Δημήτρης Σεβαστάκης: Ανήσυχο Βλέμμα

Η έκθεση στην Πινακοθήκη Γρηγοριάδη του Δημήτρη Σεβαστάκη με τίτλο «The uneasy Gaze» είναι αναδρομική, με παλαιά, καλά σπουδαστικά έργα και με άλλα που έχουν ολοκληρωθεί τα εντελώς τελευταία χρόνια. Είναι έργα βιωματικά σε μία πορεία σχεδόν αυτοβιογραφική. Για τον Σεβαστάκη έχουν γραφεί πολλές σελίδες με κριτικά κείμενα, μικρά αποσπάσματα από τα οποία έχουν δημοσιευτεί και στον καλαίσθητο κατάλογο της έκθεσης. Από τις πιο τελευταίες του δημιουργίες εντυπωσιάζουν τα πορτραίτα, αλλά και ο μεγάλος πίνακας με τον τίτλο «Το Έτος 1960» (2009-2014) (1,40Χ1,60 μ.) που είναι και η εικόνα του εξωφύλλου του καταλόγου. Χαρακτηρίζεται από μία εικονογραφία ανήσυχη, σχεδόν απειλητική. Τρείς προσωπογραφίες του ίδιου ανθρώπου και το κεφάλι ενός σκύλου βυθίζονται ή αναδύονται από ένα σκούρο χρώμα με πολλές αποχρώσεις του μπλε, που θυμίζει τα βαθιά νερά του ωκεανού, τη νύχτα. Από τον ίδιο χώρο έχουν φυτρώσει έξι κορμοί δέντρων, χωρίς κλαδιά και φύλλα, ενώ ανάμεσά τους ξεπροβάλλει το κεφάλι ενός ζώου, που θυμίζει άλογο.
Οι εκφράσεις των προσώπων εναλλάσσονται από την αγωνία και την προσμονή, στη θλίψη και την καρτερικότητα. Στον πίνακα εκτός από το μπλε σε όλους τους τόνους υπάρχουν ακόμη το κόκκινο, σε πολύ μικρές ποσότητες αλλά σε καίρια σημεία έκφρασης, όπως και άλλα χρώματα που «χτίζουν» τα πρόσωπα και δημιουργούν το ανάγλυφο των κορμών των δέντρων.  Το έργο αυτό δημιουργεί πολλά ερωτήματα: πρόκειται για μία ανάμνηση αφήγησης- γιατί το έτος 1960 είναι και η ημερομηνία γέννησης του ζωγράφου- που έχει σχέση με τη διαφυγή, τη λιποταξία- αν λάβουμε υπ΄ όψη ένα συγγενικό ως προς την εικονογραφία του έργο της έκθεσης με τον τίτλο «Λιποτάκτες» – ή πρόκειται για έναν εφιάλτη;
Οι μορφές συμβολίζουν φυγάδες που επιχειρούν να αποδράσουν από τη φυλακή της εξορίας, τους κυνηγημένους ανθρώπους μέσα στη θάλασσα κατά τη διάρκεια της νύχτας; Μήπως, όμως  πρόκειται για την ανθρώπινη ύπαρξη και τις μύχιες σκέψεις, για τη βύθιση σε μία θάλασσα συναισθημάτων ή ακόμη και για μία κατάσταση ύπνου, όπου ο άνθρωπος κοιμάται με ανοιχτά τα μάτια βιώνοντας με την αποστασιοποίηση του ονείρου τον εφιάλτη του; Ο συνδυασμός των εικονογραφικών δεδομένων είναι οπωσδήποτε πρωτότυπος, το θέμα όμως θα μπορούσε να ενταχθεί στο πνεύμα του ευρωπαϊκού Ρομαντισμού και του Συμβολισμού του 19^ου αιώνα.
Θα μπορούσε κανείς να το παραβάλλει με έργα όπως ο Εφιάλτης ( η παραλλαγή του 1790-91) του Johann Heinrich Füssli (1741-1825), όπου το κεφάλι ενός λευκού αλόγου εισβάλλει με φόρα από το ανοιχτό παράθυρο στην κρεβατοκάμαρα της κόρης που κοιμάται ή με το Νησί των Νεκρών (1880-1886) του Arnold Böcklin (1827-1901) με τη σιωπηλή υπόμνηση του θανάτου που υποβάλλεται από την απεικόνιση του μικρού νησιού με τα ψηλά δέντρα μέσα στη νύχτα και τη σκούρα μπλε θάλασσα. Μόνο από το γεγονός ότι γεννά τόσα ερωτήματα χωρίς παράλληλα να δίνει απαντήσεις, το έργο αυτό του Δημήτρη Σεβαστάκη μπορεί να τοποθετηθεί σε ένα διαφορετικό, ανώτερο πλαίσιο εκτίμησης.
Η ζωγραφική των πορτραίτων του «κινείται» σε ένα χώρο που είχε οριοθετηθεί από τον Ρέμπραντ τον 17^ο αιώνα. Δεν πρόκειται για ιδεαλιστικούς τύπους ανθρώπων, αλλά για πρόσωπα που ζουν, σκέπτονται, υποφέρουν και γερνούν. Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε μέσα στον 20^ο αιώνα με τους εξπρεσιονιστές, με τα έργα κυρίως του Oskar Kokoschka (1886-1980), όπως φανερώνει η γνωστή προσωπογραφία του Χέρβαρτ Βάλντεν αλλά και αργότερα με την τραγική απεικόνιση του Νιζίνσκυ (1948) του Franz Kline (1910-1962). Μπροστά στην αφαιρετικότητα των δύο τελευταίων έργων τα πορτραίτα του Σεβαστάκη είναι πιο «δουλεμένα», πιο παραστατικά και ολοκληρωμένα, θα έλεγε κανείς. Μεμονωμένες πινελιές που σκιαγραφούν τα γενικά χαρακτηριστικά και τις ρυτίδες έκφρασης, απλώνονται σαν χταπόδι στο πρόσωπο, δημιουργώντας την εκφραστικότητα που είναι συνυφασμένη με διάφορες στιγμές της ζωής. Ξεχωρίζουν το μυστηριώδες Γαιοτρόπαιο, με το κόκκινο που έχει καλύψει το ασπράδι των ματιών, τα πορτραίτα του ψυχίατρου Γεωργιάδη, των καθηγητών του Πολυτεχνείου, Τάση Παπαϊωάννου, Κώστα Μωραϊτη και Σόλωνα Ξενόπουλου, αλλά και αυτό με τον τίτλο Νομική συμβουλή. Όσον αφορά στο τελευταίο, ακόμη και αν δεν υπήρχε ο τίτλος, η κλίση του κεφαλιού, η έκφραση του βλέμματος και το σφιγμένο στόμα  θα μας οδηγούσαν σε παρόμοιο συμπέρασμα, ως προς την ταύτιση του προσώπου.

Το κείμενο αυτό δεν έχει το χαρακτήρα κριτικής ανάλυσης, ούτε πρόκειται για μία απόπειρα «ιστοριογραφίας» που επιχειρεί να νομιμοποιήσει τη ζωγραφική με «ταξινομικούς εκβιασμούς», διώκοντάς την παράλληλα, όπως διατυπώνεται στο εισαγωγικό σημείωμα γραμμένο από τον ίδιο το ζωγράφο. Είναι μία προσπάθεια ερμηνείας ενός έργου μυστηριώδους και εσωστρεφούς, μία άσκηση του ιστορικού της τέχνης να προσεγγίσει ένα χώρο διαφορετικής πνευματικότητας,  πού, ενώ νομίζει ότι με τη μελέτη τον κατέκτησε, εν τούτοις πάντοτε θα του διαφεύγει.

Last modified: 24/12/2017