Να κοιτάξουμε μέσα μας, να προσπεράσουμε το μεταφυσικό ενός απωθητικού και τρομακτικού χάους και να εξερευνήσουμε τις ρίζες της ύπαρξής μας
Η Ευσεβία Μιχαηλίδου γεννήθηκε στην Αθήνα και σπούδασε ζωγραφική στην ΑΣΚΤ (1985-1990) στο εργαστήριο του Δημήτρη Μυταρά με δασκάλα την Ρένα Παπασπύρου. Στη συνέχεια, έκανε σπουδές γλυπτικής στο εργαστήριο του Θεόδωρου Παπαγιάννη (1997-1999). Η Ευσεβία Μιχαηλίδου δουλεύει εξερευνώντας μέσω των φυσικών υλικών τον κόσμο των συμβόλων (αλάτι – κάθαρση, βρύα – εξέλιξη, αναγέννηση, άνθη χαμομηλιού – θεραπεία, ξερά άνθη – θάνατος, βαμβάκι – αθωότητα). Οι φόρμες και εικαστικές ποιότητες των έργων της προέρχονται από εσωτερικές διεργασίες και συναισθηματικούς μηχανισμούς.
Στα έργα της, μορφές δανεισμένες από τη φύση εμφανίζονται συχνά παρόμοιες με απολιθώματα σε σχήμα μήτρας, φωλιάς, κελύφους, σπείρας ή ρίζας ως νύξη για τη διαρκή αναζήτηση ταυτότητας και καταγωγής. Το έργο της επικεντρώνεται στην εξερεύνηση κλασικών αρχετύπων, πρωταρχικών ενστίκτων και υπαρξιακών ανησυχιών (γέννηση, έρωτας, θάνατος, αναγέννηση). Η Μιχαηλίδου επιτρέπει στα ίδια τα υλικά να καθορίσουν το τελικό αποτέλεσμα μέσα από μια αλχημική διαδικασία. Με αφορμή την πρόσφατη ατομική της έκθεση στην γκαλερί Μπαταγιάννη σε επιμέλεια του ιστορικού τέχνης Στρατή Πανταζή, η Ευσεβία Μιχαηλίδου μίλησε στο art22.gr για το σύνολο της δουλειάς της και παρουσιάζει τη νέα σειρά των έργων της.
Η Ευσεβία Μιχαηλίδου είναι από τoυς καλλιτέχνες που μπορεί να συναντήσει κανείς στις εκθέσεις που συμμετέχει ή στις γκαλερί όταν εκθέτουν τη δουλειά τους φίλοι και συνεργάτες, σε μερικές από τις μετρημένες καλλιτεχνικές της εμφανίσεις καθώς επιλέγει να αφιερώσει τον προσωπικό της χρόνο σε στιγμές δημιουργίας και συγκέντρωσης στο εργαστήριό της. Η Μιχαηλίδου ανήκει όμως στους καλλιτέχνες μιας άλλης γενιάς που σίγουρα δεν θα ήθελε κανείς να χάσει την ευκαιρία να συνομιλήσει μαζί της και να γνωρίσει περισσότερα για την ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία της και τον τρόπο με τον οποίο αφουγκράζεται και ερμηνεύει τις ποιότητες των φυσικών υλικών. Το εργαστήριό της αποτελεί πάντα ένα φιλόξενο καταφύγιο τέχνης, ένας χώρος ουσιαστικών συναντήσεων και επικοινωνίας.
Η τέχνη για εμένα είναι ένας τρόπος σκέψης. Τα σύμβολα και οι ερμηνείες θεωρώ ότι είναι υποκειμενικά.
Η ίδια έχει επιλέξει να απέχει από το διαδίκτυο και τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες παρότι αναγνωρίζει ότι η τεχνολογία αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για τους καλλιτέχνες. Σε μια εποχή όπου εκατοντάδες έργα τέχνης περνούν καθημερινά από τη μικρή οθόνη του κινητού ή του υπολογιστή μας κοιτώντας τις ενημερώσεις μας στις διάφορες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι στιγμές της επίσκεψης στο εργαστήριο της Μιχαηλίδου με γυρνούν σε μια άλλη εποχή, όπου υπήρχε ακόμα η μαγεία του να ανακαλύψεις τα έργα ενός καλλιτέχνη κατ’ ιδίαν, να περιηγηθείς στον προσωπικό του χώρο του και να ανακαλύψεις μαζί με τον καλλιτέχνη παλιά έργα κρυμμένα πίσω από άλλα, να ξεφυλλίσεις καταλόγους από ατομικές και ομαδικές εκθέσεις και να αποχωρήσεις γεμάτος από εικόνες τέχνης και θεωρητικούς προβληματισμούς.
Η εμπειρία γνωριμίας με το έργο της Μιχαηλίδου για τους θεατές γίνεται σχεδόν αποκλειστικά μέσα από την επίσκεψη των εκθέσεων στις οποίες συμμετέχει. «Ο καλλιτέχνης που έχει ανακαλύψει την καλλιτεχνική του ταυτότητα δεν μπορεί να την χάσει» σημειώνει η ίδια. Πράγματι, η Μιχαηλίδου δουλεύει για περισσότερο από τριάντα χρόνια στον εικαστικό χώρο με συνέπεια και μεθοδικότητα, χαρακτηριστικά που δικαιολογούν τη σταθερή της παρουσία σε όλα αυτά τα χρόνια που είναι ενεργή ως καλλιτέχνιδα. Η δουλειά της χωρίς να αναφέρεται άμεσα στη συγκυρία, εκφράζει σύγχρονους προβληματισμούς. Μέσα από το γλυπτό «Συνεύρεση» που βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της γκαλερί, η Μιχαηλίδου αφήνει διακριτικά το αποτύπωμα του βιώματος της μοναξιάς και της απομάκρυνσης των τελευταίων χρόνων της επιδημίας. Από την άλλη, στα επιτοίχια έργα της, η επανάληψη του μοτίβου της σπείρας αναδεικνύει την ανάγκη για μια ενδοσκοπική αναζήτηση και ανακάλυψη του εσωτερικού μας εαυτού. Παρά την αρχική εντύπωση της μορφής ενός χαοτικού λαβυρίνθου που αποτυπώνεται στις αέναες κυκλικές στροφές της σπείρας, η Μιχαηλίδου, μας καλεί να αποδεχτούμε συμβολικά την πρόκληση, να κοιτάξουμε μέσα μας, να προσπεράσουμε το μεταφυσικό ενός απωθητικού και τρομακτικού χάους και να εξερευνήσουμε τις ρίζες της ύπαρξής μας.
Καθώς το έργο δημιουργείται, τα διάφορα στάδια εργασίας πάνω στην ύλη αποτυπώνονται στο υλικό και λειτουργούν σαν σημάδια της ταυτότητάς του. Φτιαγμένες κυρίως από χαρτόνια και χαρτί, οι σπείρες της Μιχαηλίδου διατηρούν την εύθραυση και ευαίσθητη φύση τους θυμίζοντάς μας ότι η διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσουμε προς την γνώση του εαυτού μας απαιτεί σεβασμό και πνευματικότητα. Υπό το πρίσμα μιας μεταφυσικής διάστασης, οι σπείρες της Μιχαηλίδου εκφράζουν το πέρασμα στο άχρονο ή όπως ορίζει με ποιητικό τρόπο και ο τίτλος της ατομικής της έκθεσης στον «άχρονο χρόνο».
-
Η δουλειά σας τα τελευταία χρόνια έχει ως αντικείμενο τα φυσικά και οργανικά υλικά (χαμομήλι, τριαντάφυλλα, αλάτι, βαμβάκι, χώμα). Πότε στραφήκατε στη χρήση αυτών των υλικών για πρώτη φορά;
Μου αρέσει να παρατηρώ τη φύση. Οι καρποί, ως προς το σχήμα τους, παραπέμπουν στη μήτρα, στη γέννα και κατ’ επέκταση στη δημιουργία. Ήταν από τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκα στην πρώτη μου ατομική έκθεση. Βέβαια ο καρπός, η φύση, είναι το πρόσχημα, αλλά η αιτία είναι η εσωτερική φύση, οπότε μεταφερόμαστε στην έννοια της αφαίρεσης, σπάμε δηλαδή τη φόρμα του καρπού και μπαίνουμε σε πιο αφαιρετικά σχήματα, όπου αγγίζουμε τα αρχέτυπα. Στη συνέχεια προσπάθησα, να πετύχω στα γλυπτά μου την αίσθηση του απολιθώματος για να μιλήσω ακριβώς για τη φθορά, το θάνατο και τη δημιουργία που επακολουθεί. Έχει ενδιαφέρον το να προσπαθεί κανείς να αποδώσει το αρχέγονο στοιχείο. Πιστεύω ότι αυτό ανάγεται και σε μια εσωτερική διαδικασία δηλαδή στο πώς μπορούμε να φτάσουμε σε πρωταρχικά σημεία του εαυτού μας, σε μια σιωπηλή επίγνωση ώστε να καταφέρουμε να κάνουμε μια ανάγνωση του κόσμου σε βάθος. Κάθε έργο γεννιέται μια συγκεκριμένη στιγμή και από συγκεκριμένα βιώματα.
Η ιδέα του χρόνου ενυπάρχει στη δουλειά μου και μέσα από τα υλικά που επιλέγω. Τα άνθη, το αλάτι, το ξύλο, το βαμβάκι είναι μερικά από αυτά που διατηρούν τις πλαστικές τους ποιότητες μέσα στο χρόνο.
Προσωπικά θαυμάζω τα έργα των πρωτόγονων λαών καθώς και εκείνα των μικρών παιδιών. Όσο απλά μπορεί να φαίνονται σε μια πρώτη ανάγνωση, σε μια δεύτερη κανείς μπορεί να αντιληφθεί πόσο μεγάλο τελικά βάθος μπορεί να έχουν. Η τέχνη για εμένα είναι ένας τρόπος σκέψης. Τα σύμβολα και οι ερμηνείες θεωρώ ότι είναι υποκειμενικά. Τα λόγια καμιά φορά, περιορίζουν τις βασικές έννοιες που θέλει να εκφράσει ο καλλιτέχνης. Και εδώ είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος των θεωρητικών της τέχνης, αλλά όχι αυτών που έχουμε συνηθίσει ως τώρα, αλλά των θεωρητικών που είναι και οι ίδιοι καλλιτέχνες στη ζωή τους, στην ψυχή τους και μπορούμε να έχουμε μια βαθιά ψυχική επαφή για να δουλέψουμε μαζί αυτό το κοινό όραμα που έχουμε.
-
Παρατηρώντας σας στο εργαστήριο κατά τη δημιουργία των έργων, θα έλεγε κανείς πως οι μέθοδοί σας θα μπορούσαν να θεωρηθούν ότι οδηγούν σε σχεδόν μια τελετουργία με πρωτόγονες χειρονομίες και εκφράζουν μια διάθεση για ενδοσκόπηση και πνευματικότητα.
Ο στόχος της δημιουργικής διαδικασίας είναι η αυτοσυγκέντρωση. Η τέχνη είναι η τελετουργία επικοινωνίας με το πνεύμα. Κάτι αντίστοιχο συνέβαινε στους αρχαίους πολιτισμούς. Η επικοινωνία του έργου με το θεατή είναι ο συγχρονισμός του σε άλλα επίπεδα αντίληψης. Έχω μελετήσει αρκετά τις ανατολικές θρησκείες. Δεν έχω επηρεαστεί, απλώς έχουν επιβεβαιώσει τις εσωτερικές μου εμπειρίες. Οι διδασκαλίες κατά τη βασική μου παιδεία από την πνευματικότητα της ελληνικής φιλοσοφίας, διαμόρφωσαν επίσης τον τρόπο σκέψης μου. Αν δεν βυθιστούμε στη σιωπή του εαυτού μας δεν θα καταφέρουμε να βρούμε το ποιοι ήμαστε εν τέλει πραγματικά, να βρούμε δηλαδή τον πραγματικό μας εαυτό. Καμιά φορά επιβάλλεται να ζούμε στη σιωπή έστω και για λίγες στιγμές, έτσι ίσως καταφέρουμε να βρούμε την αλήθεια μας. Η δημιουργική διαδικασία στο εργαστήριο είναι μοναχική αλλά λειτουργεί λυτρωτικά και οδηγεί σε πνευματική ανάταση.
-
Τελικά, έχετε καταφέρει να διαμορφώσετε και να διατηρείσετε μέσα στα χρόνια ένα προσωπικό ύφος μέσω της επιλογής των υλικών. Σκεφτήκατε ποτέ να πειραματιστείτε με τελείως διαφορετικά υλικά ή θεωρείται ότι ένας καλλιτέχνης πρέπει να μένει πιστός στην καλλιτεχνική του ταυτότητα;
Ο καλλιτέχνης που έχει ανακαλύψει την καλλιτεχνική του ταυτότητα δεν μπορεί να την χάσει. Γιατί το αποτύπωμα του παραμένει μοναδικό. Ο πειραματισμός με όλα τα υλικά είναι απαραίτητος στην έρευνα της τέχνης. Κατά περιόδους εστιάζω στην εξερεύνηση διαφορετικών υλικών όπως τα αποξηραμένα άνθη, το αλάτι, το χώμα, το ξύλο. Μέσα από τη δημιουργία των έργων αναδεικνύονται οι ποιότητες και οι συμβολικές προεκτάσεις της ύλης. Η διαδικασία γνωριμίας με τα υλικά δεν εξαντλείται σε ένα μόνο έργο αλλά έρχεται σταδιακά και λειτουργεί και για εμένα την ίδια ως μια πρόκληση. Μπορεί το ίδιο υλικό να αναδείξει διαφορετικές καταστάσεις, δεν είναι απαραίτητο ότι ο καλλιτέχνης πρέπει συνεχώς να αναζητάει την πρωτοτυπία σε καινούρια υλικά.
-
Χρησιμοποιείτε όντως συχνά τα αποξηραμένα άνθη. Και όμως, αν παρατηρήσει κανείς τα έργα σας, δεν θυμίζουν εικόνες φθοράς. Ίσως εν τέλει να θέλετε να προτείνετε ένα διαφορετικό βλέμμα αντί αυτού που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε ως φθορά;
Εξαρτάται από το τι ορίζουμε φθορά. Φθορά είναι ένα φαινόμενο. Τα πάντα φθείρονται στη ζωή. Με το πέρασμα του χρόνου βιώνουμε τη φθορά και εμείς οι ίδιοι. Ωστόσο πιστεύω ότι μέσα από αυτή τη φυσική διαδικασία γεννιέται κάτι καινούριο. Είναι ένα νέο ξεκίνημα. Τα λευκά αποξηραμένα τριαντάφυλλα που χρησιμοποιώ σε μια σειρά από επιτοίχια έργα, συμβολίζουν την πνευματική μας υπόσταση και συνδέονται με την αναγέννηση. Δεν θα έλεγα ότι έχει να κάνει απαραίτητα με τη φθορά αλλά με ένα μήνυμα αιωνιότητας. Είναι σημαντικό να υπάρχει ελπίδα και να έχουμε ένα όραμα που θα το στηρίζουμε με μεγάλη δύναμη. Όσον αφορά, τα άνθη από χαμομήλι ή από τσάι που επίσης χρησιμοποιώ πολύ στη δουλειά μου, συνδέονται με την ιδέα της ίασης. Ίαση σωματική όταν τα καταναλώνουμε, όταν τα γευόμαστε, ίαση στη ψυχή του θεατή θέλω να ελπίζω όταν θα έρθει σε επαφή με τα έργα και θα επιχειρήσει να τα προσεγγίσει.
-
Παρατηρούμε πως τα παπούτσια είναι ένα στοιχείο – μοτίβο που εμφανίζεται στη δουλειά σας κατά περιόδους, ίσως θα λέγαμε ένα αγαπημένο σας θέμα.
Τα παπούτσια για εμένα συμβολίζουν την προσωρινή διαδρομή στη ζωή, μια αλήθεια που δυστυχώς δεν την αντιλαμβανόμαστε. Το έργο με τα παπούτσια το οποίο το έχω δουλέψει με υλικά όπως είναι το χώμα, έχει ιδιαίτερη σημασία για εμένα. Πρόκειται για αληθινά παπούτσια, και μάλιστα τα αγαπημένα μου για μια περίοδο της ζωής μου. Τα έχω συνδέσει με αναμνήσεις και συναισθήματα. Ακόμα και όταν ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους, τον κύκλο της δικής τους ζωής ως αντικείμενα, θέλησα να τους δώσω μια συνέχεια. Ήθελα να δείξω τη γήινη διάσταση και τη σχέση με το χρόνο.
-
Ο τίτλος της νέας σας ατομικής σας έκθεσης χαρακτηρίζεται από μια ποιητική αντίθεση «Χρόνος Άχρονο». Πώς ακριβώς αντιλαμβάνεστε αυτό τον «άχρονο χρόνο»; Ο καλλιτέχνης είναι σε θέση να διεισδύσει μέσα στο άχρονο;
Ο χρόνος είναι η επίγνωση του συνειδητού στην καθημερινότητα. Μια σταγόνα στον ωκεανό που είναι το άχρονο. Ο καλλιτέχνης διεισδύει μέσα στο άχρονο δηλαδή σε άλλα πεδία αντίληψης. Η δύναμη της καλλιτεχνικής εμπειρίας εμπεριέχεται σε αυτή τη δυνατότητα που δίνεται μέσω των έργω τέχνης τόσο στον καλλιτέχνη όσο και στο θεατή να υπερβούν τα χρονικά όρια και να βιώσουν το άχρονο. Αυτή η υπέρβαση του τόπου και του χρόνου είναι εφικτή χάρη στην τέχνη και λειτουργεί λυτρωτικά. Η τρέχουσα έκθεση περιλαμβάνει έργα που αναφέρονται στην ένωση, την πνευματικότητα, την ανάγκη για επικοινωνία με τον εσωτερικό εαυτό μας και την καθάρση. Επιλέγω να ασχοληθώ μέσα από συμβολικές φόρμες και υλικές ποιότητες με θέματα – έννοιες με καθολικό χαρακτήρα που δεν περιορίζονται σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο όπως ο έρωτας, η εξαγνύαση, η λύτρωση, η ίαση, το αρχέγονο κάλλος και ένστικτο.
Η σπείρα είναι το σύμβολο του χρόνου και η εναρμόνιση του με το σύμπαν το συλλογικό πνεύμα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και το γλυπτό «Συνεύρεση» που βρίσκεται στο κέντρο της αίθουσας τέχνης. Πρόκειται για δύο φόρμες που αγκαλιάζονται μεταξύ τους και ταυτόχρονα ατενίζουν προς τα πάνω θέλοντας να αποδώσουν φόρο τιμής στην αξία κάθε μορφής σχέσης και επαφής. Κατασκευαστικά είναι δύο γλυπτά, ντυμένα από χαρτοταινία, χειροποίητα χαρτιά και ακρυλικά που μοιάζουν να γίνονται ένα χάρη στο σύρμα που τα συνδέει. Η ιδέα του χρόνου ενυπάρχει στη δουλειά μου και μέσα από τα υλικά που επιλέγω. Τα άνθη, το αλάτι, το ξύλο, το βαμβάκι είναι μερικά από αυτά που διατηρούν τις πλαστικές τους ποιότητες μέσα στο χρόνο. Σ’ ένα συμβολικό επίπεδο η επιλογή τους έχει επίσης μια άλλη σημασία, τονίζουν την διαχρονική αξία της φύσης έναντι της παροδικότητας όλων όσων μας περιβάλλουν σήμερα και της αϋλότητας του τεχνολογικού κόσμου.
-
Στη νέα σειρά έργων που παρουσιάζετε, επανέρχεστε στη ζωγραφική σας εμπειρία (ακρυλικά χρώματα και μελάνια) και στο σχέδιο, γεγονός που εκφράζεται και από την επιλογή να συμπεριλάβετε περισσότερα επιτοίχια απ’ ότι γλυπτά έργα. Το χαρτί (χαρτόνι, χαρτοταινία), ο πηλός, ο στόκος και τα ακρυλικά αντικαθιστούν εν μέρει τα φυσικά και οργανικά υλικά και δημιουργούν την ψευδαίσθηση της φυσικότητας.
Ξεκίνησα τις σπουδές μου στο εργαστήριο ζωγραφικής του Δημήτρη Μυταρά. Εκεί είχα την τύχη να έχω δασκάλα την Ρένα Παπασπύρου η οποία με καθοδήγησε καθοριστικά στα πρώτα μου βήματα και στην εξέλιξη της καλλιτεχνικής μου ταυτότητας και γλώσσας. Με ενδιέφερε από τότε η μελέτη της φύσης και η εξερεύνηση του εσωτερικού μας κόσμου. Πιστεύω ότι το μέσα και το έξω συνεργάζονται, έχουν αλληλεπιδράσεις και αυτό είναι δημιουργία. Τα γλυπτά, οι εγκαταστάσεις, εμπεριέχουν τη δομή, την οργάνωση του σχεδίου καθώς και τη μορφοπλαστικότητα της ζωγραφικής. Δεν πιστεύω ότι απομακρύνθηκα ποτέ από τη ζωγραφική μου εμπειρία. Αντίθετα, θεωρώ ότι μέσα από τα έργα μου που λειτουργούν ως εγκαταστάσεις στο χώρο ενώνεται η ζωγραφική με τη γλυπτική. Η επαφή μου με την φύση με ωθούσε από πολύ νωρίς να συλλέγω τα υλικά της και να δημιουργώ τις δικές μου φόρμες. Στην καινούργια ενότητα της δουλειάς μου η πρόκληση ήταν να αποδώσω εγώ η ίδια την αίσθηση των φυσικών οργανικών υλικών μέσα από τη διαδικασία μετασχηματισμού του χαρτιού, της χαρτοταινίας και του πηλού ώστε να παραπέμπουν σε κερί, ξύλο κ.ο.κ. Με ενδιαφέρει ιδιαίτερα να αποδώσω την άμεση επαφή μου με την ύλη χρησιμοποιώντας όλες τις αισθήσεις και μέσω της χειρονομίας να καταγράψω το αποτύπωμα της συγκεκριμένης χρονικής στιγμής.
-
Η σπείρα κυριαρχεί στα νέα σας έργα ως κοσμικό και μυητικό σύμβολο. Στις ιθαγενείς παραδόσεις, η σπείρα ήταν το σύμβολο της ενεργειακής προέλευσης, της αρχικής μητέρας. Χρονολογείται από μια εποχή που οι άνθρωποι ήταν περισσότερο συνδεδεμένοι με τη γη, με σπείρες και φυσικούς κύκλους. Ποιος ο ρόλος της στα δικά σας έργα;
Μέσα από τη δουλειά μου προσπαθώ να επιστρέψω στη φύση, να την παρατηρήσω, να εξερευνήσω την υλικότητά της. Ως άνθρωποι αποτελούμε μέρος της. Η πνευματικότητα των φυσικών υλικών μεταφράζεται μέσα από τους συμβολισμούς με τους οποίους έχουν συνδεθεί στην πάροδο των χρόνων. Το αρχέγονο, οι ρίζες μας στο χρόνο, είναι στο κέντρο των προβληματισμών των περισσότερων έργων μου. Η σπείρα είναι το σύμβολο του χρόνου και η εναρμόνιση του με το σύμπαν το συλλογικό πνεύμα. Σαν φόρμα εμφανίζεται παντού στη φύση, από τα κοχύλια μέχρι και τους γαλαξίες. Άλλες φορές μοιάζει με ιστό, λαβύρινθο ή μήτρα. Ο διάλογος με το σύμβολο της σπείρας μου δίνει το απαραίτητο υλικό για να εξερευνήσω και τη σχέση μου με το στοιχείο του χρόνου στο οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως.
Last modified: 20/03/2024