Δεκαπέντε εικαστικοί καλλιτέχνες μας μεταφέρουν στο κλίμα της παρθενικής «συνάντησης» με το κοινό

Η πρώτη έκθεση είναι η ιεροτελεστία. Η μυητική πράξη δημοσιοποίησης του έργου και των ονείρων. Και οι θρύλοι της παγκόσμιας τέχνης από μια πρώτη έκθεση ξεκίνησαν κι όσο κι αν η καριέρα τους εξελίχτηκε, αυτή η πρώτη φορά είναι που τους σημάδεψε. Στην παρθενική έκθεση ζεις τα πρώτα καρδιοχτύπια, τα πρώτα μπράβο, τις πρώτες προσπάθειες ανίχνευσης της γνώμης του θεατή και αν είσαι τυχερός την πρώτη πώληση.
Ζητήσαμε από εικαστικούς καλλιτέχνες να μας μιλήσουν για την πρώτη τους έκθεση∙ τις εντυπώσεις, τα συναισθήματα και κατά κάποιο τρόπο να βοηθήσουμε τους νέους καλλιτέχνες που τώρα ξεκινάνε το μεγάλο τους ταξίδι. Είμαστε ευγνώμονες στους καλλιτέχνες που ανταποκρίθηκαν τόσο πρόθυμα στην πρόσκληση μας.
Στην έρευνα συμμετέχουν οι: Κώστας Ανανίδας, Χρήστος Αντωναρόπουλος, Άγγελος Αντωνόπουλος,Γιάννης Αντωνόπουλος, Κωστής Γεωργίου, Κορνήλιος Γραμμένος, Κλεοπάτρα Δίγκα, Ειρήνη Κανά, Γιάννης Καστρίτσης, Χάρης Κοντοσφύρης, Σπυριδούλα Πολίτη, Άγγελος Σκούρτης, Δήμητρα Σιατερλή, Γιάννης Στεφανάκις, Ηλίας Χαρίσης.
Τα κοινά ερωτήματα στα οποία συνοψίζεται η έρευνα: • Πότε έγινε η έκθεση και σε ποιο χώρο • Σας πρότεινε κάποιος στη γκαλερί ή έγινε με δική σας πρωτοβουλία • Οι εντυπώσεις και τα συναισθήματα από το «Βάπτισμα» • Θυμάστε αν πουλήσατε; • Διαφοροποιήθηκε και πόσο η δουλειά σας από τότε; • Τι θα συμβουλεύατε σε ένα νέο καλλιτέχνη που «ψάχνεται» για την πρώτη του έκθεση. • Υπήρξε κάποιο ιδιαίτερο γεγονός που το θυμάστε ακόμη;
Η Έρευνα ολοκληρώνεται σε τρία μέρη: Δεύτερο μέρος: Χρήστος Αντωναρόπουλος, Κώστας Ανανίδας, Γιάννης Αντωνόπουλος, Χάρης Κοντοσφύρης, Σπυριδούλα Πολίτη Τρίτο μέρος: Άγγελος Αντωνόπουλος, Κορνήλιος Γραμμένος, Άγγελος Σκούρτης, Γιάννης Στεφανάκις, Δήμητρα Σιατερλή,

Κλεοπάτρα Δίγκα: Με ενδιάφερε η αίσθηση της δουλειάς μου στο χώρο των συναδέλφων

Από την έκθεση στο Κ.Ε.Τ. η Κλεοπάτρα Δίγκα με συναδέλφους και συναδέλφισσες. Δεξιά ο Λευτέρης Κανακάκης, μπροστά ο Χρόνης Μπότσογλου.

Έκανα την πρώτη μου ατομική έκθεση στο Κ.Ε.Τ. (Κέντρο Εικαστικών Τεχνών) στην οδό Ζαΐμη και Τοσίτσα, πίσω από το Πολυτεχνείο, την άνοιξη του 1975.
Το ΚΕΤ ήταν ένας αυτοδιαχειριζόμενος χώρος που είχαμε φτιάξει 25 εικαστικοί καλλιτέχνες στη μεταπολίτευση, το 1974, θέλοντας να ανοίξουμε απευθείας διάλογο με το κοινό μας και όχι μέσω των διαφόρων γκαλερί όπως γινόταν συνήθως ως τότε. Κατά την τότε άποψή μας, η σχέση των καλλιτεχνών με τις γκαλερί διαμεσολαβούσε αυτή την επαφή με στόχο το οικονομικό όφελος. Η κίνηση αυτής της ομάδας μας είχε έντονα πολιτικοποιημένο χαρακτήρα μέσα στο κλίμα της εποχής.
Έκανα την πρώτη λοιπόν ατομική μου έκθεση, δέκα χρόνια μετά την αποφοίτησή μου στην Α.Σ.Κ.Τ. στο χώρο μας αυτό. Είμαστε όλοι φίλοι και συνάδελφοι, με πάνω κάτω την ίδια κοινωνική αντίληψη, και την προσπάθειά μας για τη λειτουργία του έργου τέχνης στη σχέση μας με το κοινό, αντιστεκόμενοι την εμπορευματοποίηση του.

Η αφίσα από την έκθεση της Ομάδας Νέων Ρεαλιστών

Μέσα από αυτή την αντίληψη, έδειξα τη δουλειά μου με τη συμπλήρωση δέκα χρόνων από την ολοκλήρωση των σπουδών μου στη Σχολή Καλών Τεχνών. Η σχέση μας με τη δουλειά μας τότε δεν ήταν να βγούμε γρήγορα στην «αγορά» των έργων Τέχνης, όπως συχνά συμβαίνει με τους νέους καλλιτέχνες σήμερα, αλλά να παρουσιαστούμε όταν θα πιστεύαμε πως είχαμε ολοκληρώσει έναν κύκλο δουλειάς που άξιζε να τον δείξουμε. Έτσι αυτή η πρώτη ατομική μου, έγινε γυρίζοντας μόνιμα στην Ελλάδα μετά από 5 χρόνια παραμονής στο Παρίσι και μετά την εμφάνιση μας των πέντε (Γιάννη Βαλαβανίδης, Κλεοπάτρα Δίγκα, Κυριάκος Κατζουράκης, Χρόνης Μπότσογλου, Γιάννης Ψυχοπαίδης) ως «Ομάδα Νέων Ρεαλιστών» με την Ιστορική πια έκθεση στο Ινστιτούτο Γκαίτε το ’72, που είχε κάνει τόση αίσθηση, εν μέσω της δικτατορίας.

Κλεοπάτρα Δίγκα – Αφιέρωμα στη δολοφονία του συνδικαλιστή Pierre Overly at Renault in Paris, 1972

Σ’ αυτή την πρώτη ατομική, είχα πουλήσει δύο έργα τότε, αλλά αυτό ήταν το τελευταίο πράγμα που με ενδιέφερε.
Αυτό που ήθελα ήταν κυρίως να εισπράξω την αίσθηση της δουλειάς μου στο χώρο των συναδέλφων. Μπορώ να πω ότι εδώ η ικανοποίηση ήταν μεγάλη. Άκουσα πολύ ενθαρρυντικά λόγια από αυτούς και από μεγαλύτερους ηλικιακά, κι αυτό μου είχε δώσει ικανοποίηση.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι όταν είχε έρθει ο Τέτσης στην έκθεσή μου, δεν ήμουν στο χώρο και ζήτησε το τηλέφωνό μου. Με πήρε και ορίσαμε ώρα, να ξαναβρεθούμε εκεί. Ξαναήρθε, και μου μίλησε με τόσο ενθουσιασμό για τη δουλειά μου που το θυμάμαι ακόμα. Τον ίδιο ενθουσιασμό δέχτηκα και από τον Ιστορικό- τεχνοκριτικό Αλέξανδρο Ξύδη μια ιδιαίτερη, ιστορική φυσιογνωμία του χώρου των Εικαστικών και όχι μόνο. Μου ζήτησε όταν ολοκληρώσω νέο κύκλο δουλειάς να είναι ο πρώτος που θα τη δείξω.
Εκεί όμως μετά από αυτή την πρώτη ατομική, άρχισε μια δική μου δωδεκαετής αποχή από τη ζωγραφική και η στροφή μου προς εγκαταστάσεις, μάλλον μαξιμαλιστικές όπως το βλέπω σήμερα. (Βλέπε βιβλίο εκδ. ΜΙΕΤ με τίτλο «ΔΙΑΔΡΟΜΗ» με ευκαιρία την αναδρομική μου στον Μέγαρο Εϋνάρδου, το 2014). Πάντως με τον Αλέκο, βλεπόμαστε και συζητούσαμε συχνά, φίλοι πια.

Η αφίσα από την πρώτη ομαδική έκθεση του ΚΕΤ. Επανεκτύπωση από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη.

Η δουλειά μου φυσικά μέσα στα χρόνια έκανε μπόλικες στροφές, πάντα στο χώρο της φιγκιρατίφ. Από τη σύντομη επιρροή της ποπ – αρτ, στη σπουδαστική μου περίοδο, λογικό ήταν να περάσω στον κύκλο του πολιτικοποιημένου νέου ρεαλισμού μόλις αποφοίτησα. Μετά, εμμονές εγκαταστάσεων που δεν μπόρεσαν να γίνουν με απομάκρυναν για ένα διάστημα από τη ζωγραφική, για να επιστρέψω αργότερα με μια υπαρξιακή ματιά, κοιτώντας μέσα μου, φτιάχνοντας τον κύκλο των αυτοπροσωπογραφιών μου. Αυτός γέννησε έναν άλλο κύκλο, με σχέδια μεγάλα, γυμνών ανθρώπων με τίτλο «Ανθρώπινη κατάσταση». Φτάνοντας στην τελευταία σειρά με τις πισίνες και τους ανθρώπους, με τίτλο «Παγωνιά στο τέλος» ένα είδος κριτικού ρεαλισμού σε σχέση με τη τοπίο το αλλοιωμένο από τον άνθρωπο. Τώρα μου βγαίνουν κάποια έργα με υπαινικτικά ερωτικό χαρακτήρα και άλλα που ξανακοιτάω τον εαυτό μου.

Κλεοπάτρα Δίγκα – Σπουδή Γυμνού 1968

Απαντώντας στις ερωτήσεις σας, σε ένα νέο καλλιτέχνη δεν θα μπορούσα να πω τίποτα. Παρ’ όλο που έδωσα πολλά χρόνια στην εικαστική παιδεία- ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της ζωής μου – λυπάμαι, αλλά επαναλαμβάνω, δεν θα μπορούσα να πω τίποτα. Έχει αλλάξει τόσο ριζικά το κοινωνικό περιβάλλον και φυσικά το εικαστικό περιβάλλον, που ότι και να πει κανείς, θα μοιάζει άλλη γλώσσα. Τα ζητούμενα των νέων καλλιτεχνών είναι τελείως διαφορετικά. Η τέχνη ακολουθεί δρόμους άλλους πια – κι όχι μόνο αυτή.
Το να βρει ένας νέος καλλιτέχνης χώρο για να εκθέσει τη δουλειά του είναι εύκολο Υπάρχουν άφθονοι κοινωνικοί χώροι στους Δήμους όπως και ιδρύματα.

Κλεοπάτρα Δίγκα – Όλα καλά, γάμος 1972

Αν θελήσει να μπει στο εμπορικό κύκλωμα των γκαλερί εκεί τα πράγματα είναι δύσκολα. Τα διαμορφώνουν άνθρωποι που έχουν χαμηλή γνώση της τέχνης και ούτε έμποροι είναι δυστυχώς. Το πώς λειτουργεί αυτό το κύκλωμα είναι αξιοθαύμαστο. Αν λειτουργεί τώρα πια στα χρόνια της κρίσης κι αυτό.
Κάτι που μου είχε κάνε εντύπωση και δεν είναι και πολύ πρόσφατο- πάνε κάποια χρόνια, ίσως και 15.Βρέθηκα ανάμεσα σε νέους ζωγράφους που μιλούσαν, τους πλησίασα με ενδιαφέρον. Η συζήτηση όλη την ώρα κύλησε στο πόσο πουλάει ο καθένας, ποιος συλλέκτης ή άλλος πελάτης αγόρασε, πως πλήρωσε, αν ήταν συνεπής κ.λ. Μου έκανε εντύπωση. Εμείς όταν βρισκόμαστε, μιλούσαμε για ζωγραφική. Είχαμε αυτή την πολυτέλεια. Δεν τους κρίνω, πρέπει να επιβιώσουν σ’ ένα πολύ δύσκολο κόσμο.

Κωστής Γεωργίου: Θέλει δουλειά πολλή για να
φιλήσεις το χέρι του Θεού

Η έρευνα που διενεργείται από το ART 22 στάθηκε για μένα μια καλή αφορμή για να κάνω μια βόλτα στο παρελθόν και να φέρω ξανά στη μνήμη εκείνη την πρώτη έκθεση. Την έκθεση στο Ινστιτούτο GOETHE στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, τη Θεσσαλονίκη. Ανήκω σε εκείνους που είχαν την τύχη να γνωρίζουν κατ’ απόλυτο τρόπο το δρόμο που θα ακολουθούσαν στη ζωή τους. Ήταν εκεί γύρω στα δεκατέσσερα που η πλάστιγγα έγειρε υπέρ της ζωγραφικής και άφησε τον κινηματογράφο, την επίσης μεγάλη μου αγάπη, κατά κάποιον τρόπο στην άκρη. Ήταν μια μοιραία στιγμή που ήρθε στην κατάλληλη περίοδο της ζωής μου.
Ήταν η γνωριμία με τον πρώτο μου δάσκαλο, τον Πάνο Κουσουτζίδη, το ζωγράφο των ζωγράφων και φιλόσοφο με τα όλα του, που η μνημειώδης σεμνότητά του τον έκανε να κρατηθεί μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και τους εικαστικούς κύκλους, που τόσο πολύ τον απωθούσαν. Αργότερα κατάλαβα τους λόγους αυτής της αποστροφής: το ψέμα, το δήθεν, ανασφάλειες, ίντριγκες, μικροψυχία, κουλτούρα της Κυριακής…. Τα σπουδαιότερα μαθήματα για τη ζωή και την τέχνη τα πήρα μόνο από αυτόν. Ήταν δέκα σχολές καλών τεχνών μαζί.
Έτσι λοιπόν με πολλή και σκληρή δουλειά, παράλληλα με τη φοίτηση μου στο εξατάξιο τότε γυμνάσιο, ήρθε και η ώρα της πρώτης ατομικής σε ένα τόσο σπουδαίο ίδρυμα όπως ήταν το Ινστιτούτο GOETHE. Δεν ήταν εύκολο να κάνεις εκεί έκθεση. Υπήρχε μια «ξινή» επιτροπή ακαδημαϊκών και καθηγητών που μαζί με τον Γερμανό πρόεδρο του ιδρύματος φρόντιζαν για την ποιότητα των εκθέσεων. Πραγματικά, όσο το θυμάμαι είναι αδύνατο να ξεχάσω τη συγκίνηση και την περηφάνια που ένιωθα σε αυτή την πρώτη ατομική μου έκθεση σε ηλικία δεκαεπτά ετών.
Τα εγκαίνια της έκθεσης ήταν μια μαγική στιγμή της ζωής μου. Δεν είναι λίγο να αισθάνεσαι πως τόσος κόσμος, τόσοι εκλεκτοί παράγοντες της Θεσσαλονίκης ήταν εκεί. Δεν τολμούσα να το πιστέψω! Η τεράστια ισόγεια αίθουσα του ιδρύματος ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Η εφηβική μου ψυχή παλλόταν από ανάμικτα συναισθήματα. Μαζί με όλους εκείνους και ο περιβόητος ρεπόρτερ-σήμα κατατεθέν της Θεσσαλονίκης, ο Γιάννης Κυριακίδης ή «αρκούδα» όπως τον πείραζαν οι φίλοι του. Και ο Μιχάλης Παππούς, άλλη μια γνωστή περσόνα στο φωτορεπορτάζ! Και πόσοι άλλοι ακόμη…
Η αγωνία που είχα μέχρι να γίνουν τα εγκαίνια μετατράπηκε σε άμετρη χαρά. Εκεί αντιλήφθηκα το τι σημαίνει να έρχεται κάποιος και να αγοράζει τα έργα σου. Ήταν μια συγκλονιστική αποκάλυψη για το μέγεθος της συγκίνησης που παράγεται από αυτή την αγάπη που συνέχει το θεατή με το έργο σου και που τον οδηγεί τελικά στην αγορά του! Άλλο το να χαρίζεις κάτι και τελείως διαφορετικό το να νιώθεις ότι κάποιος σε επιβράβευσε για αυτό που κάνεις, αγοράζοντας τον καρπό της δημιουργίας σου. Αποτέλεσμα αυτής της πρώτης έκθεσης, ένα γερό κομπόδεμα που τόσο το χρειάστηκα στα επόμενα χρόνια της ζωής μου. Μετά, εκθέσεις στον «Πανσέληνο», στον «Κοχλία», στον «Κύκλο». Μια χαρά. Μέχρι τα είκοσί μου είχα κάνει και τρείς τέσσερις ακόμα εκθέσεις… Η αρχή υπήρξε εντυπωσιακή, καταλυτική και υπέροχη! Μετά από λίγο ήρθε η «μετανάστευση» στην Αθήνα, όπου το ταξίδι στον κόσμο της τέχνης απέκτησε άλλο πρόσημο και πέταξε σε άλλους κόσμους…
Όταν βλέπω τα έργα της πρώτης περιόδου της δουλειάς μου, ανακαλύπτω ότι εκεί μέσα στο βάθος κρύβονται οι ίδιες ρίζες και οι ίδιες ανησυχίες με ό,τι ακριβώς χαρακτηρίζει και την ωριμότητά μου. Και τότε συνειδητοποιώ ότι δεν ήταν διόλου τυχαία η επιλογή μου. ΤΕΧΝΗ, ΖΩΗ, ΑΓΩΝΙΑ, ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ. Όλες αυτές οι έννοιες στην υπηρεσία ενός οράματος….
Τους νεότερους καλλιτέχνες θα τους συμβούλευα να αποφύγουν τις ευκολίες που διαχέονται από τα διεθνή εικαστικά κέντρα, τα οποία μέλημα έχουν να δημιουργήσουν εύκολες και αγοραίες εικαστικές μαριονέτες. Θα τους συμβούλευα να σκεφτούν λίγο πριν υποκύψουν στις σειρήνες του σύγχρονου εικαστικού life style, αν πρέπει να ασπαστούν την ύποπτη και καλά οργανωμένη απαξίωση και τον διαχωρισμό της πράξης από το αποτέλεσμα. Η τέχνη δεν είναι μόνο έννοιες και ιδέες. Θέλει δουλειά πολλή για να φιλήσεις το χέρι του Θεού. Το διάβολο τον συναντάς πολύ εύκολα…

Ειρήνη Κανά: Τα έργα μας είχαν
φρεσκάδα και ειλικρίνεια

Με το τρακ των «νεοσύλλεκτων» Ειρήνη Κανά και ο Ανδρέας Νικολάου συνομιλούν με το συλλέκτη Ίωνα Βορρέ

Καλοκαίρι του 1989, Ύδρα. Η Αίθουσα Τέχνης και Συναυλιών «Μελίνα Μερκούρη», λειτούργησε για πρώτη φορά. Εγκαινιάστηκε με μία έκθεση των Καρρά, Τέτση και Βυζάντιου. Η επόμενη εκδήλωση μετά από πρόταση του Παναγιώτη Τέτση και του Άγγελου Κοτρώνη, μετέπειτα δημάρχου Ύδρας, ήταν για δύο απόφοιτους τότε της ΑΣΚΤ, της Ειρήνης Κανά και του Ανδρέα Νικολάου, συμφοιτητές στο εργαστήριο του Π. Τέτση και φίλοι. Δύο παράλληλες ατομικές εκθέσεις με θέματα από την Ύδρα. Την εκδήλωση, μας έκανε την τιμή να εγκαινιάσει ο Μητροπολίτης Ύδρας.

Παναγιώτης Τέτσης στην έκθεση, αφού με δική του εισήγηση επιλέχτηκαν οι δύο ατομικές.

Λίγο πρωτόγνωρα όλα, κι είμασταν λίγο μαζεμένοι και οι δύο, σαν νεοσύλλεκτοι.
Η συγκέντρωση των έργων για την συγκεκριμένη έκθεση θα πρέπει να διήρκεσε γύρω στους 7-8 μήνες. Θυμάμαι πάντα με πόση χαρά κάναμε τις προετοιμασίες. Την πίστη και τον ενθουσιασμό στην ιδέα της έκθεσης. Την αστείρευτη ενέργεια να τα ετοιμάσουμε όλα όσο πιο καλά γινόταν. Αφίσες, προσκλήσεις με το ταχυδρομείο, τα πλαίσια των έργων, τις φωτογραφίσεις, όλα καμωμένα με την μεγαλύτερη προσοχή και την καλύτερη διάθεση.
Πουλήσαμε από 5-6 έργα καθένας, αυτό καλό ήταν, το επέτρεπε βέβαια και η τότε οικονομική κατάσταση. Τα έργα μας ήταν νεανικά και «αθώα», φρέσκα και ειλικρινή. Και υπήρχε μεγάλη διάθεση για δημιουργία …

Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να δώσω συμβουλή σε νέους ζωγράφους, οι νέοι σήμερα βλέπω είναι πολύ πιο αποφασισμένοι ευτυχώς, έχει διαφοροποιηθεί το παγκόσμιο σκηνικό του εικαστικού χώρου έχουν διαφορετικές προσλαμβάνουσες κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, σε σχέση την εποχή όπου στα δικά μας εργαστήρια υπήρχε σχεδόν μόνο η ζωγραφική του τελάρου.
Νομίζω ότι καθένας πρέπει να δημιουργεί τις δικές του συνθήκες εξέλιξης. Βέβαια εκτιμώ ότι η συνεχής απασχόληση, έρευνα, σκέψη και παρατήρηση είναι οι ιδανικοί σύμμαχοι στην πορεία των καλλιτεχνών.

Eιρήνη Κανά

Τώρα, συνεχίζω ακόμα να διατηρώ τον ενθουσιασμό μου για τη διοργάνωση μιας έκθεσης, αλλά με μία μικρή επιφύλαξη πάντα, σκεπτόμενη όλη τη διαδικασία της μεταφοράς των έργων, του στησίματος της έκθεσης, την ανασφάλεια σχετικά με το εμπορικό μέρος κλπ. Λίγο πολύ, βέβαια ξέρω τι πρόκειται ν’ αντιμετωπίσω.
Η ζωγραφική μου σήμερα θα έλεγα ότι έχει εντελώς διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά βέβαια καμωμένη από το ίδιο χέρι, που σημαίνει ότι κάτι στο χρώμα, κάτι στις φόρμες ή στην τεχνική ίσως, θυμίζει τη νέα ζωγράφο όπου προσπαθούσε να μάθει να ζωγραφίζει…

Ειρήνη Κανά -Κόκκινο 50χ70 λάδι σε καμβά – 2015

Γιάννης Καστρίτσης: Η τέχνη είναι ένας δρόμος
μεγάλων αποστάσεων

Η πρώτη μου ατομική έκθεση ήταν στο «Χώρο Τέχνης Χ» στα Εξάρχεια, Ζωσιμάδων 3. Πρόκειται για έναν εκθεσιακό χώρο πρώην καφέ «Το τρίτο μάτι» που το είχε ο Βασίλης Αρβανίτης. Το καφέ αυτό ήταν γνωστό καλλιτεχνικό στέκι εκείνη την εποχή και ο ιδιοκτήτης του αποφάσισε κάποια στιγμή να το κάνει γκαλερί. Το εγχείρημα κράτησε περίπου δύο χρόνια και μετά έκλεισε. Βρέθηκα σε αυτό το χώρο ύστερα από την γνωριμία με το Βασίλη μέσω του Πάνου Χαραλάμπους.

Ο Γιάννης Καστρίτσης με τον ιδιοκτήτη του «Χώρου Τέχνης Χ», Βασίλη Αρβανίτη

Στην πρώτη μου έκθεση στο τέλος του 1995 παρουσίασα έργα που έκανα αφού γύρισα από μεταπτυχιακές σπουδές στη Νέα Υόρκη. Ήταν ένα όγκος δουλειάς τριών χρόνων κυρίως μεγάλων διαστάσεων. Σε αφηγηματικό επίπεδο ήταν μια απόπειρα σχολιασμού της βυζαντινής παράδοσης ενσωματώνοντας στοιχεία από την σύγχρονη ζωγραφική. Τα τρία μεγάλα έργα της έκθεσης ήταν δυο εκδοχές της «Φιλοξενίας του Αβραάμ» και της «Αμπέλου».
Πρέπει να πω ότι και τότε όπως και τώρα, να βρει κανείς χώρο να εκθέσει τη δουλειά του ήταν δύσκολο. Τόσο τα μεγάλα μεγέθη που δούλευα αλλά και η θεματολογία μου καθιστούσαν δύσκολη την είσοδό μου στις γκαλερί. Ενώ αναγνώριζαν ότι πρόκειται για καλή ζωγραφική υπήρχε δυσκολία στην παρουσίασή της. Έτσι ο εναλλακτικός αυτός Χώρος Τέχνης “Χ” ήταν για μένα ένας χώρος φιλικός και πολύ καλό ξεκίνημα.

Η Άμπελος – λάδι σε μουσαμά 230 Χ 300 εκ.

Η έκθεση πήγε καλά, ακούστηκε στους συναδέλφους και σχολιάστηκε θετικά. Μάλιστα υπήρξαν και κάποιες μικρές πωλήσεις!
Πιστεύω ότι η τωρινή δουλειά μου έχει πολλά στοιχεία από εκείνη την περίοδο. Απλά τώρα έχουν εκλείψει τα πιο άμεσα συμβολικά στοιχεία που έβαζα τότε. Η γραφή μου απελευθερώθηκε περισσότερο, έγινε πιο άμεση και θεματογραφικά η φύση αποτελεί πλέον τη βασική πηγή του έργου μου.

Η φιλοξενία του Αβραάμ, 225 Χ 300 εκ.1995

Αυτό που θα συμβούλευα όσους ξεκινούν τώρα την καλλιτεχνική τους πορεία είναι ότι θα πρέπει να στηρίζονται κυρίως στο έργο τους. Είναι η μόνη σταθερή διαχρονική αξία. Η τέχνη είναι ένας δρόμος μεγάλων αποστάσεων που δεν έχει τέλος. Κερδίζει όποιος εργάζεται σταθερά και μεθοδικά σε βάθος χρόνου. Το όποιο προσωπικό ύφος κατακτάτε αργά και ύστερα από πολλή δουλειά. Επιπλέον να είναι τολμηροί, με ριζοσπαστική διάθεση και χωρίς εκπτώσεις στις ιδέες τους.

«Χώρο Τέχνης Χ»

Ο αδιάφανος χασάπης , λάδι σε μουσαμά 220 Χ 300 εκ 2010

Γιάννης Καστρίτσης. Ο συμβολισμός πεντακάθαρος

Ηλίας Χαρίσης: «Τι θέλει να μας πει
αυτός ο μαλλιάς;»

Η πρώτη μου ατομική έκθεση πραγματοποιήθηκε στη γκαλερί «Δεσμός» η οποία τότε ήταν η κορυφαία avant garde γκαλερί στην Αθήνα. Ήταν δημιούργημα του Μάνου Παυλίδη και της Έπης, οι οποίοι είχαν για σύμβουλο τον Άγγλο τεχνοκριτικό και ιστορικό τέχνης Marc Spencer! Παρουσίαζαν πολύ ενδιαφέρουσες εκθέσεις από τις οποίες είχα παρακολουθήσει αρκετές λόγω και της συνεργασίας τους με τον Ιόλα. Η έκθεση άρχισε Ιανουάριο και ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 1983.

Ηλίας Χαρίσης, 1983

Ο Μάνος Παυλίδης και η Έπη στην πρώτη συνάντηση μας, η οποία πραγματοποιήθηκε στους χώρους της Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας όπου εξέθετα μια σειρά έργων, μού προτείναν να εκθέσω στη γκαλερί τους! Μάλιστα όταν είδαν τις σειρές των έργων μου με τους Punk ενθουσιάστηκαν και θεώρησαν πως έπρεπε να γίνει η έκθεση μόνο με αυτά τα έργα!
Ο Μάνος ο οποίος ήταν πολύ γνωστός σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων μεγάλων βιομηχανικών συγκροτημάτων και εκδότης των περιοδικών «Δημοσιότης» και «Αεροπορικά Νέα» μου εξήγησε γιατί θα έπρεπε να γίνει πρώτα η παρουσίαση των έργων σε κλειστό κύκλο με συγκεκριμένους καλεσμένους και μετά τα εγκαίνια της έκθεσης.

Ηλίας Χαρίσης PUNK, «Δεσμός» 1983

Τα συγκεκριμένα έργα κατάφεραν να προκαλέσουν αρκετά την κοινή γνώμη και αυτό με κολάκευε και ταυτόχρονα με εξαγρίωνε. Είχε μεν πολύ ενδιαφέρον Ο τρόπος ζωγραφικής διατύπωσης είχε ενδιαφέρον καθώς ήταν μακριά από τα συνήθη και ως προς το μέγεθος της χρωματικής κλίμακας αλλά και γιατί χρησιμοποίησα oil sticks και αφίσες κάποιες από τις οποίες είχα φέρει από το Λονδίνο, όπως και των χρωμάτων βιομηχανικών εφαρμογών τυπώματος και μεταξοτυπιών επάνω σε διαφορά υλικά με έντονη κλίμακα αποχρώσεων.
Τα χρώματα βιομηχανικών εφαρμογών προσφέρονταν σε αφθονία στους φοιτητές στο εργαστήριο που παρακολουθούσα τότε, στην ΑΣΚΤ Αθηνών.

Ηλίας Χαρίσης PUNK, «Δεσμός» 1983

Ήταν και αυτό ένας από τους πολλούς λογούς που προκαλούσε αρκετή αντίδραση λόγω της συγκεκριμένης χροιάς τους. Μεγάλη πρόκληση ήταν τα έργα που είχα ζωγραφίσει με αφορμή τις εικόνες των Πανκ από ταξίδια στο Λονδίνο, θέμα για το οποίο έχασα πολύ γρήγορα το ενδιαφέρον για την συνέχεια τους. Ήταν έργα τα οποία υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσαν να ενταχθούν στο συγκεκριμένο κίνημα.
Τα συναισθήματα που βίωνα από την επίδραση των έργων μου στον κόσμο είχαν μια κλίμακα που ξεκινούσε από διθυράμβους έως προσωπικές επιθέσεις!
Η γκαλερί «Δεσμός» είχε μια αντιεμπορική αντίληψη και περισσότερο ενδιαφερόταν για την προβολή της αισθητικής των εκθέσεων. Παρά ταύτα υπήρξε κάποιο ενδιαφέρον αλλά πολύ δύσκολα θα αγοράζονταν έργα αυτής της ζωγραφικής αντίληψης στην Αθήνα του 1983, πέρα από την πρόταση του συλλέκτη Ίωνα Βορρέ την οποία αρνήθηκα ακόμη και όταν ο Μάνος μου έλεγε ότι θα δημιουργηθεί μουσείο Βορρέ.

Ηλίας Χαρίσης, τα χρόνια τα φοιτητικά…

Δεν ξεχνώ μέχρι σήμερα την συμπεριφορά της Έπης όταν αρνήθηκα να πουλήσω έργα μου. Μου πρόσφερε ένα χρηματικό πόσον ως ένδειξη εκτίμησης. Η ανάμνηση του γεγονότος με συγκινεί πάντα και κατά κάποιο τρόπο υπήρξε θαυμάσιος τρόπος ενίσχυσης των ζωγραφικών μου διαδρομών και διατυπώσεων.
Με αφορμή το περιστατικό αυτό θα ήθελα να επισημάνω το πόσο σημαντική υπήρξε η παρουσία της Έπης για το «Δεσμό» και γενικότερα της Σύγχρονης Τέχνης στη Χώρα μας τις δεκαετίας 80 – 90, νομίζω πως ήταν το καλύτερο στήριγμα των καλλιτεχνών!
Η ζωγραφική μου είχε αρχίσει να διαφοροποιείται με την ολοκλήρωση των έργων που εξέθεσα στο «Δεσμό». Στράφηκα σε άλλες ζωγραφικές διατυπώσεις με διαφορετικό ύφος και υλικό, έργα τα οποία είδε πρώτη στο ατελιέ μου η κριτικός τέχνης του Βήματος Έφη Ανδρεάδη και έτσι πρότεινε ως επίτροπος της Ελλάδας τη συμμετοχή μου στην Μπιενάλε Αλεξάνδρειας όπου και βραβεύτηκα.

Ηλίας Χαρίσης PUNK, «Δεσμός» 1983

Στην ερώτηση τι θα συμβούλευα έναν νέο καλλιτέχνη! Θα απαντούσα με τη ρήση του μέγιστου Ροντέν εργασία και πάλι εργασία και τα υπόλοιπα είναι θέμα φίλων συναδέλφων και χρόνου!
Ως προς την αναζήτησή γκαλερί από τους νέους καλλιτέχνες εάν πιστεύουν στη δουλειά τους μπορούν να τη δείξουν παντού, άλλωστε σήμερα οι συνθήκες είναι πολύ πιο ευνοϊκές σε σχέση με την εποχή του ´80.
Αυτό που θυμάμαι μέχρι σήμερα από την έκθεση στο «Δεσμό» είναι η αντίδραση για την έκθεση της Νάτας Μελά αυτής της πολύ ενδιαφέρουσας γλύπτριας, στην έκφραση «τι θέλει να μας πει αυτός ο μαλλιάς;». Θυμάμαι βέβαια και τον καυγά μου με τη Μαρίνα Λαμπράκη καθηγήτρια μου στην ιστορία της τέχνης στην Καλών Τεχνών τον οποίο θεώρησα άνευ νοήματος, αλλά αυτά έχει η απόλυτη νιότη