.
Το 1991 υπήρξα ο πρώτος συλλέκτης που δημοσίευσε τη συλλογή του με επιστημονική τεκμηρίωση (catalogue raisonné) στην Ελλάδα, το 1992 ο πρώτος που εξέθεσε έργα της συλλογής του στο εξωτερικό και, από το 1998, επίσης ο πρώτος που παρουσιάζει εικονικά στο διαδίκτυο τη συλλογή του. Χαίρομαι ιδιαίτερα που παρατηρώ ότι με το παράδειγμά μου δημιούργησα σχολή με έκτοτε πολλούς μιμητές προς όφελος της σύγχρονης ελληνικής πολιτιστικής δημιουργίας.
Έχω ήδη συγγράψει και εκδώσει (το 1991 και το 1999) τους δύο πρώτους τόμους του βιβλίου μου «Αναζητήσεις στη Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική – Η Συλλογή Καγκελάρη» με 55 έργα της συλλογής ο καθένας και ήδη ετοιμάζω τον τρίτο τόμο, που θα περιλαμβάνει άλλα 100 έργα.  Παράλληλα, το 2013 εξέδωσα το βιβλίο «Δημήτρης Λίτσας (1881-1952) – Ο Μεγάλος Άγνωστος Αιγυπτιώτης Ζωγράφος», το έργο του οποίου είχαν αγαπήσει ιδιαίτερα και συλλέξει οι γονείς μου.

Ο συλλέκτης (μαζί με τον έμπορο, τον κριτικό, το μουσείο κ.λπ.), αποτελεί έναν από τους πόλους του πεδίου δράσης των εικαστικών τεχνών, που κινείται γύρω από τον καλλιτέχνη. Χωρίς τον καλλιτέχνη οι υπόλοιποι δεν υπάρχουμε.  Όμως και ο καλλιτέχνης χωρίς την αποδοχή του έργου του από το θεατή δεν μπορεί να υπάρξει στο χρόνο. Ο συλλέκτης, είτε από αγάπη προς την τέχνη, είτε από διάθεση αυτοπροβολής, είτε από κερδοσκοπική σκοπιμότητα, τον ισχυροποιεί.
Στα 36 χρόνια που, παράλληλα με τις υπόλοιπες επαγγελματικές, επιστημονικές και πολιτιστικές δραστηριότητές μου, ασχολήθηκα και με την κατάρτιση της συλλογής αυτής είχα την τύχη να συνδεθώ με πολλούς από τους καλλιτέχνες (οι μακρόχρονες, όμως, απουσίες μου στο εξωτερικό δεν μου επέτρεψαν να τους γνωρίσω όλους καλά), να προβάλω το έργο τους στην Ελλάδα και το εξωτερικό και να δανείσω έργα της συλλογής σε μουσεία και πινακοθήκες όποτε μου ζητήθηκε.

Πιστεύω ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η προβολή του έργου των συγχρόνων Ελλήνων καλλιτεχνών από Έλληνες συλλέκτες (που άρχισε μετά τη μεταπολίτευση), συνέβαλε αποφασιστικά στη ριζική αλλαγή της μέχρι τότε επικρατούσης νοοτροπίας και ότι οδήγησε στην πολιτιστική αναβάθμιση του μέσου ελληνικού νοικοκυριού, ιδιαίτερα κατά τις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν και χαρακτηρίστηκαν από την οικονομική άνεση της περιόδου εκείνης.
Αναμφισβήτητα, η οικονομική κρίση επηρέασε όλους μας, και φυσικά και τους συλλέκτες είτε αυτοί είχαν μεγάλη επιφάνεια είτε όχι. Ανάλογα με το πόσο εκτεθειμένος ήταν ο καθένας, έχουμε ακούσει να έχουν διαλυθεί ολόκληρες συλλογές, άλλες να έχουν μειωθεί αισθητά και άλλες να έχουν διασωθεί με μικρές απώλειες. Σίγουρα, όμως, υπάρχει αισθητή μείωση της αγοραστικής δραστηριότητας, εκτός από εκείνους που έχουν την επαγγελματική τους δράση στο εξωτερικό.

Δυστυχώς, ζούμε σε μια εποχή παντελούς απαξίωσης της πολιτικής και των κρατικών φορέων και συνεπώς κάθε σκέψη ενίσχυσης του έργου ενός συλλέκτη από το κράτος είναι μάλλον ουτοπική.  Άλλωστε, ούτε στην περίοδο των «παχιών αγελάδων» συνέβαινε αυτό. Προσωπικά είχα από το 1991 υποβάλει τα σχέδια για την ανέγερση πινακοθήκης στην Κεφαλονιά, που δεν υλοποιήθηκαν λόγω της κοντόφθαλμης αντιμετώπισης του θέματος από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία.
Με εξαίρεση τα κολακευτικά μηνύματα που λαμβάνω στην ιστοσελίδα μου από τους επισκέπτες της εικονικής πινακοθήκης μου και τα σχόλια των όσων έχουν διαβάσει τα βιβλία μου, δεν έχω άλλη εικόνα για το πώς αντιμετωπίζει τον συλλέκτη ένας φιλότεχνος ή το ευρύτερο κοινό. Αλλά, για να είμαι ειλικρινής, δεν με απασχόλησε ποτέ. Αντίθετα, έννοιά μου ήταν πάντα η συμβολή της συλλογής στη γενικότερη πολιτιστική μας επιμόρφωση, πράγμα που νομίζω ότι το πέτυχα.
Η ενασχόληση με πολιτιστικά θέματα προσδίδει ένα αίσθημα αισιοδοξίας, μια εγρήγορση του πνεύματος και μια συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Η επαφή με τον καλλιτέχνη, η συνδιαλλαγή με τον έμπορο και η ανταλλαγή απόψεων με τον κριτικό της τέχνης, σε συνδυασμό με μια σειρά από καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, προβάλλουν τη σύγχρονη εικαστική μας δημιουργία και πιστεύω ότι δικαιώνουν το όραμα, την προσπάθεια και το αποτέλεσμα των κόπων κάθε συλλέκτη.

Οι ερωτήσεις είναι κοινές για όλους τους συλλέκτες που παρουσιάζονται στο αφιέρωμα του Art22 «Έλληνες Συλλέκτες»

Last modified: 11/02/2022