Γιάννα Ανδρεάδη: Η Αθήνα μέσα από τα παράθυρα

Η καλλιτέχνιδα του ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ μιλά στην

Εύα Κέκου, Ιστορικό Τέχνης

Με τη Γιάννα Ανδρεάδη γνωριστήκαμε σχετικά στην αρχή του πρότζεκτ –στο πλαίσιο παρουσίασης της ομάδας ΑΘΗΝΑ στη Μπιενάλε της Αθήνας, στο χρηματιστήριο της Σωκράτους. Πριν από τρία περίπου χρόνια είχαμε κάνει άλλη μία συνέντευξη. Πρόκειται για ένα οριζόντιο, συμμετοχικό έργο που συσπειρώθηκε γύρω από το όραμα της Ανδρεάδη για προβολή μίας άλλης εικόνας, άλλων εικόνων της Αθήνας- ένα εγχείρημα θέασης και προβολή του προσωπικού μας «καδραρίσματος» στην πόλη. Η οπτικοποίηση της πόλης, η προσωπική μας ματιά ως σύνδεση του εξωτερικού κόσμο με το αστικό τοπίο αναγόμενη σε ένα συλλογικό έργο όπου ο κάθε συμμετέχοντας/καλλιτέχνης εξαίρει το ειδικό, το μεμονωμένο δίνοντας συνολικά μία Θέαση της Αθήνας «ιδανική», όχι απαραίτητα όμως εξιδανικευμένη. Άλλωστε η φωτογραφία ως μέσο ταυτοποιείται με την αμεσότητα και σε ένα βαθμό την αντικειμενικότητα αυτών που προβάλλει .

Εν μέσω μίας χρονικής περιόδου έκτακτης ανάγκης- το ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ επινόησε ένα εύστοχο ψυχογεωγραφικό τρόπο να περιηγηθούμε νοητά σε ένα άλλο επίπεδο στη πόλη της Αθήνας. Ένα επίπεδο που δε χαρακτηρίζεται μόνο από θέματα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά, αλλά περιγράφει το παράθυρο του καθενός από εμάς σε αυτό το τοπίο, δίνοντας μία διαφορετική χαρτογράφηση και αποδίδοντας νέα στίγματα που αφορούν τη ψυχολογία από τη μία στη μία, αλλά και τις καταγραφές της, προβολές της στη πόλη από την άλλη.

Νίκος Σταυρακαντωνάκης, Κυψέλη

Μία αξιόλογη έκθεση που μέσα από την ενθάρρυνση της Γιάννας Ανδρεάδη, προσδίδει αισιοδοξία στο τοπίο και τη δυσοίωνη εποχή μας – διανοίγοντας νέες φωτεινές προοπτικές- μία έκθεση με τη δική της πορεία που ξεκίνησε από ένα όραμα, ταξίδεψε σε διάφορα σημεία της Ευρώπης, φιλοξενήθηκε από διαφορετικούς χώρους, είχε διάφορους σταθμούς …εν αταξίδι εν ολίγοις σε εξέλιξη… όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις πόλεις που δίνουν το πλαίσιο δράσης-ένα πλαίσιο το οποίο ενεργοποιείται από εμάς και τις δικές μας πρωτοβουλίες και διάδραση.

Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη γέννηση της ιδέας του πρότζεκτ ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ, την εξέλιξη και πορεία του με έμφαση στην έκθεση που τρέχει στο Μουσείο Μπενάκη;

Η αρχή είναι το παράθυρο -η θέα από το παράθυρο- είναι ένα θέμα που, σαν ζωγράφος και φωτογράφος, με ενδιαφέρει και απασχολεί εδώ και πολλά χρόνια. Το τοπίο πλαισιωμένο από το παράθυρο φαίνεται σαν «πίνακας ζωγραφικής», και ταυτόχρονα το παράθυρο ορίζει το κάδρο της φωτογραφίας όπως ο φακός της φωτογραφικής μηχανής.
Αυτή η διπλή αναφορά στην ζωγραφική και την φωτογραφία εμπλουτίζεται για μένα με την πρόταση του Alberti, στο βιβλίο του «Περί Ζωγραφικής», (1435) «o πίνακας είναι σαν ένα ανοικτό παράθυρο…» άρα το παράθυρο είναι σαν πίνακας …και με το γεγονός ότι η πρώτη φωτογραφία που έχει διατηρηθεί και γνωρίζουμε, του Niépce, το 1826, είναι η θέα μέσα από το παράθ

Στο μουσείο Μπενάκη, φωτογραφίες Σταυρούλα Μπαλοπούλου, Νίκος Σταυρακαντωνάκης,Ποπη Κονιδάρη, και Θεανώ Μεζοπούλου

υρό του, «Point de vue du Gras».
Το πλαίσιο του παραθύρου λοιπόν, που ορίζει την σύνθεση, και ταυτόχρονα δηλώνει και την σχέση ιδιωτικού και δημόσιου χώρου, είναι η βάση του έργου.
Σε οποιοδήποτε καινούργιο χώρο που επισκέπτομαι πάντα το πρώτο πράγμα που κάνω είναι να δω τη θέα, να δω πως φαίνεται η γειτονιά από αυτό το σημείο, γιατί από κάθε παράθυρο έχουμε καινούργιες προοπτικές, μπορεί να ξέρουμε πολύ καλά την γειτονιά, τον δρόμο, την πλατεία.. όμως από τα παράθυρα των ορόφων φαίνονται όλα διαφορετικά.
Αυτή η αποκλειστική και μοναδική θέα που έχει ο καθένας, η ιδιαίτερη σχέση του με την πόλη είναι ένα άλλο βασικό σημείο του έργου. Όταν φωτογραφίζουμε από ψηλά, οι μετωπικές λήψεις επιτρέπουν να μην έχουμε παραμόρφωση της προοπτικής – οι κάθετοι να μην συγκλίνουν – και να γίνεται έτσι «αρχιτεκτονική» φωτογραφία που αναδεικνύει την κάθε θέα. To 2003 είχα κάνει ένα συμμετοχικό έργο με την ιδέα του παραθύρου, στο πλαίσιο της έκθεσης Voyages d’artistes/Algérie, που επιμελήθηκε ο Jean-Louis Pradel. Είχα δώσει κάμερες μιας χρήσης σε εικαστικούς από το Αλγέρι που είχα συναντήσει, ζητώντας τους να φωτογραφήσουν τη θέα τους μέσα από το παράθυρο και να τις δώσουν σε άλλους να φωτογραφήσουν κλ.π. Μου έστειλαν τις χάρτινες μηχανές αυτές και ήταν συγκινητικό να ανακαλύψω το Αλγέρι μέσα από τα μάτια τους και τα σπίτια τους. Διάλεξα 20 φωτογραφίες για την έκθεση πού έδειχναν το Αλγέρι όπως το ζουν οι κάτοικοι, όπως δεν θα μπορούσα να το δω στη διάρκεια ενός μικρού ταξιδιού, ο τίτλος του έργου ήταν «Και η ζωή συνεχίζεται».

Το 2013 μετά την έκθεση των καλλιτεχνικών μου εκδόσεων και των βιβλίων μου στην Οικία Κατακουζηνού – στο πλαίσιο του Print Fest- μετά από πολύχρονη καλλιτεχνική απουσία από την Ελλάδα (η προτελευταία ήταν το 2004 – το συμμετοχικό έργο «Ο Κόσμος γύρω από την Φλόγα» στο πλαίσιο του ATHINA by ART, επιμέλεια Βάσια Καρκαγιάννη Καραμπελιά) ήθελα να κάνω ένα έργο σε σχέση με την Αθήνα που ξανά ανακάλυπτα μέσα στην κρίση. Ήθελα να προσφέρω, να συνεισφέρω, να είμαι παρούσα, να ξαναγίνω τελικά Αθηναία (παρόλο πού είμαι στο Παρίσι) να κάνω κάτι για την Αθήνα που να έχει νόημα για τους Αθηναίους, να δίνει ενέργεια, να δείχνει και να αναδεικνύει την Αθήνα. Η ιδέα ενός συμμετοχικού έργου με την θέα από τα παράθυρα μου φαινόταν ιδανική, όπως τώρα με τα κοινωνικά δίκτυα, τις ψηφιακές μηχανές, ακόμα και τα τηλέφωνα, είναι πολύ πιο εύκολο για την επικοινωνία και την διάδοση του έργου, και ο καθένας μπορεί να πετύχει μια τέλεια φωτογραφία από το παράθυρό του, όπως έχει όλο τον καιρό, μπορεί να περιμένει το καλό φως κλπ. Όταν βρήκα την ιδέα για τον τίτλο, που ήθελα ελληνικό, ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ, με κεφαλαία ώστε ο καθένας να βάζει τον τόνο όπου θέλει… ξεκίνησα το πρότζεκτ μέσω Facebook.

Αποψη της έκθεσης στην Cité de l’architecture et du patrimoine.jpg

Η εξέλιξη ήταν γρήγορη, η ανταπόκριση άμεση, έγραψα ένα μικρό κείμενο για το ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ με τις προδιαγραφές, δημοσίευσα μερικές φωτογραφίες μου και κάλεσα τους φίλους μου εικαστικούς και μη, να συμμετάσχουν. Η Λίζη Καλλιγά αγαπημένη μου εικαστικός μου έστειλε άμεσα την πρώτη φωτογραφία… Πολύ γρήγορα είχα φωτογραφίες από κόσμο που δεν ήξερα και η σελίδα είχε όλο και περσότερα «like». Για μένα ήταν μία καθημερινή επαφή με την Αθήνα, κάθε μέρα δημοσίευα μια φωτογραφία, και κάθε μέρα ανακάλυπτα με λαχτάρα μια ανέκδοτη όψη της Αθήνας.
Στο τέλος του πρώτου χρόνου έκανα μια παρουσίαση στην Athens Biennale/AGORA, 2013 όπου ήταν και η ευκαιρία να συναντήσω τους συμμετέχοντας, είχα κιόλας δημοσιεύσει 500 φωτογραφίες στη σελίδα του Facebook. Η ιστορικός της τέχνης Δωροθέα Κοντελετζίδου έγραψε ένα κείμενο στο πλαίσιο της Biennale. To 2014, έλαβα μέρος σε ένα διεθνές πανεπιστημιακό συνέδριο με θέμα το παράθυρο, στη Besançon όπου παρουσίασα το ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ, τον Νοέμβριο 2015 -τέλος Φεβρουαρίου 2016 έγινε η έκθεση στο πολύ σημαντικό και ειδικευμένο στην αρχιτεκτονική μουσείο Cité de l’architecture et du patrimoine στο Παρίσι και τώρα που κλείνουμε τα 4 χρόνια, γίνεται η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη και η έκδοση του βιβλίου από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ.

Εκθεση στο Μουσείο Μπενάκη , φωτογραφία Γιάννα Ανδρεάδη

Σε αντίθεση με την έκθεση στην Cité de l’architecture et du patrimoine με επιμέλεια της Aude Mathé που ήταν μία εγκατάσταση με 5 προβολείς όπου προβάλλονταν 400 φωτογραφίες σε μεγάλο μέγεθος, σε χώρο σκοτεινό, στο μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς σε ένα χώρο 500 τετραγωνικών εκτίθενται μια επιλογή από 90 φωτογραφίες 60×80 εκ. σε διάλογο μεταξύ τους σύμφωνα με αναλογίες, αντιθέσεις το θέμα, την γειτονιά κλ.π, 19 φωτογραφίες 150 x 100 εκ, που λειτουργούν αυτόνομα σαν πραγματικά παράθυρα και μια προβολή από 400 φωτογραφίες. Βασικά έστησα την έκθεση όπως το βιβλίο που κάναμε στις εκδόσεις Άγρα, και όπου οι φωτογραφίες είναι σε αντιπαράθεση και διάλογο σε κάθε δισέλιδο.

Ποια η ανταπόκριση του αθηναϊκού κοινού;

Σ’ αυτό το έργο ο κάθε συμμετέχων είναι συν-δημιουργός και ταυτόχρονα θεατής, η ανταπόκριση των Αθηναίων σαν συμμετοχή ήταν μεγάλη, αυθόρμητη και ενθουσιώδης. Έχω λάβει πάνω από 10.000 φωτογραφίες από 520 συμμετέχοντες! Ήταν πολύ συγκινητικό στα εγκαίνια η συνάντησή μας, η χαρά που μοιραστήκαμε με αυτή την έκθεση. Απ’ ότι είδα στα εγκαίνια και σε ξεναγήσεις που έκανα το Αθηναϊκό κοινό είδε ξαφνικά την Αθήνα «με άλλο μάτι» παρόλο που είναι ότι πιο καθημερινό και «κοινό» σαν θέμα. Τελικά είδαν την Αθήνα διαφορετικά χάρη στην απόσταση που δίνει η φωτογραφία, και νομίζω ότι ανακάλυψαν τον πλούτο και την ποίηση της Αθήνας χάρη στο πλαίσιο του παραθύρου που λειτουργεί σαν μεταφορά της Φωτογραφίας.

Με ποιο τρόπο οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες εθεάθηκαν την Αθήνα στο «ιδανικό» της και πως αποτυπώθηκε αυτό στο πολύπλευρο αυτό πρότζεκτ που εξελίχθηκε σε έκθεση.

Στο ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ δεν είναι μόνο καλλιτέχνες που συμμετέχουν όπως το έργο είναι ανοιχτό για όλους. Πλαισιώνεται από πολλούς καλλιτέχνες αλλά μέσα στους 520 συμμετέχοντες η μεγάλη πλειοψηφία είναι ερασιτέχνες Αθηναίοι που συνεισφέρουν ισότιμα στο έργο. O σκοπός δεν ήταν να δούμε το «ιδανικό» της Αθήνας αλλά το καθημερινό, Η μάλλον το «ιδανικό», το ποιητικό μέσα στο καθημερινό. Τελικά, ο καθένας, όπως γράφει ο Γιάννης Τσιώμης στο βιβλίο, πλαισιώνει αυτό που βλέπει, η μάλλον αυτό που θέλει να δείξει ότι βλέπει. Ξεφεύγουν πολλοί από την πρώτη ιδέα μου για την ιδανική μετωπική λήψη: την θέα όπως την ορίζει το πλαίσιο του παραθύρου, και τελικά χάρη σ’ αυτό αποφεύγουμε κάτι συστηματικό που θα ήταν μονότονο.
Κάθε ματιά και προοπτική είναι διαφορετική και πολύτιμη για να δημιουργηθεί αυτό το ατέλειωτο μωσαϊκό που δείχνει και αντιπροσωπεύει τον χαρακτήρα της Αθήνας. Διαφορετικά βλέμματα, διαφορετικές γειτονιές, προσόψεις, αυλές, ακάλυπτοι, και η Ακρόπολη πίσω από τους ηλιακούς και τις πολυκατοικίες…
Οι 1890 δημοσιευμένες φωτογραφίες στη σελίδα FB σε 4 χρόνια ήταν η πλούσια βάση για την επιλογή για την έκθεση, όπου θέλησα να αντιπροσωπεύεται η πολυμορφία της Αθήνας.

Ποιες ήταν οι εμπειρίες σας δουλεύοντας με Έλληνες καλλιτέχνες, ελληνικούς θεσμούς και χώρους σε αντιδιαστολή με την εμπειρία σας στη Γαλλία;

Η εμπιστοσύνη των καλλιτεχνών ήταν πολύ σημαντική και τους ευχαριστώ ιδιαίτερα. Την έκθεση προώθησαν στα μουσεία, στο Παρίσι, η επιμελήτρια Aude Mathé, και στην Αθήνα, η Αλίκη Τσίργιαλου του Φωτογραφικού Αρχείου του Μουσείου Μπενάκη. Και οι δύο έκαναν το καλύτερο για την ιδανική παρουσίαση της έκθεσης και οι συζητήσεις μας ήταν πάντα απαραίτητες εποικοδομητικές και θετικές.
Αντίθετα από το Παρίσι, στην Αθήνα έπρεπε να βρω τη χρηματοδότηση για τα έξοδα της έκθεσης, κάτι πού ήταν πρώτη φορά που έπρεπε να ασχοληθώ και ήταν πολύτιμη η υποστήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου, του Studio Bordas και της κατασκευαστικής εταιρίας CORE.
Και στο Παρίσι και στην Αθήνα είχα την ίδια εξαιρετική συνεργασία και αποτελεσματικότητα από τους τεχνικούς στη Γαλλία, και όλη την ομάδα του Φωτογραφικού αρχείου, Ντέση Γρίβα, Γεωργία Ιμσιρίδου και Λεωνίδα Κουργιαντάκη στην Αθήνα.

Ποιοι είναι οι επόμενοι σταθμοί του ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ;

Με την ευκαιρία της έκθεσης κάναμε ένα βιβλίο με τις εκδόσεις Άγρα, με την εκπληκτική συνεργασία και επιμέλεια του Σταύρου Πετσόπουλου. Είμαι πάρα πολύ χαρούμενη και περήφανη με αυτό το βιβλίο, που από δισέλιδο σε δισέλιδο οδηγεί σε εκπλήξεις, παραπέμποντας στη θέα του καθενός, ανακαλύπτοντας την ομορφιά στις πιο απρόσμενες η κοινότυπες θέες. Τις 180 φωτογραφίες συνοδεύουν και εμπλουτίζουν κείμενα των Jean-Christophe Bailly, του Ντένη Ζαχαρόπουλου, της Aude Mathé και του Γιάννη Τσιώμη.

Η έκθεση ολοκληρώνεται στις 29 Ιανουαρίου όμως το βιβλίο συνεχίζει το «ταξίδι» του και σκοπός είναι να ανοίξει πολλά νέα παράθυρα και προοπτικές, να εμπνεύσει, να δείξει αυτήν την οικεία όψη της Αθήνας. Είμαι πολύ ευχαριστημένη που κατάφερα να οργανώσω αυτές τις δύο μεγάλες εκθέσεις, και το βιβλίο είναι η ολοκλήρωση του ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ, Θα ήθελα ακόμα να κανονίσω μια παρουσίαση στο MUCEM στη Μασσαλία, ένα πολύ ωραίο μουσείο αφιερωμένο στους πολιτισμούς της Μεσογείου και με το οποίο είμαι σε επαφή. Το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο του Παρισιού θέλει να οργανώσει εκθέσεις σε άλλες πόλεις, θα είμαι ανοιχτή σε προσκλήσεις.

Οι φωτογραφίες της έκθεσης θα γίνουν δωρεά στο Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη, οπότε θα είναι μέρος των πολύτιμων συλλογών και αρχείων για την Αθήνα…