Η τεχν(η)ική της απόδρασης της Μαρίας Παπανικολάου

Μελίτα Εμμανουήλ
Καθηγήτρια Ιστορίας Τέχνης, Ε.Μ.Π.

 

Οι εικόνες που παράγονται μέσα από τις βιντεο-προβολές, ενώ σχετίζονται με μία σκληρή ανθρώπινη δοκιμασία, πολλές φορές και με τραγωδίες,  είναι εν τούτοις  τρυφερές, γιατί δημιουργήθηκαν από τα περιβάλλοντα,  τις μακέτες  και τα αντικείμενα που φιλοτέχνησε η ίδια η καλλιτέχνιδα σε πολύ μικρή κλίμακα, όπως  την ξύλινη ανεμόσκαλα, τη μικρή
μπανιέρα με τα λάστιχα από τρακτέρ, το αερόστατο ή την αυτοσχέδια μπάρα.

 

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ανανεώνεται τα τελευταία χρόνια με εκθέσεις Ελλήνων καλλιτεχνών. Αξίζει να αναφερθούν οι εκθέσεις του Χρόνη Μπότσογλου, του Μιχάλη Μανουσάκη και του Δημήτρη Αληθεινού, που αποτέλεσαν ένα σταθμό για τη μελέτη του έργου τους  και τη γνωριμία του κοινού με τη σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή. Τις τελευταίες μέρες εγκαινιάστηκε η έκθεση «Εκ νέου. Μια νέα γενιά Ελλήνων καλλιτεχνών», όπου 34 νέοι εικαστικοί και 3 ομάδες  επελέγησαν μετά από 1000 περίπου προτάσεις, για να εκθέσουν έργα τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι είναι γεννημένοι μέσα στη δεκαετία του ’80 και έχουν πολύ πρόσφατα ξεκινήσει την καλλιτεχνική τους δραστηριότητα.
Ανάμεσα στα έργα που, εκτός των άλλων θέτουν  ένα ζήτημα  πολιτικού ή κοινωνικού περιεχομένου το οποίο θα μπορούσε να αφορά σε όλον τον κόσμο, είναι η βιντεο-εγκατάσταση της Μαρίας Παπανικολάου, με τίτλο «Η τεχν(η)ική της απόδρασης» . Το βιογραφικό της είναι πλούσιο, τόσο στο θεωρητικό όσο και στο επίπεδο της καλλιτεχνικής παιδείας. Σπούδασε στη Νομική στην Αθήνα και στη συνέχεια στο Τμήμα Γλυπτικής της Βασιλικής Ακαδημίας Τεχνών στην Ολλανδία, συνέχισε με τις μεταπτυχιακές  σπουδές στο τμήμα των Εικαστικών Τεχνών στην Αθήνα και τώρα ασχολείται με τη συγγραφή της διδακτορικής της διατριβής.  uuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuu
Στη βιντεο-εγκατάσταση παρουσιάζει δέκα επεισόδια απόδρασης σε μικρές οθόνες, με τις ιστορίες να ξεκινούν από δεξιά προς τα αριστερά. Τα επεισόδια ζωντανεύουν με τη σειρά,  το ένα μετά το άλλο,  συνοδευόμενα από ήχους που βοηθούν στην αναγνώρισή τους, ενώ οι φωτογραφίες και το επεξηγηματικό κείμενο στο «βιβλίο», το οποίο αποτελεί μέρος του έργου, ολοκληρώνουν την εμπειρία που αποκομίζει ο θεατής. Οι ιστορίες  αφορούν στις μεθόδους που εφηύραν άνθρωποι από διάφορα μέρη για να επιτύχουν την απόδραση είτε από το τείχος του Βερολίνου, είτε από την Κούβα προς το Μαϊάμι, ή και από κάποια φυλακή. Δεν έχει τόση σημασία αν τα γεγονότα είναι αληθινά ή φανταστικά, ενδιαφέρον είναι ότι οι ιστορίες αυτές συγκινούν βαθιά με την απλότητα με την οποία παρουσιάζονται. Οι εικόνες που παράγονται μέσα από τις βιντεο-προβολές, ενώ σχετίζονται με μία σκληρή ανθρώπινη δοκιμασία, πολλές φορές και με τραγωδίες,  είναι εν τούτοις  τρυφερές, γιατί δημιουργήθηκαν από τα περιβάλλοντα,  τις μακέτες  και τα αντικείμενα που φιλοτέχνησε η ίδια η καλλιτέχνιδα σε πολύ μικρή κλίμακα, όπως  την ξύλινη ανεμόσκαλα, τη μικρή μπανιέρα με τα λάστιχα από τρακτέρ, το αερόστατο ή την αυτοσχέδια μπάρα. Τα κείμενα στο «βιβλίο» είναι γραμμένα επίσης με τρόπο εικαστικό, και  θυμίζουν «μονολόγους» σε σύγχρονες θεατρικές παραστάσεις: «Ζευγάρι απέδρασε φορώντας αυτοσχέδιες μπότες με καρφιά, αφού σκαρφάλωσε φράχτη ύψους 5 μέτρων!». «Άγνωστος αριθμός ατόμων απέδρασε με τροχαλίες πάνω από το τείχος, τοποθετώντας σκοινί σε δύο κτίρια διαφορετικού ύψους. Ανεξιχνίαστος παραμένει ο τρόπος τοποθέτησης του σκοινιού στο κτίριο της άλλης πλευράς!»
Η βιντεο-εγκατάσταση της Μαρίας Παπανικολάου συνδυάζει την ιστορία με την καλλιτεχνική δημιουργία, την τραγωδία με τη νεανική αισιοδοξία και, ενώ  αναδεικνύει τις διαστάσεις μιας πραγματικότητας, εγκαθιδρύει νέες σημασίες σε αυτήν, οι οποίες είναι αποτέλεσμα μιας εσωτερικής και δημιουργικής διεργασίας.  Η νέα αυτή εικαστικός μας δείχνει ότι η συχνά βίαιη σχέση της τέχνης με τη ζωή που ήταν το βασικό ζητούμενο από την εποχή των πρωτοποριών, θα μπορούσε να μετατραπεί σε εξάρτηση της τέχνης από την ίδια την τέχνη προκειμένου να εκφραστεί η ζωή.

 

 

Last modified: 15/10/2020