Πιστεύει σε μια κοινή πορεία επιστήμης και τέχνης. Ζωγραφίζοντας προσπαθεί να αποτυπώσει εικόνες που ίσως υπάρχουν κρυμμένες εκεί που επιστήμη ψάχνει απαντήσεις για μεγάλα ερωτήματα της εποχής μας. Κυρίως σε νόμους και σταθερές που καθορίζουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του κόσμου που μας περιβάλλει. Δεν είναι τυχαίο ότι η Εοζέν Αγκοπιάν σε κάποια έργα της προσπαθεί να κατανοήσει και να αποδώσει κάτι από το ολογραφικό σύστημα που πιθανόν να κρύβει το μεγάλο αρχείο της ζωής. Στο εργαστήριό της –συμβαίνει σε κάθε εργαστήριο άλλωστε- έρχεσαι αντιμέτωπος με όλη την πορεία της. Από τα χρόνια της Αμερικής όπου σπούδασε και έζησε για μεγάλο διάστημα, μέχρι τη νέα ατομική της έκθεση Traverse στη Γκαλερί Eleftheria Tseliou. Βλέπεις αντιθέσεις και ίσως αντιφάσεις στο έργο της. Από τις καλειδοσκοπικές εικόνες, στις ζωγραφιές με κλωστές και πανιά. Όμως σε όλα τα έργα την απασχολεί ο χρόνος. Είτε καταπιάνεται με το απώτατο σύμπαν είτε χρησιμοποιώντας τις κλωστές που ούτως ή άλλως τις θεωρεί συμβολικά σαν ένα ενωτικό στοιχείο σε κάθε έκφανση του κόσμου τούτου.
Σε ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς σου, όπως στην προτελευταία έκθεση σου «Double Space», διαπραγματεύεσαι μια εικαστική εκδοχή του διαστήματος, αναρωτήθηκα μήπως τελικά οι μόνοι που μπορούν να «δουν» το τερματικό σημείο του σύμπαντος είναι οι καλλιτέχνες και όχι οι επιστήμονες…
Μ’ ενδιαφέρει η φυσική αλλά δεν μπορώ να εμβαθύνω όσο ένας φυσικός. Όμως μπορώ να κατανοήσω ορισμένα στοιχεία στη διαδικασία της φυσικής. Άλλωστε ακόμη δεν έχουμε φθάσει σε κάποιο τέρμα. Υπάρχουν νόμοι στη φυσική, κάποιες παγκόσμιες σταθερές, που τις αγνοούν και οι επιστήμονες. Γι αυτό και ερευνούν. Σίγουρα όλα είναι πιο πολυδιάστατα από αυτά που ήδη γνωρίζουμε. Νομίζω ότι κάποια στιγμή θα αποκαλυφθούν και θα διατυπωθούν νόμοι που νιώθεις ότι υπάρχουν, το διαισθανόμαστε. Μπορείς να έχεις μια εικόνα του χώρου, αλλά δεν μπορείς να την εξηγήσεις. Κάποια στιγμή φθάνεις κάπου. Δεν θεωρώ ότι κάνω μια ζωγραφική απλά με πινελιές. Κατά την άποψή μου υπάρχει εικόνα. Μια εικόνα που δεν την έχω τοποθετήσει που βρίσκεται. Πιστεύω όμως ότι η επιστήμη και η τέχνη έχουν μεγάλη σχέση.
-Λες να είναι μια εικόνα φτιαγμένη από το χέρι του Θεού;
Ίσως γιατί η ζωγραφική και η τέχνη γενικότερα δουλεύουν σε πιο λεπτές σχέσεις πραγμάτων. Υπάρχει μια πραγματικότητα. Η οποία βέβαια μπορεί να μεταλλαχθεί κάποτε. Και βέβαια υπάρχουν πράγματα που δεν καταλαβαίνουμε καν, από τα φυσικά συμβάντα μέχρι το πιο δυνατό που είναι ο θάνατος και η ζωή. Για μένα η ζωγραφική δεν είναι αποτύπωση αυτών που βλέπουμε μόνο, είναι μια αποτύπωση αυτού που διαισθανόμαστε.
-Στη ζωγραφική σου αυτό είναι εμφανές
Είναι διαισθητική, θα έλεγα, η ζωγραφική μου. Γι αυτό υποστηρίζω ότι είμαι καλλιτέχνιδα του εργαστηρίου, δηλαδή δεν έχω εκ των προτέρων καμιά εικόνα και έρχομαι και την κάνω . Έρχομαι καθημερινά στο εργαστήριο και δουλεύω αυτό που συμβαίνει. Kουβαλώ τις έννοιες και τα ερωτήματα που με απασχολούν. Για μένα η επιφάνεια του καμβά δεν είναι μόνο ο Χώρος της εγγραφής χρωμάτων, σχημάτων, συνειρμών. Είναι πρωτίστως ο Πόρος, το άνοιγμα σε ένα πυκνό, ρευστό, μεταβαλλόμενο Σύμπαν. Συμβαίνει κάτι κι εγώ εξελίσσομαι και το εξελίσσω την ίδια στιγμή. Και η καθημερινότητα μου είναι έτσι αν και είμαι και πρακτικό άτομο. Μου έχουν πει π.χ ότι μερικές ζωγραφικές μου είναι σαν να τις βλέπεις μέσα από καλειδοσκόπιο. Ή να είναι μια ολογραφία. Πάντως εμένα πρώτα μου βγαίνει η ζωγραφική και μετά το σκέπτομαι. Δεν είναι ότι προϋπάρχει αυτή η εικόνα. Μου βγαίνει αυτό το ολογραφικό και το πιστεύω.
– Μια και αναφερθήκαμε στην ολογραφία. Σύμφωνα με την Ολογραφική Αρχή, όπως τη θεμελιώνει ο Leonard Susskind, «τα πάντα μέσα σε ένα χώρο μπορούν να περιγραφούν με τη βοήθεια bits, δηλαδή στοιχείων πληροφορίας τοποθετημένων σε μια επιφάνεια που περικλείει το συγκεκριμένο χώρο». Ποιες πληροφορίες που είναι καταγραμμένες στο ολογραφικό σύμπαν πιστεύεις ότι θα κυριαρχήσουν ή θα είναι πιο σημαντικές όταν αποκωδικοποιήσουμε όλο αυτό το υλικό. Γιατί υπάρχουν και άνθρωποι που πιστεύουν ότι είναι το κέντρο του σύμπαντος.
Ναι υπάρχουν και άνθρωποι που νομίζουν έτσι…Στη γήινη πραγματικότητα και γενικότερα στο σύμπαν όλα μεταλλάσσονται, αλλά μένει ο σπόρος των πραγμάτων. Είχα πάρει ένα μάθημα Γεωλογίας και ήταν αποκαλυπτικό πώς τα πράγματα εξελίσσονταν από τον πρωταρχικό σπόρο σε διάφορες μορφές. Δεν μπορώ να πω τι θα είναι, αλλά πιστεύω ότι θα εμπεριέχει το σπόρο από μια μεγάλη ποικιλία πραγμάτων. Τον αρχέγονο σπόρο.
-Ο άνθρωπος είναι εγωιστής. Πιστεύει ότι κάτι δικό του μένει γραμμένο δυνατά.
Ξεχνάμε ότι η ζωή έχει μια αρχή και ένα τέλος. Νομίζουμε ότι είναι πολύ σημαντικό το «εγώ» μας, η παρουσία μας. Μέσα στο σύμπαν είμαστε αυτό που είμαστε. Ίσως το έχουμε ανάγκη να υπάρξουμε. Αν είχαμε μια εικόνα του τι πραγματικά είμαστε, αυτό για κάποιους θα σήμαινε μια απεριόριστη ελευθερία αλλά και κάποιοι άλλοι θα ήταν πολύ δύσκολο να το δεχτούν.
-Πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι καλλιτέχνες έχουν ένα αναπτυγμένο «εγώ»
Ναι… Ξέρεις όμως όταν βάζεις τα έργα σου σε μια έκθεση, όταν τα «εκθέτεις» στον κόσμο, πρέπει να πιστεύεις ότι σημαίνουν κάτι. Τουλάχιστον ως αυτό το σημείο δικαιολογείται αυτό που λες. Πιστεύω ότι τουλάχιστον πρέπει να αισθάνεσαι ότι μπορείς να δείξεις αυτά τα πράγματα που έχεις φτιάξει. Νομίζω όμως ότι προέχει η έρευνα. Στους περισσότερους καλλιτέχνες μέσα από τα έργα είναι η δικιά τους ιστορία.
-Η διαφορά του εργαστηρίου από την έκθεση είναι άβυσσος. Και η ψυχολογία…
Ό,τι γίνεται πραγματικά, γίνεται στο εργαστήριο. Τώρα το άλλο το έχουμε ανάγκη. Είναι η επικοινωνία της δουλειάς μας. Μερικές φορές έχεις ανάγκη να νιώσεις την ανταπόκριση της δουλειάς σου. Μια δουλειά βέβαια που δεν αμείβεται ιδιαίτερα. Δεν νιώθεις ότι ο άλλος το έχει ανάγκη. Παρόλα αυτά είναι καλό να επικοινωνείς το έργο σου. Αν δεν το μοιράζεσαι, μπορεί να είναι πολύ εσωστρεφές και εγωκεντρικό.
-Ναι αλλά υπάρχουν καλλιτέχνες που αποφασίζουν να μην επικοινωνήσουν καθόλου τη δουλειά τους.
Το σέβομαι. Μπορεί κάποια στιγμή να φθάσεις σε ένα σημείο που να μην σε ενδιαφέρει. Είναι πολύ προσωπικό. Κι εγώ για να πω την αλήθεια δεν καίγομαι τόσο πολύ να δείξω τη δουλειά μου. Μ’ αρέσει δεν λέω, αλλά αυτό το πράγμα με τη διαδικασία της ενημέρωσης, τα τηλεφωνήματα και τα λοιπά μου φέρνει κάποιες αναστολές…
-Όμως όταν βλέπεις σε ένα ξένο τοίχο ένα δικό σου έργο δεν νιώθεις ένα εσωτερικό κραδασμό;
Και βέβαια! Και μόνο που λένε κάποιοι ότι έχουν έργο μου στα σπίτια τους, νιώθω πολύ όμορφα. Ειδικά όταν μου περιγράφουν τί νιώθουν, τί αισθάνονται έχοντας ένα δικό μου έργο. Νιώθεις ότι αυτό που κανείς δεν είναι άσκοπο.
-Μα με εξαίρεση τους συλλέκτες που «στοκάρουν» έργα ή επενδύουν, οι άλλοι άνθρωποι πιστεύω ότι για να τοποθετήσουν το έργο στο σπίτι ή στο γραφείο τους πρώτα θέλουν να το αποδεχθούν συναισθηματικά. Αισθητικά το αποδέχονται ευθύς εξ αρχής , αλλιώς γιατί να το αποκτήσουν; Αλλά μετά θέλουν να το κάνουν «κτήμα» τους.
Αυτό είναι που με συγκινεί, με γεμίζει. Όταν ακούω κάποιον που κατέχει έργο μου να μου λέει ότι με το έργο μου ταξιδεύει, ότι νιώθει αισιόδοξα. Μου αρέσει. Παρόλο που εκείνη τι στιγμή δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί αρέσει ένα συγκεκριμένο έργο μου. Για μένα η ζωγραφική είναι ποίηση. Όταν είσαι εσύ και το έργο. Όταν ανάμεσα μας υπάρχει μόνο η σιωπή. Νιώθεις ότι σου ξετυλίγονται κώδικες, ότι κατανοείς κάτι, ότι αγγίζεσαι από κάτι…Καμιά φορά πιστεύω ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς την τέχνη. Σε όλες της τις μορφές.
-Κάποιες εποχές είχαν περισσότερη ανάγκη από την τέχνη…
Μα τώρα δεν προλαβαίνεις να την δεις. Είμαστε λίγο χαμένοι. Πάντως πιστεύω ότι έχει να κάνει και με το χρόνο. Είναι όλα πάρα πολύ γρήγορα. Και οι εικόνες είναι πάρα πολλές.
-Δεν νομίζω ότι η ταχύτητα μας εμποδίζει να πατήσουμε «pause» αν δούμε κάτι καλό.
Σίγουρα. Όσο κι αν τρέχουν οι εικόνες, μπροστά σου πάντα θα υπάρχουν κάποιες που ξεχωρίζουν.
-Το διαδίκτυο έχει παρέμβει καθοριστικά σε όλη τη διαδικασία της πληροφόρησης, αλλά και αυτής καθαυτής της τέχνης, ως σκέψη, ως δημιουργία.
Τώρα πια είναι πανεύκολο να μάθεις τα πάντα για κάθε καλλιτέχνη. Ο καθένας μπορεί να προβάλει τη δουλειά του ή να κάνει πράγματα μέσα από το διαδίκτυο. Το θέμα παραμένει όμως ότι ο τρίτος πρέπει να σταματήσει να το δει. Άλλωστε υπάρχουν πολλοί δρόμοι για να φτάσεις σε ένα συγκεκριμένο σημείο.
-Όση ώρα συζητάμε βλέπω απέναντι κάποιους πίνακες όπου οι κλωστές παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Είναι μια άποψη που την έχεις αγκαλιάσει εδώ και πολλά χρόνια. Πώς όλες αυτές οι κλωστές και τα πανιά μπορούν να έχουν κάποια σχέση με τις άλλες σου «ανησυχίες» για τη φυσική και το σύμπαν;
Για μένα η κλωστή είναι κάτι πολύ σημαντικό. Εκτός από το γεγονός ότι νομίζω πως συνδεόμαστε με κάτι κλωστούλες παντού. Και συμβολικά η κλωστή ενώνει. Είναι ενωτικό στοιχείο. Κάθε κλωστή για μένα είναι μια φυσική γραμμή. Τις κλωστές και τα πανιά τα βλέπω σε διάφορες διαδικασίες. Με συγκινεί πολύ όταν σκέφτομαι ένα πανί πάνω σε ένα τραύμα. Που το προστατεύει και το βοηθά να επουλωθεί. Είναι πολύ σημαντική η σχέση της κλωστής με το χρόνο. Όταν δουλεύεις νιώθεις στα δάχτυλά σου τον αποτυπωμένο χρόνο.
-Η απελευθέρωση του ανθρώπου από το θείο, τον έντυσε με πανί… Κάποιες στιγμές με τις κλωστές νιώθω ότι ντύνεις ένα έργο.
Ναι, μερικές φορές το πανί με βοηθάει να καλύψω κάποια κομμάτια. Όταν κάποιο σημείο είναι ελεύθερο και το καλύπτω με κλωστή ή πανί, αλλάζει η διαφάνεια και αλλάζει και η αίσθηση. Είναι σαν να υπάρχει ένα πέπλο. Μια ματιέρα φυσική…
-Με τις κλωστές κάποτε υπήρχε αυτό ο φόβος της χειροτεχνίας.
Δεν είχα ποτέ τέτοιου είδους ενδοιασμούς. Από τα φοιτητικά μου χρόνια είχα τη επιλογή να την βάζω στα έργα μου. Όχι τόσο πολύ ιδεολογικά, όσο αισθητικά.
Μου άρεσε το αποτέλεσμα που έβγαινε.
Κάποιος συνάδελφος μου είπε ότι ζωγραφίζω με τις κλωστές.
Η αλήθεια ειναι οτι οι πρακτικές δυνατότητες του υλικού ικανοποιούν την ανάγκη μου για το εύπλαστο.
Μπορώ να το χειριστώ για να δημιουργήσω μάζα, τρισδιάστατες κατασκευές ή να διεισδύσω στον καμβά.
Είναι ένα άλλο υλικό το οποίο χρησιμοποιώ. Δεν είναι δουλειά γύρω από την κλωστή. Είναι ένα άλλο υλικό.
-Έχεις σπουδάσει, έχεις ζήσει πολλά χρόνια στην Αμερική και έχεις κάνει πολλές εκθέσεις εκεί. Και απ’ όσο καταλαβαίνω το μυαλό σου μερικές φορές το έχεις εκεί. Δεν σου έρχονται υποχρεωτικά κάποιες συγκρίσεις με την Ελλάδα;
Στην Αμερική είναι πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα. Υπάρχει μια πληθώρα καλλιτεχνών. Όμως υπάρχουν πιο πολλοί δρόμοι. Έστειλα τη δουλειά μου κάπου, την είδαν επικοινώνησαν μαζί μου συνεργάστηκα με κάποιους συναδέλφους, δείξαμε τη δουλειά μας. Εδώ δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί δρόμοι. Από την άλλη εκεί είναι πολύ πιο σκληρά τα πράγματα. Απλά είναι πιο ανοιχτά. Θα έλεγα ότι υπάρχει μια γενναιοδωρία. Θέλουν να σε δουν να σε αξιολογήσουν. Δεν είναι τόσο προσωπικά. Η δουλειά σου είναι ανεξάρτητη από την προσωπική σου σχέση. Αν η δουλειά σου περάσει ανοίγονται δυνατότητες σε πολλά πράγματα.
-Ανοίγει και το μυαλό σου σε μια χώρα όπου από πλευράς τέχνης παράγονται τα πάντα και βλέπεις τα πάντα
Μόνο που βλέπεις τόσα πράγματα…Έχεις δίκαιο. Ακόμη και στις σχολές. Υπάρχει μεγάλη πρόσβαση στα πράγματα. Παρόλο που όπως είπα είναι σκληρά τα πράγματα για ένα καλλιτέχνη. Εδώ μπορούμε να κινηθούμε, να δείξουμε κάπου τη δουλειά μας. Να έχουμε ένα εργαστήριο. Εκεί είναι και η επιβίωση πιο δύσκολη. Δεν έχεις πολύ χρόνο. Από πλευράς χρόνου εδώ είναι πιο εύκολα. Αλλά επιμένω εκεί υπάρχουν ευκαιρίες. Μπορείς να ελπίζεις σε κάτι πιο πολύ. Πάντως όπως άνοιξαν και ανοίγουν τα πράγματα με το διαδίκτυο και άλλες μορφές επικοινωνίας, δεν έχει πια και πολύ σημασία που μένει κάποιος. Δεν είναι τα σύνορα τόσο δεσμευτικά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΙΜΟΥΡΤΑΣ
Last modified: 27/06/2018