Βάσω Καυκούλα: Δεν πρέπει να ξεπουλάς αυτό που σκέφτεσαι

Από κόσμους ονειρικούς και τον τρόπο που βλέπουν τα μικρά παιδιά τον κόσμο η Βάσω Καυκούλα παρουσιάζει στην gallery του café Black Duck την πρώτη της ατομική έκθεση με τίτλο «Ασπρόμαυρα Παραμύθια» αποδεικνύοντας πως εάν κάποιος θέλει πραγματικά μπορεί να ακολουθήσει το όραμά του σε πείσμα των δύσκολων καιρών για τη νέα κυρίως γενιά. Με ιδιαίτερη αγάπη για τα παραμύθια και το σκίτσο εγκατέλειψε τη γραφιστική από όπου ξεκίνησε και ακολούθησε το δρόμο της εικονογράφησης. Σήμερα, μετράει ήδη κάποιες συμμετοχές σε ομαδικές εκθέσεις σε φεστιβάλ, ενώ αποφάσισε να μοιραστεί μαζί μας την σημαντική εμπειρία της πρώτης ατομικής έκθεσης των έργων της.

 Η εικονογράφηση ήταν συνειδητή επιλογή ή η κατάληξη μιας περιπλάνησης στη ζωγραφική;
Όλα ξεκίνησαν όταν άρχισα μαθήματα ελεύθερου σχεδίου στο λύκειο με σκοπό να ασχοληθώ επαγγελματικά στη συνέχεια με αυτό. Ήξερα από μικρή ότι μου αρέσει να σχεδιάζω και να ζωγραφίζω. Σπούδασα graphic design στη σχολή Βακαλό,αλλά στην πορεία ανακάλυψα πώς αυτό που με ενδιέφερε πραγματικά δεν ήταν η ζωγραφική αλλά η εικονογράφηση. Ήξερα το δρόμο αλλά όχι την κατεύθυνση.  Έτσι στα δύο τελευταία έτη των σπουδών μου έδωσα βάση σε αυτό τον τομέα. Ακόμα και στα γραφιστικά μαθήματα προσπαθούσα να χρησιμοποιώ εικονογράφηση. Στη συνέχεια, παρακολούθησα το Μεταπτυχιακό τμήμα της σχολής Βακαλό όπου ειδικεύτηκα στην εικονογράφηση και την τυπογραφία. Θα έλεγα ότι η σχολή μου ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και σίγουρα συνέβαλε στο να καταλήξω στο σωστό προσανατολισμό. Μέσα από τα μαθήματα της γραφιστικής κατάλαβα ότι αυτό που με ενδιέφερε πραγματικά ήταν η εικονογράφηση. Πιστεύω πως ποτέ δεν είναι αργά αρκεί να ξέρεις τι θέλεις και να ακολουθείς το δρόμο που νιώθεις ότι είναι σωστός.

 Τι είναι τα «Ασπρόμαυρα Παραμύθια»;
Πρόκειται για την πρώτη μου ατομική έκθεση. Κάποια από τα έργα αυτά τα έχω εκθέσει και στο παρελθόν σε κάποιες ομαδικές εκθέσεις, ενώ υπάρχουν και κάποια που θα έχουν επιλεγεί από τον Γιώργο Μακρή(εικαστικός, μουσικός) για την εικονογράφηση του βιβλίου του. Πιο συγκεκριμένα, ο Γιώργος Μακρής και εγώ γνωριστήκαμε σε μια έκθεση όπου εξέθετα σχέδια με κουρδιστά ζώα, από εκεί εμπνεύστηκε το παραμύθι του στο οποίο και θα μπουν τα σχέδια αυτά. Υπάρχουν ασφαλώς και σχέδια που τα έκανα έχοντας στο μυαλό αυτή την έκθεση. Ωστόσο σχεδιάζω όποτε το νιώθω, για εμένα το σκίτσο είναι ένας τρόπος έκφρασης. Τα σκίτσα μου είμαι εγώ. Μέσα σε αυτά αναγνωρίζω τον εαυτό μου και αυτά που έχω βιώσει, χαρακτηριστικά του εαυτού μου όταν είμαι θλιμμένη , χαρούμενη, ήρεμη. Φτιάχνω ένα δικό μου κόσμο με τα σχέδια μου.

Υπάρχουν συγκεκριμένα θέματα που σας ενδιαφέρει να αναπαραστήσετε ζωγραφικά;
Όταν ξεκινάω να φτιάξω ένα σκίτσο δεν έχω πάντα κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό μου. Μπορεί να με εμπνεύσει οτιδήποτε μπορεί να δω στο δρόμο, σε κάποιο μαγαζί, σε κάποια ταινία ή σε κάποιο βιβλίο. Ακόμα και κάτι που θα ακούσω και θα διαβάσω. Οτιδήποτε με κάνει να φανταστώ εικόνες, να νιώσω πράγματα και να θέλω να τους δώσω μια μορφή στο χαρτί. Οι ήρωες μου είναι κατά βάση πρωταγωνιστές ενός φανταστικού κόσμου. Πρόκειται για έργα με πλάσματα ου δεν είναι καλά ή κακά, απλά διαφορετικά μεταξύ τους. Κάποια από αυτά δεν είναι ευχαριστημένα με την πραγματικότητά τους, όμως κάποια άλλα έχουν βρει το νόημα της δικής τους ύπαρξης, έχοντας ίσως αποδεχτεί τον εαυτό τους. Συνήθως σχεδιάζω χαρακτήρες που δεν ανήκουν σε κάποια ιστορία εμπνευσμένη από τη μυθολογία, ινδιάνικες φυλές, παίρνω στοιχεία από μικροπράγματα της φύσης όπως φύλλα, δέντρα, ξύλα, ζώα καθώς και παραμυθένια στοιχεία όπως θα δείτε και στα σκίτσα μου τα φτερά. Αγαπημένη εικόνα είναι αυτή του σπιτιού και του καραβιού. Ταξίδι, ηρεμία, καταφύγιο.

 Πώς είναι να ανοίγεται κανείς σε χώρους τέχνης σε μια περίοδο κρίσης;
Χρειάζεται τόλμη και θάρρος για να ακολουθήσει κανείς το όνειρό του και να κάνει αυτό που πραγματικά θέλει όταν η συγκυρία σήμερα ωθεί τους νέους όχι μόνο στο να φύγουν στο εξωτερικό αλλά και στο να συμβιβαστούν με μια πραγματικότητα θλιβερή. Είναι ρίσκο. Αν δεν ρισκάρεις  όμως δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Προσωπικά εκθέτω τα έργα μου για να έρθω σε επαφή με τον κόσμο, να μπω στο χώρο της τέχνης δημιουργικά, να αλλάξω ιδέες με τον κόσμο που θα γνωρίσω. Με ενδιαφέρουν οι συνεργασίες, θεωρώ ότι είναι λάθος ο σκοπός του καλλιτέχνη να είναι αποκλειστικά το εάν θα πουλήσει ή όχι τα έργα του. Σίγουρα, το βιοποριστικό κομμάτι είναι σημαντικό και στην αρχή δεν είναι εύκολα, ποτέ δεν ήταν σε καμία εποχή. Ως καλλιτέχνης εκθέτω τη δουλειά μου, μοιράζομαι τα έργα μου και περιμένω να ακούσω ,εδώ στην αρχή , στα πρώτα μου βήματα, γνώμες ακόμα και αρνητικές. Συμβουλή μου είναι να επιλέγει κανείς κάτι όχι για την αναγνώριση ή για το οικονομικό κέρδος αλλά έχοντας ως κίνητρο το να εκθέσει, να εκφράσει τον εαυτό του.  Ακόμα και αν κάνω για βιοποριστικούς καθαρά λόγους κάποιο δεύτερο επάγγελμα, δεν θα σταματήσω να ζωγραφίζω. Ας ξεκινήσουμε από το ότι σήμερα υπάρχουν πολλές ευκαιρίες και γκαλερί, χώροι, για να εκθέσει κανείς τα έργα του. Ο κόσμος δέχεται πολύ πιο εύκολα το καινούριο στην τέχνη. Αργείς να ζήσεις από αυτό οικονομικά, αλλά σε κάθε περίπτωση ζεις μέσα σου και αυτό είναι ένα σπουδαίο δώρο του επαγγέλματος που έχω επιλέξει.

 Τα παραμύθια είναι ο τρόπος που βλέπουν τα παιδιά τον κόσμο ή έχουν να πουν κάτι και στους μεγαλύτερους; ( σύμφωνα με τον Μπουκάι τα παραμύθια είναι ιστορίες για να κοιμούνται οι μικρότεροι και να ξυπνούν οι μεγαλύτεροι)
Θα συμφωνήσω με τον Μπουκάι. Καμιά φορά διαβάζω τα παραμύθια που είχα διαβάσει μικρή και συνειδητοποιώ ότι τα καταλαβαίνω καλύτερα. Σε κάθε στάδιο της ζωής μας το παραμύθι σαν είδος έχει να μας δώσει κάτι διαφορετικό. Πιστεύω ότι τα παραμύθια δίνουν πάρα πολλά, περνάνε μηνύματα μέσα από την απλότητα του λόγου αρκεί να ξέρεις να τα εκτιμάς. Είναι λάθος που συνδέουμε τα παραμύθια με συγκεκριμένες ηλικίες. Υπάρχουν και αυτά που απευθύνονται σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας και που μπορεί άνετα να τα διαβάσει και κάποιος… μεγάλος.

Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των εικόνων σε ένα παραμύθι; Σύμφωνα με κάποιους η αφήγηση βοηθάει στο να δημιουργήσουν τα παιδιά τις δικές τους εικόνες, να τις πλάσουν με την φαντασία τους.
Αν και εικονογράφος, θα συμφωνήσω. Συνήθως στη δουλειά μου, μου δίνεται το κείμενο, το διαβάζω και χωρίζω τις θεματικές. Στη συνέχεια φτιάχνω τα προσχέδια τα οποία ο εκδοτικός οίκος τα εγκρίνει ή όχι σε συμφωνία με τον συγγραφέα.
Κάπως έτσι λοιπόν σχεδιάζονται οι χαρακτήρες. Ωστόσο, η φαντασία σίγουρα διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο ειδικά στην παιδική ηλικία. Το παιδί θα επικεντρωθεί στην εικόνα και δεν θα μπει στη διαδικασία εύκολα να φανταστεί και να δώσει στον ήρωα τα δικά του χαρακτηριστικά. Να τον κάνει δικό του. Θα είχε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον πιστεύω να σκεφτούμε όλοι πώς θα βλέπουμε τους χαρακτήρες της ίδιας ιστορίας. Θα ήταν δημιουργική η διαδικασία και οι διάφορες εκδοχές που θα προέκυπταν θα είχαν ενδιαφέρον. Οι εικόνες κάνουν το κάθε βιβλίο πιο προσιτό στο παιδί. Δεν το φοβάται, δεν δυσκολεύεται στην κατανόηση, δεν χάνεται σε ένα αχανές κείμενο με λέξεις και γράμματα.

«Προτιμώ να σχεδιάζω το δικό μου κόσμο σε άσπρο – μαύρο και, εάν κάποιος το θεωρεί απαραίτητο, να δίνει τα χρώματα που προτιμάει με τη φαντασία του» στο κείμενο της έκθεσης τύπου. Πώς λειτουργεί η τεχνική αυτή του ασπρόμαυρου; Εξυπηρετεί κάτι συγκεκριμένο;
Η επιλογή του άσπρου μαύρου μοτίβου είναι καθαρά προσωπική. Με ευχαριστεί να βλέπω άσπρες και μαύρες εικόνες. Το γεγονός ότι όταν υπάρχουν χρώματα σε μια εικόνα βοηθάει στο να ορίζει κανείς πιο εύκολο τη γη και τον ουρανό ενώ σε λευκό-μάυρο φόντο τα πράγματα δυσκολεύουν, είναι μια πρόκληση για εμένα. Το απλό δεν είναι απαραίτητα και πρόχειρο. Ο Leonardo Davinci για παράδειγμα έχει προσχέδια με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ο κόσμος σήμερα πιστεύω βλέπει και άλλα πράγματα πέρα από τα εντυπωσιακά χρώματα. Δεν αναιρώ σε καμία περίπτωση βέβαια ότι υπάρχουν καταπληκτικές δουλειές έγχρωμες. Το χρώμα δίνει πλαστική αλλά δεν το θεωρώ απαραίτητο. Δουλεύω με μολύβι και χαρτί. Όταν θα χρησιμοποιήσω χρώμα δεν θα έχω το ίδιο αισθητικό αποτέλεσμα, θα είναι πιο «μαγκωμένο». Πολλές φορές, κάνω ένα τεστ σε όσους βλέπουν τα σχέδια μου, τους ρωτάω για το τι χρώμα θα έβαζαν και ο καθένας δίνει τη δική του εκδοχή. Είναι ωραίο να μπαίνουν οι άλλοι στη διαδικασία να σκεφτούν πώς θα ήταν ο ήρωας με χρώμα. Πρόκειται για φανταστικούς χαρακτήρες. Πιστεύω ότι τα καταφέρνω να δώσω αυτά που θέλω με το ασπρόμαυρο. Είμαι υπέρ της ελευθερίας του παιδιού να βάλει μόνο του το χρώμα. Στο χώρο της δουλείας μου ωστόσο, στα παιδικά παραμύθια, είναι πιο απαιτητικοί με το χρώμα .

Ποια η προσωπική σας σχέση με τα παραμύθια;
Από μικρή διάβαζα και σύχναζα σε παιδικές βιβλιοθήκες. Συνεχίζω ακόμα και σήμερα να διαβάζω ιστορίες. Με βοηθάει στο να προσχεδιάζω και να γεμίζω με νέες ιδέες και εικόνες. Νέα πλάσματα και νέοι ήρωες γεννιούνται. Είναι μοιραία η σύνδεση της ανάγνωσης με την δημιουργία εικόνων και την έμπνευση. Για εμένα το παραμύθι είναι ένα παράθυρο σε άλλους κόσμους, ίσως πιο όμορφους, κόσμους που πιθανόν δεν θα φτάναμε ποτέ εάν δεν υπήρχαν τα παραμύθια πέρα από τα όνειρά μας. Στις σελίδες του παραμυθιού ζεις μια πραγματικότητα που μπορεί να μην την ζήσεις ποτέ. Κάθε παραμύθι είναι και ένα ταξίδι, ήρωες.

Εικαστικά και παιδιά. Πώς κρίνεται το νέο πρόγραμμα εκπαίδευσης , τη θέση που έχουν τα εικαστικά στο σχολικό πρόγραμμα. Ποιος ο ρόλος των εικαστικών στην παιδική ηλικία;
Θεωρώ το μάθημα των εικαστικών σημαντικό στην σχολική ηλικία. Δεν χρειάζεται να γίνει ζωγράφος κανείς για να μυηθεί στον κόσμο της εικαστικής τέχνης. Πάνω από όλα πρόκειται μέσα στα πλαίσια της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης εντάσσεται το να μάθεις νέους τρόπους έκφρασης του εαυτού σου. Είμαι τυχερή θεωρώ που ξεκίνησα στο σχολείο το σχέδιο μέσα από ένα μάθημα επιλογής. Το σχολείο πρέπει να παροτρίνει τις επισκέψεις σε χώρους τέχνης μετά από την κατάλληλη προετοιμασία, οι ίδιοι οι καθηγητές να μην βγάζουν εκτός από την σχολική ύλη το κομμάτι της τέχνης στην ιστορία και σίγουρα να υπάρξουν αλλαγές στον τρόπο διδασκαλίας. Η ιστορία τέχνης δεν μπορεί να περνάει μέσα από μια στεγνή και πρόχειρη παρουσίαση στους μαθητές. Η τέχνη είναι μέρος του πολιτισμού, εξευγενίζει τον άνθρωπο και του ανοίγει νέους ορίζοντες. Μέσα από αυτή θα εμφυσήσουμε στη νέα γενιά την αρχή της καλαισθησίας.

Μέσα από τα παραμύθια περνάνε συνήθως μηνύματα. Αυτό πιστεύετε ότι συμβαίνει και με τις εικόνες των παραμυθιών; ( παιδαγωγικός ρόλος, χαρακτήρας των παραμυθιών).
Η εικόνα συνοδεύει κατά κύριο λόγο το κείμενο και δίνει μια πρώτη ιδέα για τον χαρακτήρα , βοηθάει στο να μπει ο αναγνώστης στον κόσμο του παραμυθιού. Σε πολλά βιβλία όπως π.χ. ζωολογίας θεωρώ ότι είναι απαραίτητες για την κατανόηση. Πολλές φορές μέσα από τις εικόνες περνάνε όχι απλά μηνύματα αλλά και στερεότυπα με ρατσιστική ή σεξιστική χροιά. (χρώμα δέρματος, ιδανικές αναλογίες,  φυλετική ανωτερότητα, πρότυπα ομορφιάς). Ως εικονογράφος επηρεάζομαι από την εικόνα, και από αυτά που βλέπω γύρο μου. Θεωρώ ότι η εσωτερική εικόνα συνδέεται με την εξωτερική. Ο τρόπος που φαίνεσαι είναι η ενέργεια που δίνεις σαν άνθρωπος. Πολλές φορές εμπνέομαι και από τους ανθρώπους γύρω μου, φτιάχνω με βάση αυτούς τους χαρακτήρες του παραμυθιού μου.

Πώς βλέπετε το χώρο της τέχνης σήμερα;
Δυστυχώς έχω την αίσθηση ότι κυριαρχεί πολύ το φαίνεσθαι με την έννοια του ονόματος. Υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες που εκφράζονται μέσα από την προβολή.  Η φήμη που θα καθιερώσει κανείς και το ύφος του, το όνομα της υπογραφής είναι και αυτό που διαδραματίζει έναν μεγάλο ρόλο στο χώρο αυτό. Πιστεύω πώς δεν πρέπει να ξεπουλάς αυτό που σκέφτεσαι. Η τέχνη είναι κάτι που επιλέγεις να κάνεις επάγγελμα στη ζωή σου αλλά δεν είναι καθαρό εμπόριο. Από μια τέτοια οπτική γωνία χάνει ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Ωστόσο, για να δούμε και την αισιόδοξη πλευρά, υπάρχουν θεωρώ ευκαιρίες προβολής .  Πολλοί χώροι που λειτουργούν ως καφέ διαθέτουν αίθουσες και χώρους για έκθεση έργων και δέχονται και δουλειές από νέους καλλιτέχνες. Προσωπικά, μου αρέσει αυτή η νέα τάση, να υπάρχουν όμορφα έργα στους τοίχους των μαγαζιών, είναι κάτι που συμβάλει στο να έρθει σε επαφή το κοινό και τους καλλιτέχνες. Η ψευτοκουλτούρα αγγίζει ένα σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης ιδέας για την τέχνη. Η αγορά συγκεκριμένων έργων από καταξιωμένους καλλιτέχνες για λόγους prestige είναι σύνηθες φαινόμενο.

Η άποψή σας για την street art;
Η street art είναι ένα σημαντικό κομμάτι της τέχνης. Προσωπικά θεωρώ ότι υπάρχουν έργα που έχουν καλλιτεχνική αξία. Εκεί ο καλλιτέχνης απλώνεται σε άλλους καμβάδες, όχι σε χαρτιά και καβαλέτα. Ομορφαίνει το γκρίζο αστικό τοπίο, προσπαθεί να δει έναν άλλο κόσμο, να τον δημιουργήσει με τα χρώματά του και τη φαντασία του.

Θεωρείτε πολυτέλεια να ασχοληθεί κανείς με την τέχνη σήμερα;
Είναι περίεργη εποχή λόγω οικονομικής κρίσης αλλά δεν πρέπει να σταματήσουμε να μας ενδιαφέρει η τέχνη. Δεν είναι πολυτέλεια για εμένα το να θες να εκφραστείς μέσα από την όποια μορφή τέχνης. Αυτό που χρειάζεται σίγουρα είναι το ταλέντο, η συστηματική δουλειά και η γνώση.

 Έχει επηρεάσει στη δουλειά σας η κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα;
Βρίσκομαι στην αρχή. Κάνω τα πρώτα μου βήματα στο χώρο αυτό οπότε δεν μπορώ να κρίνω με απόλυτη βεβαιότητα. Ίσως ναι να με έχει επηρεάσει ως προς το βιοποριστικό κομμάτι αλλά συνεχίζω να πιστεύω ότι οι ευκαιρίες ως προς το εκθεσιακό κομμάτι και την προβολή είναι περισσότερες από ότι παλιότερα. Σε πείσμα των καιρών, δεν θα επέλεγα να φύγω εξωτερικό. Είμαι στο ξεκίνημα και θέλω να παραμένω αισιόδοξη.

Ξεχωρίζετε κάποιους εικαστικούς και κάποιο παραμύθι ;
Από τους μεγάλους ζωγράφους θα έλεγα ότι έχω μια ιδιαίτερη προτίμηση στον Salvador Dali, θεωρώ ότι το έργο του έχει ευρύτερους σύγχρονους εικαστικούς προβληματισμούς. Ο Πικάσο ωστόσο ήταν αυτός που δίδαξε τα γραμμικά σχέδια και γενικώς την ιδέα του σχεδίου όπως και του κυβισμού.
Είναι συγκινητικό το γεγονός ότι είπε κάποτε ότι μια γραμμή σχεδίου για να είναι ουσιαστική και να κάνει το σχέδιο να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του πρέπει να είναι σαν μια φλέβα που τρέχει αίμα.
Όσον αφορά το σκίτσο θα ξεχώριζα τους Dave Mc Kean και Brian Froud. Αγαπημένο παραμύθι , είναι η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, κλασσικό αλλά με στοιχεία σουρεαλισμού που με εμπνέουν ιδιαίτερα στη δημιουργία εικόνων.

Και το μέλλον;
Μετά την έκθεση στο café Black Duck θα συνεχίσω να σχεδιάζω και να ετοιμάζω καινούρια σκίτσα. Αυτό είναι κάτι που το κάνω συνέχεια ούτως ή άλλως. Στα σχέδια μου εντάσσω την συνεργασία μου με τον Γιώργο Μακρή και την εικονογράφηση του παραμυθιού που ετοιμάζουμε. Μέσω internet και του προσωπικού μου blog προωθώ τη δουλειά μου .

Last modified: 20/12/2017