Αστυγραφία – Η μεταπολεμική ταυτότητα της πόλης

Μια προσπάθεια να χαρτογραφηθεί το συνολικό εύρος της έννοιας «αστικό βίωμα»… 

Είδα την έκθεση «Αστυγραφία» στην Εθνική Πινακοθήκη και ομολογώ ότι συγκινήθηκα γιατί μου θύμισε την έκθεση «Τέχνη Πολιούχος» που είχαμε οργανώσει το 2003 με τον Χάρη Καμπουρίδη και το Αρχείο Νεοελληνικής Τέχνης, με την υποστήριξη του Υπουργείου Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης.
Ναι. Η έκθεση «Αστυγραφία, urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» δεν είναι η πρώτη έκθεση στην Ελλάδα που γίνεται με αυτό το θέμα. Για την ιστορία, προϋπήρξε η σειρά εκθέσεων με τίτλο «Τέχνη Πολιούχος – Πόλεις, Οικισμοί και Γειτονιές» όπως ζωγραφίστηκαν από τους επιφανέστερους Έλληνες καλλιτέχνες του 19ου και 20ου αιώνα. 
Ήταν ένας καρπός πολυετούς έρευνας που διεκπεραιώσαμε ως Αρχείο Νεοελληνικής Τέχνης- Εταιρεία Εικαστικών Μελετών σε συλλογές και πινακοθήκες ολόκληρης της χώρας για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ήταν, μάλιστα, η αφορμή για να εκδώσω το 2010 το βιβλίο μου με τίτλο «Τα 1000 πρόσωπα της πόλης και της πρωτεύουσας – Έλληνες καλλιτέχνες: 19ος-21ος αιώνας».
Χαίρομαι, λοιπόν, διπλά που βλέπω ένα θέμα για το οποίο έχω δουλέψει πάρα πολύ στο παρελθόν να παίρνει σάρκα και οστά στην ανανεωμένη Εθνική Πινακοθήκη σε επιμέλεια της Συραγούς Τσιάρα.

Παναγιώτης Τέτσης (1925-2016) Οικοδομή, 1964 Χαλκογραφία, ακουατίντα σε χαρτί Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου,

Το στήσιμο είναι υπέροχο, με μικρές και μεγάλες ανάσες και με επιλογή έργων ζηλευτή που δείχνει την ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής στο μεγαλείο της. Βλέπουμε από κοντά ιστορικά έργα που δείχνουν την Αθήνα, την ανοικοδόμηση και τη ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970, δεκαετίες κατά τις οποίες η Ελλάδα γνώρισε τον μεγαλύτερο οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό στην σύγχρονη ιστορία της.
Ιδιωτικός και δημόσιος χώρος βρίσκονται εκεί, σε μία έκθεση που καταγράφει και αποτυπώνει με μεγάλο ενδιαφέρον την μεγέθυνση της χωρίς σχεδίου πόλης, πότε με νοσταλγία και πότε με κριτική διάθεση απέναντι στις αλλαγές της και στα νέα πρότυπα κατανάλωσης και μαζικής κουλτούρας.

Παλιά έργα των Τσαρούχη, Φασιανού, Τέτση, Κεσσανλή, Αστεριάδη, Γουναρίδη, Βασιλείου, Σπυρόπουλου, Γαΐτη, Κατσουλίδη κ.ά., ιστορικά έργα του Κανιάρη και της Ρωμανού, διαχρονικά έργα του Διαμαντόπουλου, πιο σύγχρονα έργα των Μπότσογλου, Ψυχοπαίδη και Σκουλάκη, μαγνητίζουν το βλέμμα και ταξιδεύουν τον θεατή μέσα στο χρόνο, ενώ έναυσμα για συνομιλία με τα έργα αυτά προσφέρουν οι γιγαντοαφίσες του Γιώργου Βακιρτζή, με τη μαγεία του κινηματογράφου να εισβάλλει στην ζωή της πόλης.
Αναμφίβολα η πόλη είναι ένα από τα σημαντικότερα θέματα στη νεοελληνική ζωγραφική και στη σύγχρονη ελληνική τέχνη. Η πόλη αυτή μπορεί να είναι άλλοτε φανταστική, άλλοτε «πολιτική», άλλοτε απόλυτα ρεαλιστική. Μπορεί ακόμη να είναι ονειρική ή συμβολική. Όταν λέμε πόλη στην τέχνη μπορεί να εννοούμε την γειτονιά, τους ανθρώπους και τις δραστηριότητες που αυτοί αναπτύσσουν, τη ζωή, δηλαδή, μέσα στο αστικό περιβάλλον. Πόλη μπορεί να είναι χάρτες, σχέδια, προορισμοί και υπόγειες διαδρομές, εικόνες μοναξιάς και αποξένωσης.
Όλη η νεοελληνική ζωγραφική ακολουθεί την ιστορική πορεία της πόλης, την αρχιτεκτονική της εξέλιξη και αποτελεί ίσως τον καθρέφτη της αναζήτησης της εθνικής ταυτότητας, αυτό που αποκαλούμε «ελληνικότητα». Αυτή η εθνική ταυτότητα είναι εμφανής στην έκθεση
«Αστυγραφία, urbanography. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» και συγκινεί. Σίγουρα θα μπορούσε να εμπλουτιστεί και με πολλά ακόμη έργα, αλλά τώρα μοιάζει όσο απλή και ουσιαστική χρειάζεται. Επιμορφώνει χωρίς να κουράζει.
Μακάρι να δούμε κι άλλες τέτοιες εκθέσεις στο μέλλον.

Last modified: 12/01/2024