Η Πεντηκοστή του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου

Η σημαντικότερη ίσως εικονογράφηση της επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος είναι η «Πεντηκοστή» του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Φιλοτεχνήθηκε (1597 – 1600) για την Αγία Τράπεζα στο παρεκκλήσι του ιεροδιδασκαλείου που ίδρυσε η Μαρία της Αραγονίας στη Μαδρίτη (Σήμερα στεγάζει το εθνικό κοινοβούλιο της Ισπανίας). Το «βωμό» περιέβαλλαν επτά Αγιογραφίες του Θεοτοκόπουλου μεταξύ των οποίων και η «Πεντηκοστή». Είχαν ύψος πάνω από τρία μέτρα εκτός από την Ανάσταση και την Πεντηκοστή που ήταν 275×127.
Το έργο απεικονίζει τη στιγμή της επιφοίτησης του Αγίου Πνεύματος με τη μορφή φλόγας,  στην Παναγία και τους Αποστόλους την ημέρα της Πεντηκοστής.

Πεντηκοστή

Ο φαλακρός, γενειοφόρος Απόστολος που κοιτάζει κατάματα το θεατή (δεύτερος από δεξιά στην πάνω σειρά) έχει αναγνωριστεί ως αυτοπροσωπογραφία του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Κάποιοι ιστορικοί τέχνης υποστηρίζουν ότι πιθανόν να είναι πορτρέτο του φίλου του Antonio de Covarrubias, κορυφαίου νομικού στο Τολέδο, καθηγητή στη νομική σχολή της Σαλαμάγκα και μέλος του συμβουλίου της Καστίλης. Πάντως πορτρέτο του Covarrubias της ίδιας χρονιάς (φιλοξενείται στο Λούβρο) τον απεικονίζει με πλούσια κώμη.
Όλες οι ζωγραφιές του Θεοτοκόπουλου αφαιρέθηκαν από το παρεκκλήσι το 1810 όταν καταργήθηκαν τα θρησκευτικά τάγματα. Από τα επτά έργα τα πέντε φυλάσσονται στο Μουσείο Πράδο, ένα στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης στο Βουκουρέστι, ενώ ένα έργο έχει χαθεί. 

Ο χώρος του ημικυκλίου που περιβάλλει την Αγία Τράπεζα ήταν μικρός κι έτσι ο Ελ Γκρέκο έδωσε έμφαση στην κατακόρυφη μορφή, κάτι που επέλεγε στους μικρούς χώρους. Ακτινοβολεί το χώρο με ένα απόκοσμο φως αναδεικνύοντας την αγιότητα των μορφών. Λόγο της συναισθηματικής έντασης που κυριαρχεί το έργο χαρακτηρίστηκε ως μια μορφή πρώιμου εξπρεσιονισμού. Οι φιγούρες συγκροτούν ένα άτυπο μείγμα ανθρώπων που βιώνουν μια συλλογική συναισθηματική εμπειρία, ένα θαυματουργό γεγονός. Από τη γλώσσα του σώματος και τις εκφράσεις μοιάζουν να αντιδρούν μεμονωμένα, όπως ακριβώς ο καθένας τους το εκλαμβάνει και το συναισθάνεται.

Last modified: 19/07/2022