Αγγελική Μπόζου: Η βαθειά επιθυμία των ανθρώπων να μιλήσουν για το μέλλον

Μαρία Ξυπολοπούλου

Φιλόλογος – Συντ. Θεμάτων Πολιτισμού

Τα τελευταία χρόνια, η νεαρή εικαστικός Αγγελική Μπόζου σημειώνει μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Γεννημένη στην Αθήνα το 1982, το 2011 αποφοίτησε από την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και το 2003 από τη Σχολή Βακαλό όπου σπούδασε γραφιστική. Τον Ιούλιο του 2016 ολοκλήρωσε τις σπουδές της στο Μεταπτυχιακό Εικαστικών Τεχνών της ΑΣΚΤ. Από το 2012 έως το 2014 παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής και αυτοσχεδιασμού στην Εταιρεία Θεάτρου Άσκηση, με τον Περικλή Μουστάκη.
Το 2011 πήρε το πρώτο βραβείο του Μουσείου Σπυρόπουλου. Από το 2005 ασχολείται επαγγελματικά με τα σκηνικά και τα κουστούμια θεάτρου και ειδικεύεται στο να κατασκευάζει μάσκες και κούκλες σκηνής, φυσικού και υπερφυσικού μεγέθους. Έχει συνεργαστεί με διάφορες θεατρικές ομάδες όπως: Ab ovo, Ομάδα Επτά, Θίασο Ηλία Καρελλά κά.
Στην προσωπική της καλλιτεχνική δουλειά την αφορά το video και η performance και ασχολείται με το σωματικό θέατρο και το σύγχρονο χορό. Είναι ιδρυτικό μέλος της μουσικής πειραματικής μπάντας Τα Καβούρια της Φρίκης, καθώς επίσης και της εικαστικής ομάδας Playroom με την οποία πραγματοποιεί καλλιτεχνικές δράσεις για παιδιά και ενήλικες. Από το Μάιο του 2015 συνεργάζεται με τη Μπιεννάλε της Αθήνας 2015-17 «ΟΜΟΝΟΙΑ». Έχει συμμετάσχει σε σημαντικές εκθέσεις και φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Τον Ιούλιο του 2016 παρουσίασε στο πλαίσιο των μεταπτυχιακών εργασιών της Α.Σ.Κ.Τ. τη νέα της δουλειά που αποτελεί η διαδραστική video-performance με τίτλο Manna Fortuna-will make your dreams come true. Η Αγγελική μέσα από συνέντευξη της στο Art22.gr παρουσιάζει εκτενέστερα το project της καθώς και πότε ξεκίνησε η ιδέα του.

Τα τελευταία χρόνια έχεις επικεντρώσει τη δουλειά σου σε πρακτικές όπως είναι η performance και το βίντεο, δύο εργαλεία που πολλές φορές έρχονται σε διάλογο μεταξύ τους σε έργα- εγκαταστάσεις. Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με αυτά τα δύο μέσα και πότε ξεκίνησε το ενδιαφέρον σου για αυτά;

Τα βίντεο μου συνήθως είναι βιντεοσκοπημένες performances και οι performances εμπεριέχουν βίντεo ή άλλης μορφής κινούμενη εικόνα, οπότε δεν μπαίνω στη διαδικασία κατηγοριοποίησης των έργων μου. Θεωρώ ότι όλα είναι ένα, εξελίσσονται, αλλάζουν και ωριμάζουν μαζί μου. Όταν το εν δυνάμει έργο αρχίζει να παίρνει μορφή μέσα στο μυαλό μου ανάλογα με τις ανάγκες που έχει θα επιλέξω και το κατάλληλο μέσο. Το ενδιαφέρον μου για τα μέσα αυτά προέκυψε από την ενασχόλησή μου και με άλλες τέχνες όπως το θέατρο και ο χορός. Η κίνηση, ο λόγος, ο ήχος, ο συμβολισμός του θεάτρου, ο αυτοσχεδιασμός, η χρήση μάσκας και η σχέση με τους άλλους, είναι στοιχεία με τα οποία ήρθα σε επαφή και ίσως έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να επιλέξω ως μέσο την κινούμενη εικόνα και τη διάδραση. Παρόλα αυτά ποτέ δεν εγκατέλειψα το σχέδιο και τη ζωγραφική και αυτό φαίνεται στην τελευταία μου δουλειά «Manna Fortuna-will make your dreams come true», η οποία μπορεί να είναι ένα επιτελεστικό έργο, αλλά στην πράξη αυτό που κάνω είναι να ζωγραφίζω ενώπιον του κοινού. Γι’ αυτό ο διαχωρισμός της τέχνης σε κατηγορίες μου φαίνεται περιττός, γιατί εντέλει όλα μπλέκονται μεταξύ τους.

Πρόσφατα ολοκλήρωσες τις μεταπτυχιακές σου σπουδές, προσθέτοντας ένα ακόμη εκπαιδευτικό εργαλείο στη « φαρέτρα » σου. Θα ήθελα να μας μιλήσεις για τις συνθήκες και τις επαγγελματικές ευκαιρίες που υπάρχουν σήμερα για έναν νέο καλλιτέχνη που ασχολείται με μέσα όπως η performance και το video.

Μου είναι αρκετά δύσκολο να μιλήσω για κάτι τέτοιο γενικά. Στην εποχή που ζούμε, ο καθένας πραγματικά χαράζει τη δική του ξεχωριστή επαγγελματική πορεία πολλές φορές ανεξαρτήτως σπουδών και πτυχίων. Για μένα το θέατρο αποτελεί ένα χώρο με τον οποίο μπορώ να συνομιλήσω και εδώ και δέκα χρόνια περίπου κάνω σκηνικά, κουστούμια και μάσκες και κάποιες φορές παίρνω μέρος σε παραστάσεις. Η βασική μου όμως ενασχόληση είναι το Playroom που από το 2010, μαζί με τη συνάδελφο και συνεργάτη Ιωάννα Γουζέλη, προσπαθούμε να φέρουμε παιδιά και γονείς κοντά στη σύγχρονη τέχνη και τους χώρους στους οποίους μπορεί να τη δει κανείς, μέσα από πρωτότυπα καλλιτεχνικά εργαστήρια. Παρόλο που απευθυνόμαστε κυρίως σε παιδιά, η γνώση και η εμπειρία που μου πρόσφεραν οι μεταπτυχιακές μου σπουδές έχουν ήδη βρει εφαρμογή και αυτό λέει αρκετά για τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε το κοινό μας.

Η πιο πρόσφατη δουλειά σου αποτελεί η διαδραστική video–performance «Manna Fortuna-will make your dreams come true» που παρουσιάστηκε τον Ιούλιο 2016 στα πλαίσια του μεταπτυχιακού στην Α.Σ.Κ.Τ. Πώς προέκυψε η ιδέα της ενότητας και πώς κατέληξες στον συγκεκριμένο τίτλο;

Η διαδραστική βίντεο-performance «Manna Fortuna-will make your dreams come true» είναι μία τρίτη εκδοχή των performance της Manna Fortuna. Η πρώτη και ιδιαίτερα επιτυχής πραγματοποιήθηκε στο happening “Lustlands” στην Αργολίδα τον Ιούνιο του 2012 σε επιμέλεια της Νάντιας Αργυροπούλου. Εκεί είχαμε στήσει μια αυτοσχέδια σκηνή μέσα στα δέντρα και ο θεατής μπορούσε να καθίσει απέναντι από τη Manna Fortuna ακολουθώντας ένα φωτεινό μονοπάτι. Φεύγοντας έπαιρνε μαζί του μια ζωγραφιά που του έδειχνε το μέλλον. Αργότερα ακολούθησαν δύο παραλλαγές στο CAMP και στο θέατρο «Εμπρός» και το 2015 σχεδίασα τις κάρτες Ταρώ της Manna Fortuna. Το κοινό στοιχείο των δράσεων απ’ όπου προκύπτει και ο τίτλος, είναι η προβολή της βαθειάς επιθυμίας των ανθρώπων να μιλήσουν για το μέλλον, με μέσα που απομακρύνονται από τη λογική. Η τελευταία παραλλαγή είναι η πρώτη που βάζει το θεατή στη θέση του δημιουργού, καλώντας τον να αφηγηθεί ένα όνειρό του για να το κάνει η Manna Fortuna εικόνα και ήχο. Είναι η πρώτη εκδοχή που το κοινό είναι η αφετηρία του έργου και που ο θεατής – αφηγητής λειτουργώντας αυτοσχεδιαστικά μπαίνει και ο ίδιος στη θέση των performers και με τον τρόπο αυτό γίνονται όλοι μία ομάδα.

« Η Manna Fortuna, κυοφορεί το μέλλον, την αλήθεια, το όνειρο και υπόσχεται το ακατόρθωτο» σημειώνεται μεταξύ άλλων στο εισαγωγικό κείμενο δίνοντας το λόγο στην «ίδια». Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για μια persona;

Θα έλεγα καλύτερα ότι είναι το άλλοθι που χρειάζομαι για να μπορώ να «ερμηνεύω» μέσω της εικόνας τα όνειρα των άλλων.

Η αναζήτηση της ερμηνείας των ονείρων και τα σημάδια που ξεπηδούν από το υποσυνείδητο απασχόλησαν ιδιαίτερα τους καλλιτέχνες. Ο Φρόυντ αφιέρωσε ένα σημαντικό μέρος των μελετών του στην σχέση της τέχνης με την ψυχανάλυση και στην ερμηνεία των ονείρων. Κατά πόσο σε έχουν απασχολήσει οι προβληματισμοί αυτοί ;

Φυσικά και με έχει απασχολήσει ο τρόπος που ο Φρόυντ ερμηνεύει τα όνειρα αν και η αφετηρία μου για τη Manna Fortuna ήταν λιγότερο επιστημονικές προσεγγίσεις, όπως οι περιπλανώμενοι μάντεις, οι ονειροκρίτες και οι κάρτες Ταρώ. Ο Φρόυντ δίνει το βήμα στον ονειρευόμενο να μιλήσει για το όνειρό του, τους συμβολισμούς και τους συνειρμούς που αναδύονται από την αφήγησή του έτσι ώστε ο ίδιος να καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα. Ο ψυχαναλυτής είναι εκεί για να βοηθήσει και να καθοδηγήσει αλλά και για να κάνει τον ονερευόμενο να νιώσει την ασφάλεια που χρειάζεται για να μοιραστεί κάτι τόσο προσωπικό.
Έτσι και η Manna Fortuna, δίνει το λόγο στο θεατή -αφηγητή του ονείρου, ο οποίος την ίδια στιγμή που αφηγείται, ερμηνεύει και το όνειρό του, αφού το συγκαλύπτει, το λογοκρίνει και το αλλάζει σύμφωνα με τους δικούς του ηθικούς φραγμούς. Στοιχεία που ο αφηγητής θα παραλείψει ή θα τα αντικαταστήσει με κάτι άλλο προσπαθώ να ανακαλύψω και να δώσω τη δική μου δημιουργική «ερμηνεία». Μαντεύοντας τι μπορεί κάποιος να κρύβει αλλά και προσθέτοντας δικά μου προσωπικά στοιχεία που συνδέονται συνειρμικά με τα στοιχεία που δίνονται, μετατρέπω την εικονοποίηση της αφήγησης, από απλή αναπαράσταση σε «ερμηνεία». Φυσικά αυτή η μετάθεση στοιχείων από την κυριολεξία της αφήγησης στο συμβολισμό της εικόνας και του ήχου είναι μια ελεύθερη καλλιτεχνική διαδικασία που στόχο έχει την ικανοποίηση κοινού και δημιουργών.

Τα διαφορετικά αντικείμενα – ερεθίσματα που βρίσκει κανείς στο χώρο ενεργοποιούν ένα παιχνίδι φαντασίας και συγκινήσεις που η διάδραση με την Manna Fortuna τις οδηγεί άλλοτε στο να είναι οδυνηρές και άλλοτε να αποτελούν πηγή απόλαυσης για το θεατή. Θα θέλαμε να μας μιλήσεις για το πώς οργάνωσες την performance και ποιος ο ρόλος του θεατή σε αυτή;

Ο ρόλος του θεατή είναι καθοριστικός καθώς χωρίς αυτόν δε μπορεί να ξεκινήσει η διαδικασία. Η Manna Fortuna τον καλεί και περιμένει να αρχίσει η αφήγηση. Πρόκειται για μια αυτοσχεδιαστική διαδικασία και από την πλευρά της εικόνας και της μουσικής αλλά και από την πλευρά του θεατή – αφηγητή. Το τραπέζι όμως πάνω στο οποίο δημιουργούνται οι εικόνες είναι κατάλληλα σχεδιασμένο και κατασκευασμένο ώστε να περιέχει, στα πιο βολικά σημεία, όλο όσα χρειάζομαι για να μετατρέψω το λόγο σε εικόνα. Υπάρχει επίσης ένα αρχείο φωτογραφιών και σχεδίων από το οποίο αντλώ εικόνες και τις μετασχηματίζω, τις κόβω, τις επι-ζωγραφίζω, ανάλογα με την ανάγκη που υπάρχει. Ένα αντίστοιχο αρχείο ήχων και οργάνων έχει και ο μουσικός ο οποίος αυτοσχεδιάζει ταυτόχρονα με εμένα. Οι μουσικοί με τους οποίους συνεργάζομαι είναι ο Θάνος Κοσμίδης και η Βάλλη Ιωάννου και χρησιμοποιούν, τη φωνή τους, πλήκτρα, ηλεκτρική κιθάρα, samples, λουπιέρα κά. Το αρχείο των εικόνων και αντικειμένων που χρησιμοποιώ, έχει δημιουργηθεί με βάση την καταγραφή δικών μου ονείρων αλλά και μετά από τη μελέτη των συγγραμμάτων του Φρόυντ και του Γιούνγκ, περί συμβόλων που εμφανίζονται στα όνειρα και αρχετύπων. Έτσι λοιπόν ενώ η όλη διαδικασία είναι αυτοσχεδιαστική, η οργάνωση του τραπεζιού και η εμπειρία των προηγούμενων εκδοχών της Manna Fortuna με κάνουν να είμαι σίγουρη για την επιτυχία του αποτελέσματος. Πολλές φορές η σχέση λόγου-εικόνας-ήχου είναι τόσο απόλυτα εναρμονισμένη που το κοινό θεωρεί ότι παρακολουθεί κάτι προβαρισμένο.