Η Ιωάννα Φωτάκη και «τα παιδιά των άλλων»

Ελένη Γαλάνη

Μουσειολόγος

Με την Ιωάννα Φωτάκη γνωριζόμαστε πολλά χρόνια.
Συναντηθήκαμε προ δεκαπενταετίας σε μία αθηναïκή γκαλερί, όπου τότε εργαζόμουν ως επιμελήτρια.
Απόφοιτη της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, μαθήτρια του Χρόνη Μπότσογλου, η Ιωάννα δεν εκθέτει συχνά, από επιλογή κι επειδή, ως γνήσια δημιουργός, δεν αγαπάει ιδιαίτερα να ασχολείται με θέματα έξω από τη δημιουργία, όπως η προώθηση των έργων και το «μαρκετιγκ».
Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχει επιλέξει να ζει σε ένα απομακρυσμένο χωριό της Πίνδου μακριά από την καλλιτεχνική κίνηση του κέντρου.
Τις λίγες φορές που αποφασίζει, τελικά, να «εκτεθεί», είναι επειδή έχει κάτι ενδιαφέρον να πει – και το κάνει με ειλικρίνεια.
Στα «Παιδιά των άλλων» ασχολείται με ένα θέμα όχι ευχάριστο: την παιδική κακοποίηση.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για «Τα παιδιά των άλλων»;

Η δουλειά μου επηρεάζεται άμεσα από την επικαιρότητα, την αίσθηση της πλασματικής πραγματικότητας που ζούμε και ενός υποκριτικού πολιτισμού, που προσπαθώ να σχολιάσω με καυστική διάθεση.
Ο σεβασμός στη ζωή είναι προϋπόθεση του πολιτισμένου κόσμου και δεν βλέπω τίποτα πολιτισμένο στις εικόνες των παιδιών που πνίγονται στις οθόνες μας, που βιώνουν τον πόλεμο, την πείνα και τον βιασμό της ψυχής τους.

Μας εξηγείς τον τίτλo;

Βάζοντας τα πρόσωπα παιδιών που έχουν υποστεί βία στα σώματα των δικών μας χαρούμενων παιδιών θέλω να τονίσω την σχέση του «δικού» μας, του γνώριμου και καλού, απέναντι στο “άλλο”, το άγνωστο και διαφορετικό. Φαίνεται πως στην σύγχρονη κοινωνία δεν περισσεύει συναίσθημα έξω από τον περιχαρακωμένο “δικό” μας παράδεισο. Η ευαισθησία μας περιορίζεται σε ένα συμπονετικό σχόλιο και μένει εκεί, χωρίς δράση, από ένα απογοητευτικά μεγάλο μέρος της κοινωνίας και φυσικά τα λιγοστά φωτεινά παραδείγματα δεν μπορούν να κερδίσουν αυτή την μάχη.

Στα δεκατρία έργα της ενότητας (όλα λάδι και μολύβια σε καμβά, διαστ. 40Χ30εκ.) έχεις ενσωματώσει παιδικές ζωγραφιές και έχεις εμπνευστεί από φωτογραφίες και άλλα στοιχεία που βρήκες στο ίντερνετ. Μπορείς να μας περιγράψεις πώς εργάστηκες;

Η διαδικασία της προεργασίας και του σχεδίου είναι το πιο σημαντικό και χρονοβόρο κομμάτι της δουλειάς μου.
Συλλέγω φωτογραφίες από εφημερίδες, από το ίντερνετ (φωτογράφων και φωτογραφίες που βγάζω η ίδια), κάνω προσχέδια και δημιουργώ μια σύνθεση. Ύστερα, δίνοντας χρόνο, αρχίζω την αφαίρεση με σκοπό να αποτυπωθεί στο πανί η τελική σύνθεση λιτή χωρίς περιττά στοιχεία.
Στα συγκεκριμένα έργα οι παιδικές ζωγραφιές είναι αντίγραφα από τα παιδικά έργα της Λυδίας Ιωαννίδου (κόρης του άντρα μου), που δέχτηκε να συν-εκτεθεί μαζί μου ως «παιδί των άλλων».
Η ενσωμάτωσή τους στην τελική σύνθεση σκοπό έχει να απαλύνει τον πόνο.

Τα τελευταία χρόνια ζεις μόνιμα σε ένα απομακρυσμένο χωριό στα Τζουμέρκα. Πώς είναι για έναν καλλιτέχνη να ζει μακριά από το κέντρο της τέχνης και των καλλιτεχνικών εξελίξεων;

Ήρθαμε στα Τζουμέρκα με τον άντρα μου πριν έντεκα χρόνια και ασχολούμαστε με την μελισσοκομία. Η ενασχόληση μου με τις μέλισσες εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό δάσκαλο. Οι μέλισσες, η λειτουργία τους ως «μελίσσι» – εργάζονται μεν αυτόνομα αλλά τελικά για το σύνολο, για την κυψέλη-, είναι ένα μάθημα απαραίτητο για την σύγχρονη κοινωνία: η αυτόνομη συντονισμένη δύναμη του συνόλου.
Δεν θα έλεγα ότι ζω μακριά από τις «καλλιτεχνικές εξελίξεις», καθώς έρχομαι συχνά στην Αθήνα (ως τουρίστας πια) και το απολαμβάνω. Στο απομακρυσμένο μου χωριό υπάρχει και ίντερνετ – κανείς δεν γλιτώνει. Άλλωστε όταν ζούσα στην Αθήνα ήμουν τόσο χαρούμενη όσο τα ζώα σε ζωολογικό κήπο.

Τι σκέφτεσαι για τη συνέχεια;

Το σχέδιο, η σύνθεση σε μορφή προσχεδίου και η συλλογή υλικού με ανθρωποκεντρική προσέγγιση είναι μια συνεχής διαδικασία με πολλές κατευθύνσεις. Κάποιες από αυτές θα καταλήξουν στο τελάρο, από ανάγκη να εμφανιστούν όταν θα έχουν κερδίσει την μάχη τους μαζί μου, για την ματαιότητα της έκθεσής τους.

Η έκθεση «Τα παιδιά των άλλων» παρουσιάζεται στην γκαλερί Εικαστικές Αναζητήσεις (Σπευσίππου 21, Κολωνάκι, Αθήνα) μέχρι τις 19 Δεκεμβρίου.
Ta έσοδα από τις πωλήσεις των έργων της έκθεσης, που διατίθενται έναντι 300 ευρώ έκαστο, θα παραχωρηθούν από τη ζωγράφο στο Χατζηκυριάκειο Ίδρυμα Πειραιά.