Άρθρο του μεγάλου καλλιτέχνη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό της UNESCO το 1953…

Η δημιουργία είναι η αληθινή λειτουργία του καλλιτέχνη. Όπου δεν υπάρχει δημιουργία δεν είναι τέχνη. Αλλά θα ήταν λάθος να αποδοθεί αυτή τη δημιουργική δύναμη σε ένα εγγενές ταλέντο. Στην τέχνη, ο γνήσιος δημιουργός δεν είναι απλώς ένα ταλαντούχο ον, αλλά κάποιος άνθρωπος που κατάφερε να οργανώσει ένα σύνολο δραστηριοτήτων, εκ των οποίων το έργο τέχνης προκύπτει ως αποτέλεσμα.
Έτσι, για τον καλλιτέχνη η δημιουργία ξεκινά με όραμα. Το να οραματίζεσαι είναι μια δημιουργική λειτουργία που απαιτεί προσπάθεια. Όλα όσα βλέπουμε στην καθημερινή μας ζωή παραμορφώνονται λίγο πολύ από επίκτητες συνήθειες κι αυτό γίνεται πιο εμφανές σε μια εποχή σαν τη δική μας καθώς αφίσες και κινηματογραφικά περιοδικά μας βομβαρδίζουν καθημερινά επηρεάζοντας ως ένα βαθμό την αισθητική μας.

Παρεκκλήσι Vence. Βρίσκεται στην ομώνυμη κωμόπολη της Γαλλικής Ριβιέρας. Χτίστηκε μεταξύ 1947 – 1951 βάσει σχεδίου του Henri Matisse ο οποίος πέρασε περισσότερα από τέσσερα χρόνια δουλεύοντας την αρχιτεκτονική του, τα βιτρό, τα εσωτερικά έπιπλα, τις τοιχογραφίες και τα άμφια των ιερέων.

Χρειάζεται προσπάθεια και θάρρος για να αποφεύγουμε την παραμορφωμένη πραγματικότητα. Και το θάρρος είναι απαραίτητο για τον καλλιτέχνη, ο οποίος πρέπει να κοιτάζει τα πάντα σαν να τα είδε για πρώτη φορά. Πρέπει να κοιτάξει τη ζωή όπως έκανε όταν ήταν παιδί διότι αν χάσει αυτή την ικανότητα, δεν μπορεί να εκφραστεί με ένα δικό του, με ένα προσωπικό τρόπο. Για παράδειγμα: Πιστεύω ότι τίποτε δεν είναι πιο δύσκολο για έναν αληθινό ζωγράφο από το να φιλοτεχνήσει ένα τριαντάφυλλο, διότι πριν ξεκινήσει να το ζωγραφίζει πρέπει να ξεχάσει όλα τα τριαντάφυλλα που έχουν ζωγραφιστεί ποτέ. Συχνά ρωτούσα επισκέπτες που ερχόντουσαν να με δουν στη Vence, αν είχαν παρατηρήσει τα γαϊδουράγκαθα στις άκρες του δρόμου. Κανείς δεν τα είχε δει. Όλοι θα είχαν αναγνωρίσει το φύλλο μιας ακάνθου σε ένα κιονόκρανο καθώς η εντύπωση του γλυπτού άνθους υπερτερούσε από το ταπεινό γαϊδουράγκαθο στη φύση. Το πρώτο βήμα για τη δημιουργία είναι να δούμε τα πάντα όπως είναι στην πραγματικότητα και αυτό απαιτεί μια συνεχή προσπάθεια. Δημιουργία είναι να εκφράσουμε αυτό που έχουμε μέσα μας. Κάθε γνήσια δημιουργική προσπάθεια πηγάζει από τον εσωτερικό μας κόσμο. Πρέπει, επίσης, να καλλιεργούμε το συναίσθημα μας αλλά με υλικά που προέρχονται από τον προσωπικό μας κόσμο. Αυτή είναι η διαδικασία με την οποία ο καλλιτέχνης ενσωματώνει και βαθμιαία αφομοιώνει τον εξωτερικό κόσμο μέχρι το αντικείμενο του σχεδίου του γίνει μέρος της ύπαρξής του, να το κάνει κτήμα του και να το μετουσιώσει στον καμβά ως δική του δημιουργία.

Νεκρή φύση με Magnolia

Όταν ζωγραφίζω ένα πορτραίτο, επανέρχομαι ξανά και ξανά στο σκίτσο μου και κάθε φορά μοιάζει να είναι ένα διαφορετικό πορτρέτο. Δεν είναι κάτι που το βελτιώνω, αλλά σαν να ξεκινώ από την αρχή. Κάθε φορά αντλώ από το ίδιο άτομο ένα διαφορετικό ον.
Για να γίνει η μελέτη μου πιο ολοκληρωμένη, συχνά ανατρέχω σε φωτογραφίες του ίδιου προσώπου αλλά σε διαφορετικές ηλικίες. Το τελικό πορτρέτο μπορεί να παρουσιάζει αυτόν τον άνθρωπο νεότερο ή με αλλαγμένη όψη απ’ ότι στις συναντήσεις μας στο στούντιο. Κι αυτό γιατί είναι η πτυχή μιας άποψης που μου φαινόταν πιο αληθινή, αυτή που μου αποκάλυψε την πραγματική προσωπικότητα του μοντέλου. Έτσι, ένα έργο τέχνης είναι το αποκορύφωμα μιας μακροχρόνιας προετοιμασίας. Ο καλλιτέχνης παίρνει από το περιβάλλον του ό, τι μπορεί να κινητοποιήσει την εσωτερική του όραση. Με αυτόν τον τρόπο ο ίδιος ο καλλιτέχνης βρίσκει την κατάλληλη στιγμή και διάθεση για να δημιουργήσει. Με ό,τι έχει εμπλουτίσει τον εσωτερικό του κόσμο και με ό,τι έχει κατακτήσει συνθέτει ένα νέο ρυθμό.

Henri Matisse – αυτοπροσωπογραφία 1918

Είναι η έκφραση αυτού του ρυθμού που κάνει το έργο του καλλιτέχνη γίνεται πραγματικά δημιουργικό. Για να το επιτύχει, θα πρέπει να κοσκινίσει και όχι να συγκεντρώνει λεπτομέρειες, επιλέγοντας για παράδειγμα, από όλους τους δυνατούς συνδυασμούς, τη γραμμή που εκφράζει περισσότερο και δίνει ζωή στο σχέδιο. Θα πρέπει να αναζητήσει τους ισοδύναμους όρους με τους οποίους τα γεγονότα της φύσης μεταφέρονται στην τέχνη. Στο έργο μου «Νεκρή Ζωή με Magnolia», ένα πράσινο μαρμάρινο τραπέζι το ζωγράφισα κόκκινο. Σε άλλο μέρος έπρεπε να χρησιμοποιήσω μαύρο για να προτείνω την αντανάκλαση του ήλιου στη θάλασσα. Όλες αυτές οι μεταφορές δεν αποτελούσαν καθόλου θέμα τύχης ή ιδιοτροπίας, αλλά ήταν αποτέλεσμα έρευνας, μετά την οποία τα χρώματα αυτά μου φαίνονταν αναγκαία λόγω της σχέσης τους με την υπόλοιπη σύνθεση, για να δώσω την εντύπωση που ήθελα. Τα χρώματα και οι γραμμές είναι δυνάμεις και το μυστικό της δημιουργίας έγκειται στο παιχνίδι και στην ισορροπία αυτών των δυνάμεων.

O χορευτής, 1949

Στο παρεκκλήσι της Vence, που είναι το αποτέλεσμα προηγούμενων ερευνών μου, προσπάθησα να επιτύχω αυτή την ισορροπία δυνάμεων. Τα μπλε, τα πράσινα και τα κίτρινα παράθυρα συνθέτουν ένα φως στο εσωτερικό του ναού, που δεν προέρχεται αυστηρά από τα χρώματα που χρησιμοποιούνται συνήθως. Είναι ζωντανό προϊόν ανάμειξής τους. Αυτό το φως που αποτελείται από χρώματα προορίζεται να παίζει πάνω στην λευκή και μαύρη επιφάνεια του τοίχου απέναντι από τα παράθυρα, πάνω στα οποία οι γραμμές σκόπιμα διαχωρίζονται. Η αντίθεση επιτρέπει να δώσω στο φως τη μέγιστη ζωτική του αξία, να το καταστήσω βασικό στοιχείο, στο χρωματισμό, στη ζεστασιά και τη ζωτικότητα ολόκληρης της δομής, στην οποία δίνει την εντύπωση ενός ευρύχωρου παρά τις μικρές διαστάσεις του. Σε όλο το παρεκκλήσι, κάθε γραμμή και κάθε λεπτομέρεια συμβάλλει στην εντύπωση αυτή.
Μου φαίνεται ότι αυτή είναι η αίσθηση που λέμε ότι η τέχνη μιμείται τη φύση, δηλαδή τη ζωή που ο δημιουργικός εργάτης κατορθώνει να εμφυσήσει στο έργο τέχνης. Έτσι εμφανίζεται γόνιμο, με την ίδια δύναμη να συγκινεί και να χαρίζει την ομορφιά που συναντάμε στα αληθινά έργα της φύσης.

Λουλούδια και φρούτα 1909

Απαιτείται μεγάλη αγάπη για να φθάσουμε σ’ αυτό το αποτέλεσμα, μια αγάπη ικανή να εμπνεύσει και να υποστηρίξει τον ασθενή που αγωνίζεται για την αλήθεια, τη ζεστασιά και το βάθος που συνοδεύει τη γέννηση κάθε έργου τέχνης. Αλλά δεν είναι αγάπη η προέλευση όλης της δημιουργίας;