Απόστολος Κούστας: Εναγκάλιση – Οι απέριττες και ιερατικές γραμμές

Είκοσι χρόνια μετά την πρώτη του έκθεση στην Ελληνοαμερικανική Ένωση ο Απόστολος Κούστας επανέρχεται με την έκθεση του «Εναγκάλιση». Χαράκτης, ζωγράφος και γλύπτης ο Κούστας παρουσιάζει χαρακτικά ανάτυπα, ζωγραφική και φορητές τοιχογραφίες, γλυπτά και σχέδια ορόσημα της δουλειάς μίας εικοσαετίας σε διαρκή διάλογο με παλαιότερα έργα του.
O Aπόστολος Κούστας κατάγεται από το Μεσολόγγι. Στα 35 χρόνια που υπηρετεί την τέχνη κατάφερε να περάσει τα καλλιτεχνικά σύνορα της Ελλάδας κάνοντας ατομικές εκθέσεις στο εξωτερικό και μάλιστα να βραβευτεί το 1991 στη Διεθνή Τριεννάλε Χαρακτικής της Οζάκα, στην οποία διαγωνίστηκαν 67 χώρες με 1748 καλλιτέχνες.

Το λιβάδι της ενσυναίσθησης, 2020. Λάδι σε καμβά 80×120 cm

Στα πρώτα βήματα της δουλειάς του επηρεάστηκε από σημαντικούς χαράκτες, όπως τον Τάσο, Γιώργο Σικελιώτη και ιδιαίτερα τη Βάσω Κατράκη, της οποίας υπήρξε βοηθός και μετά μαθητής. Στο εργαστήριο της τελευταίας ο καλλιτέχνης κατάφερε να περάσει τη χαρακτική από το ξύλο στην πέτρα απελευθερώνοντας έτσι την τέχνη της χαρακτικής από την εξάρτηση της τυπογραφίας και της διαφήμισης. Παράλληλα έμαθε να αξιοποιεί με ποιητική σύνεση τον εικαστικό ποιητικό λόγο, να χρησιμοποιεί με έμπνευση κι εγκράτεια το χρώμα της ζωγραφικής στη χαρακτική και τέλος κατάλαβε τον πρωτεύοντα ρόλο του ζωγραφικού σχεδίου στη χαρακτική.
Ο Απόστολος Κούστας χρησιμοποιεί στη δουλειά του επιφάνειες που ο ίδιος φτιάχνει, το δικό του κουρασάνι, και ως αληθινός μάστορας εκτελεί ο ίδιος με τα χέρια του κάθε στάδιο της διαδικασίας υλοποίησης του έργου χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου ή τη βοήθεια μηχανήματος. Το υλικό, σε συνδυασμό με την κατάλληλη επιλογή χαρτιού και χρωστικών ουσιών, παρέχει πλήθος εκφραστικών δυνατοτήτων που παραμένουν, ωστόσο άρρηκτα συνδεδεμένες με την έμπνευση του Απόστολου Κούστα: νέες αναλογίες που ενίοτε αναζητούν το μνημειώδες, απέριττες και ιερατικές γραμμές, πυκνότητα και ζεστασιά της υφής των χρωμάτων με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της χαρακτικής.

Χορός, 2023. Κουρασάνι, 70 x 70 x 15 cm

Τα έργα του Απόστολου Κούστα διαπνέονται από μυθική διάσταση. Ο καλλιτέχνης ανασταίνει, χωρίς καμιά ανεκδοτική πρόθεση, μερικές από τις μεγάλες μορφές ή τις μεγάλες στιγμές της μυθολογίας ή ακόμα προσδίδει μυθική διάσταση σε όλα τα θέματά του, που εμπνέονται από τη φύση, τη χριστιανική και βυζαντινή παράδοση.
Προλογίζοντας τον κατάλογο της έκθεσης ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου Ελληνοαμερικανικής Ένωσης Λεωνίδας Φοίβος Κόσκος, γράφεQι
«Ο Απόστολος Κούστας επανέρχεται στις αίθουσες της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης μετά από είκοσι χρόνια. Το 2003 που πρωτοεξέθεσε ήταν ήδη ώριμος καλλιτέχνης με ώριμο έργο.
Ο Σεφέρης μιλώντας για τον Καβάφη και με αναφορές στον Έλιοτ και τον Τζέιμς Τζόις μας λέει ότι από το 1910 και μετά το καβαφικό έργο πρέπει να διαβάζεται και να κρίνεται σαν ένα και μόνο ποίημα εν προόδω, «a work in progress». Ανεξάρτητα από τα μεγέθη, η παρατήρηση αυτή του Σεφέρη μπορεί να αφορά και το έργο πολλών εικαστικών. Τα έργα που εκθέτει σήμερα ο Απόστολος Κούστας δεν είναι δυνατόν να αποκοπούν από τις ρίζες τους, ανήκουν στο ίδιο συνεχές δημιουργίας και οικουμενικής αντίληψης του κόσμου, έτσι όπως το γνωρίσαμε το 2003.

Λυκαυγές, 2016 – Φορητή τοιχογραφία, εκ. 70 x 70 cm

Ο Κούστας όμως δεν περιπίπτει στο αμάρτημα της ομοιομορφίας. Το έργο του δεν δίνει την αίσθηση του déjà vu. H μαστοριά, το μεράκι και οι δονήσεις που του προσφέρουν οι επιφάνειες που δουλεύει εξακολουθούν να δίνουν χαρά πρώτα στον ίδιο και μετά στον θεατή.
Ο Απόστολος Κούστας ζήτησε να γράψω και τώρα τον πρόλογο στον κατάλογο, όπως είχα κάνει στην έκθεση «Βραχογραφίες». Ταπεινά παραθέτω αυτούσιο το κείμενο που είχα γράψει το 2003: Οι προϊστορικές τοιχογραφίες, τα εγχάρακτα σε λίθο σημεία και σύμβολα, είναι η πρώτη μαρτυρημένη προσπάθεια του ανθρώπου να μιλήσει για τον εαυτό του και να τον τοποθετήσει στο υλικό περιβάλλον, όχι τυχαία, αλλά κατά τον τρόπο που επιθυμεί ο ίδιος.
Η εικόνα αποτελεί με την έννοια αυτή Λόγο, και ο Λόγος παύει να συνδέεται αναγκαία με την έλικα του Broca.
Μια στιγμή πριν από την χάραξη υπήρχε χάος και έρεβος. Η χάραξη έδωσε τάξη στο χάος και φως στο έρεβος. Η τέχνη δημιουργεί την ζωή και τις μορφές της, η τέχνη ως Λόγος γεννά ζωή.
Η έκθεση του Απόστολου Κούστα στην Ελληνοαμερικανική Ένωση αναφέρεται στις προϊστορικές τοιχογραφίες και τα χαράγματα σε λίθο.
Ο Κούστας βγαίνει ηλικιακά από το χάος του μοντερνισμού. Προσπαθεί όμως να συγκροτήσει τον κόσμο του, ζητεί σταθερό σημείο αναφοράς για να κινήσει την γη εκ νέου. Οι ομολογημένοι δάσκαλοι του Κούστα είναι ο Σικελιώτης και η Κατράκη. Ο Κούστας όμως δεν διαθέτει τις δικές τους αναφορές: την προσφυγιά, το Κόμμα, την Αντίσταση ή ακόμη το κλίμα του Εμφυλίου. Αναζητεί σημεία αναφοράς στο απώτερο παρελθόν, στην αυγή του Λόγου, της Χειρονομίας. Στρέφεται στα στοιχειώδη. Αντλεί κατευθείαν από τα σημεία που το υποκειμενικό παίρνει μορφή και εξαντικειμενικεύεται. Εκεί που η μιμητική μαγεία περιγράφει το προ-γραμμα του ανθρώπου που θέλει να αναγνωρίσει τον εαυτό του, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τον κόσμο που τον περιβάλλει.

Χορός των αστεριών, 2019. Λάδι σε καμβά, 100χ100 cm

Πώς θα αποφύγει ο Κούστας την αχρονία; Επιλέγει λύση αυτόχρημα ιδιοφυή. Χρησιμοποιεί το κυρίαρχο υλικό του μοντέρνου περιβάλλοντος. Χαράσσει σε τσιμεντένιες πλάκες. Τολμά να αναμετρηθεί με υλικό που ανήκει στον κόσμο που αμφισβητεί. Τολμά να οικειοποιηθεί αυτό το υλικό και να το εντάξει στον νέο κόσμο που οραματίζεται και προγραμματίζει.
Η αναφορά στις προϊστορικές τοιχογραφίες αποκτά στα έργα του Κούστα και μια ακόμη διάσταση που οφείλεται όμως αποκλειστικά στον καλλιτέχνη. Το έργο του Κούστα αποπνέει ποίηση. Αναμφίβολα κάθε κατάδυση στη συλλογική συνείδηση έχει ποιητικές αντηχήσεις. Όμως εδώ ο Κούστας πετυχαίνει να προκύπτουν τα χαράγματα σαν λουλούδια της πέτρας. Λουλούδια μέσα από το τσιμέντο. Αυτό κι αν είναι ποίηση!»

Last modified: 23/03/2023